Жылу энергетика саласындағы экономикалық тиімді тарифтерді қалыптастыру бағыттары

Мақалада Алматы қаласының жылу энергетикасы саласындағы тарифтік реттеудің негізгі аспектілері қарастырылды. 2015–2024 жж. аралығындағы деректер негізінде тарифтерге әсер ететін негізгі факторлар – жалақы шығындары, энергия тұтыну, инфрақұрылымға инвестициялар және экологиялық талаптар жанжақты талданды. Зерттеу барысында корреляциялық және регрессиялық талдау әдістері қолданылып, тарифтік саясатты жетілдірудің ғылыми негізделген бағыттары айқындалды. Авторлар тарифтік реттеу тиімділігін арттыру үшін шығындарды оңтайландыру, энергия үнемдеу технологияларын енгізу және инфрақұрылымды жаңғырту бойынша нақты ұсыныстар жасайды. Сонымен қатар, әлеуметтік осал топтарды қорғау, тарифтердің әділдігін қамтамасыз ету және экологиялық тұрақтылыққа қол жеткізу бойынша шаралар ұсынылады. Зерттеу нәтижелері жылу энергетикасы саласындағы тарифтік саясаттың тиімділігін арттыруға, табиғи монополияларды реттеудің оңтайлы механизмдерін әзірлеуге және тұрақты дамуды қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл ретте энергия тиімділігін арттырудың маңыздылығы ерекше атап өтіледі. Ұсынылған әдістемелік тәсілдер мен аналитикалық қорытындылар энергетика секторындағы саясатты жетілдіру бойынша ғылыми және практикалық негіз қалыптастырады. Алынған нәтижелер тарифтік реттеуді жетілдіру және жылу энергетикасы саласының тұрақты дамуын қамтамасыз ету жолында маңызды ғылыми үлес болып табылады.

1. Макконнелл К.Р., Брю С.Л., Флинн Ш.М. Экономикс: принципы, проблемы и политика. 21-е изд. – М.: Инфра-М, 2019. – 1024 с.

2. Проскурякова Л., Стародубцева А., Бианко В. Моделирование тарифов для домохозяйств в целях снижения перекрестного субсидирования в российском энергетическом секторе // Energy. – 2020. – Т. 213. – С. 118729.

3. Дымченко О., Хайло Т. Организационно-экономическое обеспечение инновационного развития коммунального хозяйства: концептуальные положения // Danish Scientific Journal. – 2021. – № 46. – С. 39–46.

4. Табиғи монополиялар туралы: Қазақстан Республикасының заңы № 204-VІ, 27.12.2018. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z180000020 (өтініш берілген күн: 05.12.2024)

5. Мэнкью Н.Г. Принципы экономики. – СПб.: Питер, 1999. – 784 с.

6. Yu B., Fang D., Dong F. Study on the evolution of thermal power generation and its nexus with economic growth: Evidence from EU regions // Energy. 2020. Vol. 205. P. 118053.

7. Жылу энергетикасы туралы: Қазақстан Республикасының Заңы № 120-VIII, 08.07.2024. // Егемен Қазақстан. – 2024. – № 131. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z2400000120 (өтініш берілген күн: 05.12.2024)

8. Helm D., Yarrow G. The assessment: The regulation of utilities // Oxford Review of Economic Policy. 1988. Vol. 4. No. 2. P. i–xxxi.

9. Тарифтерді қалыптастыру қағидаларын бекіту туралы: Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің № 90 бұйрығы. 19.11.2019. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1900019617/info (өтініш берілген күн: 05.12.2024)

10. Owen G., Ward J. Smart tariffs and household demand response for Great Britain. UK: Sustainability First, 2010.

11. Antonov N.V., Tatevosova L.I. The development tariff and investment in municipal heat supply systems // Studies on Russian Economic Development. 2006. Vol. 17. P. 407–415.

12. Komarowska A., Surma T. Comparative analysis of district heating markets: Examining recent prices, regulatory frameworks, and pricing control mechanisms in Poland and selected neighbouring countries // Energy Policy Journal. 2024. Vol. 27. No. 1. P. 97–118.

13. Banovac E., Gelo T., Šimurina J. Analysis of economic characteristics of a tariff system for thermal energy activities // Energy Policy. 2007. Vol. 35. No. 11. P. 5591–5600.

14. АлЭС сайт. URL: https://www.ales.kz/prochaya-otchetnost/ (өтініш берілген күн: 05.12.2024)

15. АлТС сайт. URL: https://alts.kz/enterprise-reporting/ (өтініш берілген күн: 05.12.2024)

16. Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы сайты. URL: https://stat.gov.kz/ (өтініш берілген күн: 05.12.2024)