Аймақтардағы халықаралық туризмнің даму тенденциялары мен әсер етуші факторлары (Алматы және Шығыс Қазақстан облыстары мысалында)

Мақаланың мақсаты аймақтардағы халықаралық туризмнің даму тенденциялары мен әсер етуші факторларын анықтау мақсатында корреляциялық-регрессиялық талдау жасау негізінде тәуелді айным алылардың басқа айнымалылармен байланысын анықталды, негізгі капиталға салынған инвестиция қайтарымы есептеліп, корреляциялық-регрессиялық талдау жасау нәтижелері арқылы қорытынды тұжырымдар жасалды. Зерттеу барысында әлемдік туризм көшбасшысы БҰҰ туризмге мамандандырылған мекемесі UN Tourism ақпараттарына және туризм саласына қарқынды дамуына қызығушылық танытып отырған әлем ғалымдарының зерттеу жұмыстарына талдау жасалды. Туризмнің мультипликативті және синергетикалық әсері, елдің экономикалық дамуына қол жеткізу, сондай-ақ ішкі ресурстарды тиімді пайдалану арқылы өңірлердегі халықаралық туризмнің даму тенденциялары мен әсер ету факторларын анықтауда мақаланың өзектілігін ашады. Мақаланы талдауда зерттеу әдістерін қолдану арқылы корреляциялық-регрессиялық талдау,  динамикалық модельді құру нәтижелеріне қол жеткізуде Алматы және Шығыс Қазақстан облыстары бойынша көрсеткіштер үшін корреляциялық матрица қолданылды, корреляциялық және регрессиялық тал дауды пайдалана отырып, тәуелді айнымалылармен тығыз статистикалық маңызды байланысы бар факторлар анықталды. Мақаламызды қорытындылай отырып, авторлар келесідей тұжырымдама жасайды. Алматы және Шығыс Қазақстан облыстары бойынша нәтижелік сипаттама мен факторлық сипаттамалар арасында бір мезгілде тығыз байланысының бар болуы, алынған регрессия теңдеуі тұтастай және регрессия коэффициенттері сәйкес маңыздылық деңгейлерінде статистикалық маңызды және сенімді екендігіне қол жеткіздік. Салынған инвестиция қайтарымына байланысты және көп сызықты регрессия теңдеуінің алынған параметрлерін талдау негізінде авторлар келесідей тұжырымдайды, яғни жан басына шаққандағы ЖӨӨ 1 мың теңгеге өскен кезде туристерді орналастырудағы нөмірлердің санының өсуі және орналастыру орындарындағы нөмірлер саны 1 бірлікке ұлғайған кезде туристерді орналастыру орындарымен байланысты көрсетілген қызметтер санының артуына әкелетінін пайымдайды. 

1. «Kazakh Tourism» АҚ Ұлттық компаниясы. URL: https://special.nur.kz/kazakh-tourism-2021 (өтініш берілген күні: 29.08.2024)

2. Қазақстан Республикасының 2001 жылғы «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» заңы. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z010000211 (өтініш берілген күні: 20.09.2024)

3. ҚР Президентінің Халыққа Жолдауы. 2024. URL: https://www.akorda.kz/ru/poslanie-glavygosudarstva-kasym-zhomarta-tokaeva-narodu-kazahstana-181130 (өтініш берілген күні: 29.09.2024)

4. Глава государства провел совещание по развитию туризма. 13 июня, 2024. URL: https://akorda.kz/ru/glava-gosudarstva-provel-soveshchanie-po-razvitiyu-turizma-1352435 (дата обращения: 28.09.2024)

5. Түркістан қаласындағы бейінді университет. 11.06.2024. Халықаралық туризм және меймандостық университеті сайтынан. Университет туралы. 2024. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/tsm/press/media/details/52157?directionId= (өтініш берілген күні: 18.08.2024)

6. 5-е Всемирные игры кочевников. – Астана, 2024. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/mfaottawa/press/events/details/27825?lang=ru (дата обращения: 10.09.2024)

7. Нижникова А.К. Влияние пандемии COVID-19 на международный туризм в контексте устойчивого развития // Вестник Псковского государственного университета. Серия: Естественные и физикоматематические науки. – 2022. – Т. 15. – № 4. – С. 66–77.

8. Ndubisi N., Nair S. International tourism: Inimitable vs imitable core tourism resources and destination image // Journal of Destination Marketing & Management. 2023. Vol. 27. Р. 100756. URL: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212571X22000683

9. Haini H., Wei L. Does Social Globalization Affect the Relationship Between International Tourism and Economic Growth? Journal of Travel Research. 2024. No. 63(1). P. 252–269. URL: https://doi.org/10.1177/00472875221146779

10. Thi D., Tran V., Nguyen D. The relationship between renewable energy consumption, international tourism, trade openness, innovation and carbon dioxide emissions: international evidence // International Journal of Sustainable Energy. 2023. No. 42(1). P. 397–416. URL: https://doi.org/10.1080/14786451.2023.2192827

11. Tleuberdinova A., Salauatova D., Pratt S. Assessing tourism destination competitiveness: the case of Kazakhstan // Journal of Policy Research in Tourism. Leisure and Events. 2022. No. 16(2). P. 265–283. URL: https://doi.org/10.1080/19407963.2022.2027954

12. UNWTO Becomes “UN Tourism” to Mark A New Era for Global Sector. 23.01.2024. URL:https://www.unwto.org/news/unwto-becomes-un-tourism-to-mark-a-new-era-for-global-sector (accessed:16.09.2024)

13. World Tourism Barometer and statistical annex. May 2024. URL: https://www.e-unwto.org/doi/epdf/10.18111/wtobarometeresp.2024.22.1.2 (accessed: 29.09.2024)

14. UN Tourism Tracer. URL: https://www.unwto.org/tourism-data/un-tourism-tracker (accessed: 27.09.2024)

15. Ranieri R., Ramos R.A. After All, What is Inclusive Growth? // International Policy Centre for Inclusive Growt h (IP C-IG). Originally published as IP C-IG’s. 2013. P. 188.

16. Яброва О.А. Проблемно-ориентированное развитие туристско-рекреационных комплексов в регионах РФ: методология и практика управления / автореф. диссертации. док.экон.наук.: 08.00.05. – Белгород, 2016.

17. ҚР статистикалық aгенттігі. URL: http://www.stat.gov.kz (өтініш берілген күні: 21.09.2023)