Қазақстандық менеджерлердің құзыреттерін ағындық көшбасшылық моделі арқылы бағалау

Қазіргі заманғы менеджерлердің көшбасшылық құзыреттерінің маңызы барған сайын артып келеді. Экон омикалық және әлеуметтік салалардағы отыз жылдан астам өтпелі кезеңнен кейін қазақстандық менеджерлердің көшбасшылық дағдылары мен стильдері жергілікті және халықаралық зерттеушілер үшін әлі күнге дейін үзік-үзік зерттелген тақырып болып қалып отыр. Алғашқы көшбасшылық құзыреттер модельдерінің пайда болғанына 50 жыл өткенімен, зерттеушілер олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін қызу талқылап, ұйымдар мен менеджерлерге барынша тиімді пайда келтіретін жаңа үлгі құрастыруды жалғастыруда. Бұл мақалада қазақстандық әйелдер мен ерлер менеджерлерінің құзыреттері М. Чиксентмихайидың еңбектеріне негізделген ағындық көшбасшылық моделінде қарастырылады. Сандық зерттеу әдісіне жергілікті менеджерлерді виртуалды симуляцияға (N=508; 51% әйелдер, 49% ерлер) қатыстыру арқылы кешенді түрде құзыреттерді бағалауға бағытталды. Нәтижелер қазақстандық әйелдер мен ерлердің ағындық көшбасшылықты дерлік бірдей деңгейде қолданатынын көрсетті: 29 құзыреттің арасынан тек 8-інде ғана гендерлік айырмашылық байқалды. Зерттеу қорытындысы бойынша, әйелдер коммуникация, өкілеттіктерді табыстау, кері байланыс ұсыну, мүдделі тараптарды басқару және стратегиялық ойлау салаларында біршама жоғары нәтиже көрсетті. Сонымен бірге ерлер белсенді тыңдау, басымдықтарды анықтау және уақытты басқару бойынша жоғарырақ бағаланды. Зерттеудің теориялық маңыздылығы екі аспектіде көрінеді: біріншіден, ол Қазақстандағы көшбасшылық пен гендер тақырыбына арналған ауқымды зерттеуде алғашқылардың бірі болып саналады; екінші жағынан, алынған деректер ағындық көшбасшылық тұжырымдамасын гендерлік ерек шеліктер тұрғысынан жаңа біліммен толықтырады. Алынған нәтижелердің практикалық маңызы – менедж ерлерге ұйымдардағы адамдар мен процестерді басқару әлеуетін талдап, оны жетілдіруге мүмкіндік беруінде.

1. Global gender gap report 2024: insight report. Geneva: World Economic Forum, 2024. 385 p.

2. Послание Президента Республики Казахстан Н. Назарбаева народу Казахстана Стратегия «Казахстан–2050». Новый политический курс состоявшегося государства. URL: http://www.akorda.kz (дата обращения: 27.12.2024)

3. UN-Women and DESA. Progress on the sustainable development goals: The gender snapshot. New York: UN-Women and DESA, 2024. 36 p.

4. Orazalin N., Baydauletov M. Corporate social responsibility strategy and corporate environmental and social performance: The moderating role of board gender diversity // Corporate social responsibility and environmental management. 2020, no. 27(4), pp. 1664–1676.

5. Women and men of Kazakhstan 2019–2023. Statistical collection in English. Shaimardanova Zh.N. (ed.). Astana, 2024. 88 p.

6. Mahmood M., Uddin M.A., Ostrovskiy A., Orazalin N. Effectiveness of business leadership in the Eurasian context: empirical evidence from Kazakhstan // Journal of Management Development. 2020, no. 39(6), pp. 793–809.

7. Frolova Y., Mahmood M. Variations in employee duty orientation: impact of personality, leadership styles and corporate culture // Eurasian Business Review. 2019, no. 9, pp. 423–444.

