Пандемиядан кейінгі жағдайдағы азық-түлік қауіпсіздігін бағалау: Қазақстан Республикасының мысалында

Бұл зерттеу мақаласында Covid-19 пандемиясының Қазақстандағы азық-түлік қауіпсіздігіне әсері қарастырылады. Зерттеудің мақсаты – пандемия кезіндегі азық-түлік қауіпсіздігіне әсер ететін негізгі факторларды анықтау және оны жақсарту бағыттарын ұсыну. Зерттеу әдістемесі әдебиеттерді шолуды, талдау, синтездеу, абстракциялау, жалпылау, индукция, дедукция және аналогия сияқты ғылыми танымның әртүрлі логикалық әдістерін қолдана отырып статистикалық деректерді талдауды қамтиды. Зерттеу жан-жақты және азық-түлік қауіпсіздігіне әсер ететін аспектілердің кең ауқымын қамтиды, азық-түлік қауіпсіздігі мәселелерінің негізгі себептері туралы құнды ақпарат береді және елдегі азық-түлік қауіпсіздігін жақсарту үшін практикалық шешімдерді ұсынады. Зерттеудің негізгі нәтижелері пандемияның Азық-түлік жеткізу тізбегіндегі үзілістерге және пандемиядан туындаған экономикалық құлдырауға байланысты Қазақстандағы азық-түлік қауіпсіздігі деңгейіне теріс әсер еткенін көрсетеді. Статистикалық деректерді талдау жергілікті азық-түлік өндірісін жақсартуға және импорттық азық-түлік тауарларына тәуелділікті азайтуға назар аудару қажеттілігін көрсетеді. Зерттеу Covid-19 пандемиясының Қазақстандағы азық-түлік қауіпсіздігіне әсерінің эмпирикалық дәлелдерін ұсына отырып және оны жақсарту бойынша нақты бағыттарды ұсына отырып, азық-түлік қауіпсіздігі саласына үлес қосады. Бұл зерттеудің практикалық маңыздылығы – саясаткерлер мен тамақ өнеркәсібіндегі мүдделі тараптарды пандемия кезінде және одан кейін Қазақстанда азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қабылдануы тиіс шаралар туралы хабардар ете алады.

1. Sinha D. Hunger and food security in the times of Covid-19 // Journal of Social and Economic Development. 2021. Vol. 23. No. 2. P. 320–331.

2. Trautrims A. et al. Survival at the expense of the weakest? Managing modern slavery risks in supply chains during COVID-19 // J. Risk Res. Routledge. 2020. Vol. 23. No. 7–8. P. 1067–1072.

3. Jaacks L.M. et al. Impact of the COVID-19 pandemic on agricultural production, livelihoods, and food security in India: baseline results of a phone survey // Food Secur. 2021. Vol. 13. No. 5. P. 1323–1339.

4. Fan S. et al. Food system resilience and COVID-19 – Lessons from the Asian experience // Glob Food Sec. 2021. Vol. 28. P. 100501.

5. El Bilali H. et al. Food and nutrition security and sustainability transitions in food systems // Food Energy Secur. John Wiley & Sons, Ltd, 2019. Vol. 8. No. 2. P. 100154.

6. Ibyzhanova A. et al. Top trends of agriculture in Kazakhstan under transformation of economics // AIP Conf Proc. American Institute of Physics, 2022. Vol. 2661. No. 1. P. 020001.

7. Kim K., Kim S., Park C.-Y. Food Security in Asia and the Pacific amid the COVID-19 Pandemic. Manila, Philippines, 2020.

8. The President of Kazakhstan took part in the Global Summit on Food Security – Official website of the President of the Republic of Kazakhstan. URL: https://www.akorda.kz/en/the-president-of-kazakhstan-tookpart-in-the-global-summit-on-food-security-2181846 (accessed: 06.04.2023)

9. Wang D. et al. Impact of Climate Change on Food Security in Kazakhstan // Agriculture. 2022. Vol. 12. No. 8. P. 1087.

10. Nurgazy Sh.A., Seitkaziyeva A.M., Simanavičienė Z. State support for food security: a Kazakhstan case study // Central Asian Economic Review. 2021. No. 3. P. 66–77.

