Қазақстан көлік түрлерінің бәсекеге қабілеттілігі: әсер ететін факторлар және рейтингi

Мақалада Қазақстандағы әртүрлі көлік түрлерінің бәсекеге қабілеттілігі қарастырылады, экономика саласында көлік түрін таңдауына әсер ететін негізгі факторларға бағалау жасалды. Бұл зерттеудің шарықтау шегі Қазақстандағы әртүрлі көлік түрлерінің бәсекеге қабілеттілігін бағалайтын кешенді рейтингтік жүйе. Түрлі перспективалар мен аналитикалық әдіснамаларға негізделген бұл жүйе саясаткерлер мен мүдделі тараптар үшін Қазақстанның көлік жүйесін оңтайландырудағы құнды құрал. Зерттеудің мақсаты таңдалған факторлардың қайсысы Қазақстанның көлік құралдарын таңдауы бойынша шешіміне көбірек әсер ететінін тексеру. Зерттеу барысында негізгі әдебиет көздері талданды және оның негізінде қолданатын әдістеме таңдалды. Біздің әдіснамалық базамыз Eviews 10 деректерді талдау пакетінің бағдарламасын қолдана отырып, көп факторлы регрессиялық үлгілеу жасау. Зерттеу базасына Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің 2013–2022 жж. Ұлттық статистика бюросының деректері алынды. Есептеулер көрсеткендей, біз таңдаған факторлар әртүрлі көлік түрлеріне әртүрлі әсер етті. Зерттеу нәтижесінде көлік құралдарының әлеуетін арттыру үшін көліктік инфрақұрлым және экономикалық-әлеуметтік даму саласындағы мемлекеттік саясат бойынша ұсынымдар әзірлеуге мүмкіндік туғызады. Зерттеу нәтижелерін көлік компаниялары мен көлік жүйесін басқаратын мемлекеттік құрылымдар пайдалана алады.

1. Kalinichenko L., Khalina V., Vasileva T. Factors affecting consumer choice of transport mode // Journal of Modern Economic Research. 2020. Vol. 2. No. 2. P. 27–40.

2. Buehler R. Determinants of transport mode choice: a comparison of Germany and the USA // Journal of transport geography. 2011. Vol. 19. No. 4. P. 644–657.

3. Commins N., Nolan A. The determinants of mode of transport to work in the Greater Dublin Area // Transport Policy. 2011. Vol. 18. No. 1. P. 259–268.

4. Asensio J. Transport mode choice by commuters to Barcelona’s CBD // Urban Studies. 2002. Vol. 39. No. 10. P. 1881–1895.

5. Shen Q., Chen P., Pan H. Factors affecting car ownership and mode choice in rail transit-supported suburbs of a large Chinese city // Transportation Research Part A: Policy and Practice. 2016. Vol. 94. P. 31–44.

6. Chiou Y.C., Jou R.C., Yang C.H. Factors affecting public transportation usage rate: Geographically weighted regression // Transportation Research Part A: Policy and Practice. 2015. Vol. 78. P. 161–177.

7. Donald I.J., Cooper S.R., Conchie S.M. An extended theory of planned behaviour model of the psychological factors affecting commuters’ transport mode use // Journal of environmental psychology. 2014. Vol. 40. P. 39–48.

8. Liu C.P. Understanding the factors influencing public transport mode choice in Taiwan. University College London, 2017.

9. Gebeyehu M., Takano S. Diagnostic evaluation of public transportation mode choice in Addis Ababa // Journal of Public Transportation. 2007. Vol. 10. No. 4. P. 27–50.

10. Лучинович А.А. Выбор вида транспортного средства // Новая наука: cтратегии и векторы развития. – 2016. – № 118(2). – С. 192–195

11. Chee W.L., Fernandez J.L. Factors that influence the choice of mode of transport in Penang: A preliminary analysis // Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2013. Vol. 91. P. 120–127.

12. McCarthy L. et al. Factors influencing travel mode choice among families with young children (aged 0–4): a review of the literature // Transport reviews. 2017. Vol. 37. No. 6. P. 767–781.

13. Скрипников И.Н. Анализ факторов, влияющих на выбор вида транспорта при перевозке грузов в России // Инженерный вестник Дона. – 2015. – T. 38. – № 4(1). С. 132.

14. Сиваков В.В., Саблина А.И. Влияние факторов на выбор видов транспорта при мультимодальных перевозках грузов // Неделя науки СПбПУ. – 2017. – С. 308–311.

15. Агентство по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. Бюро национальной статистики. Транспорт в Республике Казахстан. Статистический сборник (на казахском и русском языках). – 2022. – 72 стр.