8. Mazhitov M., Uddin M.A., Mahmood M., Ostrovskiy A. Competitive Advantages Through Strategy Implementation: the Role of People, Plan, and Process // Public Organization Review. 2024, no. 24(3), pp. 861– 883.

9. Darvishmotevali M., Altinay L. Green HRM, environmental awareness and green behaviors: The moderating role of servant leadership // Tourism Management. 2022, no. 88, pp. 104–401.

10. Hollenbeck G.P., McCall Jr.M.W., Silzer R.F. Theoretical and practitioner letters: Leadership competency models // Leadership Quarterly. 2006, no. 17, pp. 398–413.

11. Gigliotti R.A. An Introduction to Competencies and Competency-Based Leadership. Gigliotti, R.A. (Ed.) Competencies for Effective Leadership, Emerald Publishing Limited, Leeds. 2019, pp. 1–16. URL: https://doi.org/10.1108/978-1-78973-255-920191012.

12. McClelland D.C. Testing for competence rather than for intelligence // American Psychologist. 1973, no. 28(1), pp. 1–14.

13. McCall Jr.M.W., Hollenbeck G.P. Developing global executives: the lessons of international experience. Harvard Business School Press, 2002. 259 p.

14. Manfred F.R., de Vries K., Vrignaud P., Florent-Treacy E. The Global Leadership. Life Inventory: development and psychometric properties of a 360-degree feedback instrument // The International Journal of Human Resource Management. 2004, no. 15(3), pp. 475–492. URL: https://doi.org/10.1080/0958519042000181214

15. Alban‐Metcalfe J., Alimo‐Metcalfe B. Engaging leadership part one: competencies are like Brighton Pier // International Journal of Leadership in Public Services. 2009, no. 5(1), pp. 10–18. URL: https://doi.org/10.1108/17479886200900004.

16. Ruben B.D. An Overview of the Leadership Competency Framework. Gigliotti R.A. (Ed.) Competencies for Effective Leadership. Emerald Publishing Limited, Leeds. 2019, pp. 19–28. URL: https://doi.org/10.1108/978-1-78973-255-920191001

17. Kozminski A.K. Bounded leadership: empirical study of the Polish elite // Polish Sociological Review. 2015, no. 4(192), pp. 425–453.

18. Kozminski A.K., Baczyńska A.K., Skoczeń I., Korzynski P. Towards leadership effectiveness: the role of leadership individual competencies and constraints. Introduction of the Bounded Leadership Model // Leadership & Organization Development Journal. 2022, no. 44(3), pp. 596–611. URL: https://doi.org/10.1108/LODJ-04-2020-0157

19. Figueiredo P.C.N., Sousa M.J., Tomé E. Integrative model of the leader competences // European Journal of Training and Development. 2023, no. 5/6 (47), pp. 533–564. URL: https://doi.org/10.1108/EJTD-082021-0121

20. Ruwanika E.Q.F., Massyn L. A leadership competence framework for sustainable development in the manufacturing industry in a developing country context: the bicycle metaphor // Cogent Business & Management. 2024, no. 11(1). URL: https://doi.org/10.1080/23311975.2024.2364849

21. Müller S.D., Konzag H., Nielsen J.A. Sandholt H.B. Digital transformation leadership competencies: A contingency approach // International Journal of Information Management. 2024, no. 75, p. 102734. URL: https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2023.102734.

22. Csikszentmihalyi M. Good Business: Leadership, Flow, and the Making of Meaning. Penguin Publishing Group. Reprint edition. 2004.

23. Csikszentmihalyi M., Abuhamdeh S., Nakamura J. Flow. In Csikszentmihalyi, M. (Ed.). Flow and the foundations of positive psychology, the collected works of Mihaly Csikszentmihalyi. Springer. 2014, pp. 227– 238.

24. Fligby. Gameplay data research. URL: https://www.fligby.com/ (accessed: 21.12.2024)