11. Klassen S., Murphy S. Equity as both a means and an end: Lessons for resilient food systems from COVID-19 // World Dev. 2020. Vol. 136. P. 105104.

12. Mukasheva G.M., Zhakisheva K.M., Zhumanova D.T. Current state of the agrarian sector of the Republic of Kazakhstan: problems and development prospects // Series of social and human sciences. 2019. Vol. 1. No. 323. P. 130–135.

13. Daribaeva E.B., Maidankyzy B., Kerimova U.K. Livestock sector of the Republic of Kazakhstan: realities and internal reserves // Problems of AgriMarket. 2021. No. 2. P. 152–160.

14. Alabi M.O., Ngwenyama O. Food security and disruptions of the global food supply chains during COVID-19: building smarter food supply chains for post COVID-19 era // British Food Journal. 2023. Vol. 125. No. 1. P. 167–185.

15. Belik W. Sustainability and food security after COVID-19: relocalizing food systems? // Agricultural and Food Economics. 2020. Vol. 8.

16. Dudek M., Śpiewak R. Effects of the COVID-19 Pandemic on Sustainable Food Systems: Lessons Learned for Public Policies? The Case of Poland // Agriculture. 2022. Vol. 12. No. 1. P. 61.

17. Jiang X., Chen Y., Wang J. Global Food Security under COVID-19: Comparison and Enlightenment of Policy Responses in Different Countries // Foods. 2021. Vol. 10. No. 11. P. 2850.

18. Farcas A.C. et al. Food Security during the Pandemic and the Importance of the Bioeconomy in the New Era // Sustainability. Multidisciplinary Digital Publishing Institute. 2020. Vol. 13. No. 1. P. 150.

19. Azretbergenova G.Zh., Syzdykova A.O., Biymendeev B. Ensuring food security of the Republic of Kazakhstan in the context of COVID-2019 // Problems of AgriMarket. 2021. No. 2. P. 21–30.

20. Temirbekova A.B., Dulambayeva R.T., Kaldiyarov D.A. Agricultural sector of the Republic of Kazakhstan in terms of a pandemic // Problems of AgriMarket. 2021. No. 4. P. 23–30.

21. Zhenskhan D. et al. The Current State of Food Security in Kazakhstan, in the Context of Eurasian Economic Union. Environmentally Overview in the Case of Climate Change’s Scenarios // Journal of Environmental Management and Tourism. 2022. Vol. 13. No. 5. P. 1300.

22. Yeszhanova Zh.Zh., Yermekbayeva D.D., Myrzayeva U.A. Assessment of food security in Kazakhstan in conditions of crisis Covid 19 // Economics: the strategy and practice. 2021. Vol. 16. No. 2. P. 145–153.

23. Darkembayev А.E., Chukubayev Ye.S. Impact of the COVID-19 Pandemic on Hunger and Food Security // International relations and international law journal. 2022. Vol. 98. No. 2.

24. Galal O. Food security and population health and well-being // Asia Pac J Clin Nutr. 2009. Vol. 18. P. 684–687.

25. Fernandes M., Samputra P.L. Exploring linkages between food security and economic growth: a Systematic mapping literature review // Potravinarstvo Slovak Journal of Food Sciences. 2022. Vol. 16. P. 206–218.

26. Ben Hassen T., El Bilali H. Impacts of the Russia-Ukraine War on Global Food Security: Towards More Sustainable and Resilient Food Systems? // Foods. 2022. Vol. 11. No. 15. P. 2301.

27. Rabbi M.F. et al. Food Security and the COVID-19 Crisis from a Consumer Buying Behaviour Perspective – The Case of Bangladesh // Foods. 2021. Vol. 10. No. 12. P. 3073.

28. Lin F. et al. The impact of Russia-Ukraine conflict on global food security // Glob Food Sec. 2023. Vol. 36. P. 100661.

29. Bureau of national statistics of the Agency for strategic planning and reforms of the Republic of Kazakhstan. URL: https://stat.gov.kz/ (accessed: 13.03.2023)

30. Kakaei H. et al. Effect of COVID-19 on food security, hunger, and food crisis. 2022. P. 3–29.