Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық процестерді салықтық реттеудің шетелдік тәжірибесін пайдалану мүмкіндіктері

Әлеуметтік-экономикалық процестерді салықтық реттеудің шетелдік тәжірибесіне және оның қазақстандық экономикаға бейімделу мүмкіндігіне талдау жасалды. Жаһандық даму мәселелерін шешуде тарихи өзара әрекеттесетін ортақ саяси және экономикалық мүдделері бар Еуропа елдеріндегі негізгі салықтарда айтарлықтай ұқсастықтар анықталды. Әртүрлі елдердің әлеуметтік және экономикалық дамуына ҚҚС, акциздер, ұйымдардың пайдасына салынатын салық және жеке тұлғалардың кірістеріне салынатын салық сияқты салықтардың реттеуші әсер ету тетіктері зерттелді. Салық салудың әлемдік тәжірибесінде қол данылатын салық жеңілдіктері мен преференцияларының, салық салуды ұйымдастыру принциптерінің артық шылықтары мен кемшіліктері анықталды. Салық жүйелері салықтардың саны мен олардың құрылымы, ұйымдастырылуы және басқару әдістемесі бойынша айтарлықтай ерекшеленеді. Сонымен қатар, жаһандық даму мәселелерін шешуде тарихи өзара іс-қимыл жасайтын ортақ саяси және экономикалық мүдделері бар, бір-біріне аумақтық жақын елдердегі негізгі салықтардың айтарлықтай ұқсастығын ескермеуге болмайды. Тарихи тәжірибені зерттеу, сәнді тауарларды тұтынуға қолданылатын ҚҚС сияқты салықтардың әлеуметтік маңыздылығын растауға мүмкіндік береді. Бұл тауарларға салық салу халықтың ауқатты топтарының кірістерін ішінара алып, оларды белгілі бір дәрежеде әлеуметтік теңестіруге қызмет ететін қайта бөлуге мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері тарихи, географиялық және экономикалық – жаһандану факторларынан туындаған әртүрлі елдердегі әлеуметтік-экономикалық процестерді салықтық реттеу құралдарының айтарлықтай ұқсастығын растайды. Бұл, өз кезегінде, Қазақстандағы шетелдік тәжірибенің артықшылықтарын пай далануға, оның жекелеген элементтерін отандық жағдайларға бейімдеуге және ұлттық экономиканың даму ерекшеліктері мен мемлекетіміздің салық жүйесін қалыптастыру жағдайларының ерекшеліктерін ескеруге мүмкіндік береді.

1. Тютюрюков Н.Н., Гурнак А.В., Князева А.В. Налоговые системы зарубежных стран: учебник для вузов. – М.: Прометей. – Серия: Бакалавриат. Магистратура. Специалитет. – 2019. – 280 с.

2. Что такое НДС и его ставки в европейских странах? 2023. URL: https://www.campiogroup.com/blog/shho-take-pdv-ta-jogo-stavki-v-evropejskix-krainax/ (дата обращения: 10.01.2024)

3. Мочалова А.С., Ротанова В.А., Власова А.А., Домнина А.И. Сравнительный анализ налоговых систем стран европы // Современные научные исследования и инновации. – 2019. – № 8(100). – С. 32.

4. Taxation of companies. International Bureau of Fiscal Documentation. 2023. URL: http://www.ibfd.org (accessed: 12.01.2024)

5. López-Laborda J., Marín-González C., Onrubia J. The removal of tax expenditures from Spanish personal income tax: Impact on tax collection and income distribution // Public Budgeting and Finance. 2022, no. 42(2), pp. 221–254.

6. Oрлова O. В какой стране ЕС проще всего зарегистрироваться для уплаты НДС? 2023. URL: https://internationalwealth.info (дата обращения: 12.01.2024)

7. Rahman M.M. The effect of taxation on sustainable development goals: evidence from emerging countries // Heliyon. 2022, no. 8(9), p. 1051.

8. Socci C., D’Andrea S., Deriu S., Pretaroli R., Severini F. Does the Personal Income Flat Tax fit with Economic Growth and Inequality in Italy? // Italian Economic Journal. 2022, no. 8(3), pp. 523–548.

9. Sepulveda C.F. Do Countries Really Deviate from the Optimal Tax System? // Public Finance Review. 2023, no. 51(1), pp. 76–131.

10. Chen Z., Sun X. Are Progressive Taxation Systems Fair? Evidence from current taxation schemes across major countries and areas // ACM International Conference Proceeding Series. 2022. pp. 103–108.

11. Jenderny K. Top Tax Progression and Capital Taxation in Germany // Finanz Archiv. 2022, no. 78(4), pp. 422–469.

12. Bowen C.M.K., Bryant V., Burman L., Wissoker D., Zwiefel N. Synthetic Individual Income Tax Data: Methodology, Utility, and Privacy Implications // Lecture Notes in Computer Science (including subseries Lecture Notes in Artificial Intelligence and Lecture Notes in Bioinformatics). 2022. no. 13463 LNCS, pp. 191–204.

13. Shafaruddin A.D.R., Hamid N.A., Norizan S. The Influence of Tax Fairness Dimensions on Tax Compliance Behavior of the Middle-Income Group // Management and Accounting Review. 2022, no. 21(3), pp. 209–226.

14. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 120-ІV Салық кодексі (ҚР Салық кодексі) (2024.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен). URL: https://online.zakon.kz (өтініш берілген күн: 12.01.2024)

15. Сауранбай С.Б., Байдыбекова С.К., Османов Ж.Д. Уровень жизни населения: экономические и социальные индикаторы развития // Экономика: стратегия и практика. – 2023. – № 18(2). – C. 37–56.