Қазақстандағы қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару қызметтерінің тарифтерін белгілеу: мәселелер мен оларды шешу жолдары

Қатты тұрмыстық қалдықтарды (ҚТҚ) басқару саласында баға белгілеу тетігін жетілдіру қалдықтарды басқарудың тұрақты жүйесіне көшу қажеттілігіне байланысты туындады. ҚТҚ-мен жұмыс істеу саласындағы қазіргі жағдай созылмалы жеткіліксіз қаржыландырумен сипатталады. Осы саладағы қолданыстағы реттеуші құралдар бойынша нормативтік құжаттар ҚТҚ-мен жұмыс істеу саласын қаржылық қамтамасыз етуге реттеушілік әсерді толық көлемде орындамайды. Ғылыми зерттеу және ҚТҚ-мен жұмыс істеу бойынша қызметтерге тариф белгілеу процесінің тиімділігін арттыру жолдарын іздеу мәселесі өте өзекті. Қатты тұрмыстық қалдықтармен жұмыс істеу бойынша қызметтерге тарифті есептеу және коммуналдық қалдықтардың (КҚ) түзілуі мен жинақталу нормаларын анықтау бойынша нормативтік бастапқы көздерге сыни талдау жүргізілді. Соңғы жылдары тарифтерді есептеу мен нормаларды ретроспективада айқындаудың эксперименттік авторлық зерттеулерінің нәтижелері ұсынылды, олардың динамикасында жергілікті ерекшеліктері анықталып, нормаларды анықтау кезінде іріктемелі бақылаулар жүргізуді ұйымдастыруды жақсарту, сондай-ақ шығарылатын қалдықтардың көлемін анықтау бойынша ұсыныстар берілді. ҚТҚ жинауға және тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге қаржы құралдарына қажеттілікті есептеу, ҚТҚ бірлігіне жылдық тарифті анықтау және ҚҚ қалыптастыру мен жинақтау нормасын анықтау бойынша қолданыстағы әдістеменің проблемалық ережелері анықталды, анықталған проблемаларды жою бойынша тиісті ұсыныстар әзірленді. Зерттеудің қорытындылары мен ұсынымдары мемлекеттік органдарға, жергілікті өкілді және атқарушы билік органдарына, шаруашылық жүргізуші субъектілерге, ҚТҚ-мен жұмыс істеу саласын дамытуға мүдделі сарапшыларға пайдалы болады.

1. Экологический кодекс Республики Казахстан от 2 января 2021 года № 400-VI ЗРК. Информационно-правовая система нормативных правовых актов РК «Адилет». – 2022. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2100000400#z3928

2. Игнатьев О.В. Будущее отрасли обращения с отходами: тенденции, возможности, вызовы // Твердые бытовые отходы. – 2021. – № 12(185). – С. 9–13.

3. Любарская М.А. Теоретические и практические аспекты низкоуглеродного развития экономики // Экономический вектор. – 2021. – № 2(25). – С. 100–104.

4. Соколов Л.И., Кибардина С.М., Фламме С., Хазенкамп П. Сбор и переработка твердых коммунальных отходов: Монография. 3-е изд., перераб. и доп. – М.: Инфра-Инженерия, 2019. – 176 с.

5. Трунин Г.А. Проблемы управления инновационной деятельностью в сфере обращения с отходами // Стратегические изменения: работник, группа, организация. Материалы международной научнопрактической конференции (15 апреля 2010 г.). – Владимир: Собор, 2010. – С. 114–118.

6. Гумарова Ж.Ж., Оралбаева М.Б. Определение нормы накопления ТБО г. Астана // Вестник КазНУ. – 2011. – № 2(31). – С. 14–19.

7. Boskovic G., Jovicic N., Jovanovic S., Simovic V. Calculating the costs of waste collection: A methodological proposal // Waste Management & Research. 2016. Vol. 34(8). P. 775–783. URL: https://doi.org/10.1177/0734242X16654980

8. Di Foggia Giacomo, Beccarello Massimo. Designing circular economy-compliant municipal solid waste management charging schemes // Utilities Policy. 2023. Vol. 81. No. 101506.

