Қазақстандағы электр энергиясын тұтынуды талдау

Энергетикалық сектор кез-келген мемлекеттің экономикалық құрылымының негізгі элементі, оның тұрақтылығын, бәсекеге қабілеттілігін және инновацияға қабілеттілігін анықтайды. Осы тұрғыда көмірсутектердің, энергия көздерінің және жаңартылатын қасиеттердің айтарлықтай қоры бар Қазақстан энергетикалық саясат, инновациялар және тұрақты даму мәселелерінің тоғысқан жерінде тұр. Электр энергетикасы саласы елдің экономикалық қауіпсіздігін сақтау үшін қажетті басым ресурс болып көрінеді. Бұл елдегі өсіп келе жатқан сұранысты қолдау және электр энергиясын өндіруді арттыру үшін өнеркәсіп өндірісі мен демографияның қарқынды өсуі аясында өзекті. Бұл ғылыми жұмыстың мақсаты – электр энергиясын өндіру мен тұтынуды экономикалық талдауға, сондай-ақ кемшіліктерді анықтауға және Қазақстанның энергетикалық саласының тұрақты дамуын қамтамасыз ету бойынша ұсынымдар ұсынуға бағытталған. Талдаудың ғылыми әдісін қолдана отырып, зерттеу елдегі электр энергиясын тұтыну деңгейін анықтайтын тенденцияларды анықтауға, сондай-ақ осы саланы тұрақты және тиімді дамыту үшін ұсыныстар беруге бағытталған. Мақала елдің энергетикалық жүйесін нығайту мен жаңғыртуға құнды үлес қосады. Зерттеу нәтижелері: Ресейге қарсы санкциялар, энергия тасымалдаушыларға бағаның өсуі және жаһандық белгісіздік аясында Қазақстан энергетикасының қазіргі жағдайы ашылды; электр энергиясын өндіруге салыстырмалы талдау жүргізілді; 2015 жылдан 2023 жылға дейін энергияны бастапқы және түпкілікті тұтынуды экономикалық бағалау жүзеге асырылды; өнеркәсіптік және тұтынушылық сұраныстың өсуі тұрғысынан электр энергиясын өндіру мен тұтынудың өзгеру себептері негізделді; республикада электр энергиясын дамыту мен тұтынуды жетілдіру бойынша кемшіліктер ашылып, ұсыныстар берілді. Алынған нәтижелер Қазақстанның энергетикалық секторында белгілі бір өзгерістерге бастама жасау үшін айтарлықтай әлеуетке ие. Жұмыс Қазақстанның энергетика саласындағы теория мен практиканың дамуына үлес қосатын ғылыми еңбек. Бұл зерттеу ұзақ мерзімді перспективада оның тұрақтылығы мен бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ете отырып, энергия тұтынуды одан әрі дамытуға және елдің энергетикалық инфрақұрылымын жетілдіруге ықпал етеді.

1. World Energy Council (WEC). Humanising energy. 2023. URL: https://www.worldenergy.org/.

2. Министерство энергетики РК. Развитие возобновляемых источников энергии. – 2023. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/energo/activities/4910?lang=ru.

3. Официальный информационный ресурс Премьер-Министра РК. Казахстан будет полностью обеспечивать себя электроэнергией за счет ввода новых мощностей. – 2024. URL: https://primeminister.kz/ru/news/kazakhstan-budet-polnostyu-obespechivat-sebya-elektroenergiey-za-schet-vvoda-novykh-moshchnostey-26972.

4. Министерство энергетики РК. Вице-министр энергетики рассказал о развитии и модернизации энергетического сектора страны. – 2024. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/energo/press/news/details/741364?lang=ru.

5. Hao P., Yin S., Wang D., Wang J. Exploring the influencing factors of urban residential electricity consumption in China // Energy for Sustainable Development. 2023, vol. 72, рр. 278–289.

6. Lu F., Ma F., Hu Sh. Does energy consumption play a key role? Re-evaluating the energy consumption-economic growth nexus from GDP growth rates forecasting // Energy Economics. 2024, vol. 129, р. 107268.

7. Soori M., Arezoo B., Dastres R. Optimization of energy consumption in industrial robots, a review // Cognitive Robotics. 2023, vol. 3, pр. 142–157.

