Кәсіпорынның салықтық талдауының теориялық және әдістемелік аспектілері

Салық комитеттері көбінесе есептелген салық төлемдерінің мөлшерін талдайды және олардың динамикасын салық регистрлері, қаржылық және салық есептілігі бойынша анықтайды. Салық міндеттемелеріне талдау жасай отырып, салық міндеттемелерін төлемеудің әртүрлі себептері сияқты салық базасының қалыптасуына әсер ететін факторлар анықталады. Салық базасы ҚР Салық кодексіне сәйкес қалыптастырылады, өйткені салықтың әрбір түрі бойынша салық базасын дұрыс анықтау қажет. Аналитикалық жұмыс кезең-кезеңмен, есепті жыл ішінде жүзеге асырылады. Мұндай жұмыс салық міндеттемелерінің пайда болу дина микасын бақылауға, міндеттемелердің төленбеген сомаларын анықтауға, салық саясатындағы өзгерістерді бақылауға, салық өзгерістерінің салық жүктемесіне қалай әсер еткенін ескеруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар талдаушылардың барлық жұмысы салықтық құқық бұзушылықтардың алдын алуға бағытталғанын атап өткен жөн. Талдау көздері ретінде бухгалтерлік есептің бастапқы деректерін, салық тіркелімдері түріндегі салық есебінің деректерін, қаржылық және салық есептілігін пайдалануды ұсынамыз. Салықтық талдау компания бюджетке қандай көлемде салық төлейді деген сұраққа жауап беру үшін қажет. Салықтық талдау деректері негізінде әрбір басшы оңтайлы салық жүктемесін дербес айқындайды және осыған байланысты салықтық жоспарлау бойынша шаралар қабылдайды. Салықтық талдау нәтижелері бойынша қандай салықтар уақытылы өтелетінін анықтауға және қажет болған жағдайда салық жүктемесін азайту үшін нақты шараларды әзірлеуге болады. Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, Қазақстан экономикасын цифрландыру жағдайында салықтық талдауды зерттеудің өзектілігі алдын ала анықталды. Жалпы мақалада кәсіпорынның салықтық талдауының мәні, мақсаты мен міндеттері қарастырылды; салықтық талдауды ақпараттық қамтамасыз етудің сипаттамасы берілді; салықтық талдау көрсеткіштерінің жүйесі зерттеліп, ұсынылды.

1. О налогах и других обязательных платежах в бюджет (Налоговый кодекс) Кодекс Республики Казахстан от 25 декабря 2017 года № 120-VI ЗРК. (с изменениями на 12.09.2023)

2. Варакса Н.Г. Налоговый анализ: учебное пособие / Л.В. Попова, Н.Г. Варакса, Е.Г. Дедкова. – Орел: ГУ-УНПК, 2011. – 261 с.

3. Вахрушина М.А. Анализ финансовой отчетности: учебник / под общ.ред. М.А. Вахрушиной. – М.: ИНФРА-М, 2019. – 434 с.

4. Вылкова Е.С. Налоговое планирование: учебник для магистров / Е.С. Вылкова. – М.: Юрайт, 2012. – 639 с.

5. Дедкова Е.Г., Гудков А.А. Совершенствование учетных и аналитических процессов по формированию, отражению, оценке и контролю налогооблагаемых показателей // Управленческий учет. – 2016. – № 8. – С. 45–54.

6. Егорова Е.В. Налоговый анализ в организациях. Автореферат к.э.н. – М., 2014. – 26 с.

7. Тюрина Ю.Г. Реализация интересов государства и налогоплательщиков в налогообложении имущества организаций // Экономика: вчера, сегодня, завтра. – 2015. – № 10. – С. 138–152.

8. Пугачева А.В. Налоговый анализ: понятие, этапы проведения / сборник МНПК «Наука молодых – будущее России». Том 2. Часть 2. – Курск, 10–11 декабря 2019 г. – С. 222–226.

9. Кругляк З.И., Калинская М.В. Налоговый учет и отчетность в современных условиях. – М.: ИНФРА, 2015. – 352 с.

10. Куликова Л.И. Налоговый учет. – М.: Бухгалтерский учет, 2003. – 336 с.

11. Налоговый анализ: учебник / Н.А. Никифорова, С.Н. Миловидова. – М.: КНОРУС, 2020. – 418 с.

12. Парушина Н.В. Прикладные аспекты методики налогового анализа деятельности организации / Управление, экономика и социология. – 2013. – № 19.

13. Попова Л.В. Налоговый анализ: учебное пособие. – Орел: ФГОУ, 2011. – 165 с.

14. Чипуренко Е.В. Налоговый анализ деятельности коммерческой организации. – М.: Дюжина и К., 2011. – 256 с.

15. Кучинская Е.В. Методические аспекты организации и проведения анализа налоговой нагрузки предприятия // Научное обозрение. Экономические науки. – 2023. – № 1. – С. 21–25.