9. Li Wenhua, Wang Juntao. Feasibility study of the unit pricing system for household wastes sorting in the context of China // Waste Management and Research. 2022. Vol. 40. Rel. 5. P. 586–595.

10. Sluciakova S. Effects of the unit-based pricing of waste in Slovakia: Spatial panel data models and matching approach // Environmental Challenges. 2021. Vol. 2. No. 100022.

11. Ukkonen Aino, Sahimaa Olli. Weight-based pay-as-you-throw pricing model: Encouraging sorting in households through waste fees // Waste Management. 2021. Vol. 135. P. 372–380.

12. Нурбеков Ж.И., Нурбекова А.К. Обзор тарифов на сбор, вывоз и захоронение коммунальных отходов в Республике Казахстан. – Астана, 2023. – 52 с. URL:/upload/Overview of MSW tariffs Nurbekovs 2023.pdf

13. Нурбеков Ж.И. Обзор образования и переработки коммунальных отходов в РК за период 2009– 2021 годы. – Нур-Султан, 2022. – 116 с. URL: https://kaz-waste.kz/upload/Обзор%20ТБО%2012.05.pdf

14. Методика расчета тарифа для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов. Утверждена Приказом Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 14 сентября 2021 года № 377. Информационно-правовая система НПА РК «Адилет». – 2022. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2100024382

15. Типовые правила расчета норм образования и накопления коммунальных отходов. Утверждены Приказом Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 1 сентября 2021 года № 347. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2100024212

16. Методика расчета тарифов на вывоз твердых бытовых отходов. Утверждена приказом Председателя Агентства Республики Казахстан по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства от 10 января 2012 года № 5. URL: https://continent-online.com/Document/?doc_id=31194167#pos=0;0

17. Методика определения технических и технологических норм расхода материальных ресурсов для предприятий по сбору, вывозу и захоронению коммунальных отходов. Утверждена приказом Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства регионального развития РК от 27 декабря 2013 года № 394-нқ. URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=34364089&pos=3;-110#pos=3;-110

18. Методика расчета тарифа на сбор, вывоз, утилизацию, переработку и захоронение твердых бытовых отходов. Утверждена Приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 01 сентября 2016 года № 404. URL: https://https://cdb.kz/sistema/pravovaya-baza/ob-utverzhdenii-metodiki-rascheta-tarifa-na-sbor-vyvoz-utilizatsiyu-pererabotku-i-zakhoronenie-tverdykh-bytovykh-otkhodov/

19. Официальный сайт информационно-правовой системы НПА РК. URL: https://www.zakon.uchet.kz

20. Типовые правила расчета норм образования и накопления коммунальных отходов. Утверждены Постановлением Правительства Республики Казахстан от 22 ноября 2011 года № 1370. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1100001370

21. Методика определения норм накопления твердых бытовых отходов. Астана, АО «Казахстанский центр модернизации и развития ЖКХ» (утверждена приказом Агентства Республики Казахстан по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства от 29.12.2010 г. № 606). URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30944296&pos=2;-110#pos=2;-110

22. Типовые правила расчета норм образования и накопления коммунальных отходов. Утверждены приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 25 ноября 2014 года № 145 (с изменениями от 15.10.2018). URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1400010030#z1

23. О ценообразовании в области обращения с твердыми коммунальными отходами (вместе с «Правилами регулирования тарифов в сфере обращения с твердыми коммунальными отходами»). Постановление Правительства РФ от 30.05.2016 года № 484 (с изменениями и дополнениями по состоянию на 24.10.2022 г.). URL: https://base.garant.ru/71412744/

24. Методические указания по расчету регулируемых тарифов в области обращения с твердыми коммунальными отходами. Приложение к Приказу ФАС России от 21.11.2016 № 1638/16. URL: https://upravlenie-gkh.ru/bitrix/templates/gkh_events/files/fas_tko.pdf