8. Almasri R.A., Alshitaw M.S. Electricity consumption indicators and energy efficiency in residential buildings in GCC countries: Extensive review // Energy and Buildings. 2022, vol. 15, р. 111664.

9. Wang S. Differences between energy consumption and regional economic growth under the energy environment // Energy Reports. 2022, vol. 8, pр. 10017–10024.

10. Rami Y., Allouhi A. A comprehensive multi-criteria assessment of solar-driven refrigeration systems for fish preservation in Africa based on energy, economic, environmental and social dimensions // Energy Conversion and Management. 2024, vol. 306, р. 118183.

11. Wu H. Evaluating the role of renewable energy investment resources and green finance on the economic performance: Evidence from OECD economies // Resources Policy. 2023, vol. 80, р. 103149.

12. Суйеубаева С.Н., Козлова М.В., Бетимбаева И.Б. Инвестиции в возобновляемые источники энергии как рычаг достижения целей устойчивого развития Республики Казахстан // Вестник Университета «Туран». – 2022. – № 2. – С. 89–99.

13. Raghutla C., Kolati Y. Public-private partnerships investment in energy as new determinant of renewable energy: The role of political cooperation in China and India // Energy Reports. 2023, vol. 10, pp. 3092–3101.

14. Rasheed M., Yuhuan Zh., Ahmed Z., Haseeb A., Saud S. Information communication technology, economic growth, natural resources, and renewable energy production: Evaluating the asymmetric and symmetric impacts of artificial intelligence in robotics and innovative economies // Journal of Cleaner Production. 2024, vol. 447, р. 141466.

15. Cedeno R., Wei J. Investigating factors to promote energy: Socio-political barriers to renewable energy sector in India // The Electricity Journal. 2024, vol. 37(2), р. 107366.

16. Gulay E., Sen M., Akgun O. Forecasting electricity production from various energy sources in Türkiye: A predictive analysis of time series, deep learning, and hybrid models // Energy. 2024, vol. 286, р. 129566.

17. Saranga H., Roy S., Chowdhury S. Charting a sustainable future: Transformative policies for India’s energy, agriculture, and transport sectors // IIMB Management Review. 2024, vol. 1, рр. 1–18.

18. Yang Zh., Zhan J. Examining the multiple impacts of renewable energy development on redefined energy security in China: A panel quantile regression approach // Renewable Energy. 2024, vol. 221, р. 119778.

19. Министерство энергетики РК. Электроэнергетика. – 2023. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/energo/activities/215?lang=ru.

20. Жунусова Г.Ж., Нурмуханова Г.Ж. Оценка предпосылок развития возобновляемой энергетики в Казахстане // Вестник университета «Туран». – 2019. – № 4. – С. 235–241.

21. Зарипова Р.С., Пырнова О.А. Значение энергетической отрасли в структуре экономики // Материалы международной научно-практической конференции «Сейфуллинские чтения – 18: «Молодежь и наука – взгляд в будущее». – 2022. – Т. 1. – С. 310–312.

22. The World Bank 2023. Annual Report 2023. A New Era in Development. 2023. URL: https://www.worldbank.org/en/about/annual-report.

23. Razzhivin I.A., Suvorov A.A., Ufa R.A., Andreev M.V. The energy storage mathematical models for simulation and comprehensive analysis of power system dynamics: A review. Part i // International Journal of Hydrogen Energy. 2023, vol. 48(11), рр. 22141–22160.

24. Eurostat. Gross and net production of electricity and heat produced by type of enterprise and operator. 2024. URL: https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/NRG_IND_PEH/default/table?lang=en

25. Бюро Национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК. Топливно-энергетический баланс РК. – 2022. URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-energy/

26. Бюро Национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК. Потребление топлива и энергии в домашних хозяйствах в РК. – 2022. URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-energy/publications/5188/.

27. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты РК по вопросам поддержки использования возобновляемых источников энергии / Закон РК от 4 июля 2013 года № 128-V. – 2024. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1300000128/links.

28. KEGOC. Прогнозный баланс мощности и электроэнергетики ЕЭС РК в период на 2024-2030 гг. – 2024. URL: https://www.kegoc.kz/ru/electric-power/elektroenergetika-kazakhstana.

29. Об утверждении Концепции развития электроэнергетической отрасли РК на 2023-2029 годы / Постановление Правительства РК от 28 марта 2023 года, № 263. – 2023. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2300000263.