Қазақстанның бюджеттік саясаты: экономикалық және әлеуметтік саясат арасындағы диспропорциялар

Мақалада мемлекеттік саясаттың экономикалық және әлеуметтік құрамдас бөліктері арасындағы сәйкессіздіктерді анықтауға баса назар аудара отырып, қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасының бюджет саясатының негізгі аспектілері қарастырылады. Автор елдің экономикалық тұрақтылығын, республикалық бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрылымын, сондай-ақ Қазақстан экономикасының Ұлттық қордан түсетін мұнай-газ түсімдері мен трансферттеріне тәуелділігін талдайды. Жұмыста бюджеттік көрсеткіштер, облыстар мен қалалар бойынша бюджет тапшылығы, борыштық жүктеме деңгейі, Сыртқы қарыз алу көлемі, сондай-ақ ішкі нарықта мемлекеттік бағалы қағаздарды орналастыру тетігі салыстырылады. Ұлттық экономиканың тұрақсыздығы және экономикалық өсудің баяулауы жағдайында әлеуметтік міндеттемелердің озық өсу проблемаларына ерекше назар аударылды. Ұлттық бюджеттен өңірлерге трансферттердің өсуі және ішкі қарызға қызмет көрсету бюджет шығыстарының басым бағыттарына айналатыны атап өтілді. Автор сонымен қатар көптеген аймақтардың әлсіз кіріс базасын және олардың мемлекеттік қаржыландыруға тәуелділігін көрсете отырып, бюджетаралық қатынастардың ағымдағы моделінің тиімділігіне баға береді. Сондайақ, мақалада ТМД елдері мен бірқатар басқа елдердің бюджетаралық қатынастарының әртүрлі модельдері талданды. Мемлекеттік қарызды қайта құрылымдаудың, бюджет кірістерінің көздерін әртараптандырудың, шығыстардың тиімділігін арттырудың және шикізаттық емес секторлар арқылы экономикалық өсуді ынталандырудың ықтимал нұсқалары ұсынылды. Мақалада сонымен қатар бюджеттік саясаттың институционалдық және құрылымдық аспектілері, экономикалық және әлеуметтік саясат арасындағы диспропорциялар қарастырылады, бюджет қаражатын пайдалануды бақылауды күшейту қарастырылады. Зерттеу нәтижелері ғылыми қауымдастықты, мемлекеттік органдарды, талдаушылар мен сарапшыларды қызықтырады.

1. Токаев К-Ж.К. Послание народу Казахстана. Астана. Сентябрь 2024 г.

2. Закон РК от 5 декабря 2023 г. «О республиканском бюджете на 2024–2026 гг.».

3. Закон РК от 4 декабря 2024 года «О республиканском бюджете на 2025–2027 гг.»

4. Закон Республики Казахстан от 13 декабря 2024 г. «О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан «О республиканском бюджете на 2024–2026 годы».

5. Бюро национальной статистики РК. Бюллетень за 2023, 2024 гг.

6. О бюджете города Алматы на 2024–2026 годы. Решение внеочередной XII сессии маслихата города Алматы VIII созыва от 8 декабря 2023 года № 75.

7. О бюджете города Астаны на 2024–2026 годы. Решение маслихата города Астаны от 14 декабря 2023 года № 113/15-VIII.

8. О бюджете города Шымкент на 2024–2026 годы. Решение маслихата города Шымкент от 12 декабря 2023 года № 11/93-VIII.

9. Об областном бюджете на 2024-2026 годы. Решение маслихата области Абай от 13 декабря 2023 года № 11/80-VIII. (с изменениями по состоянию на 15.11.2024 г.)

10. Об областном бюджете на 2024–2026 годы. Решение Акмолинского областного маслихата от 13 декабря 2023 года № 8С-7-2.

11. Об областном бюджете на 2024–2026 годы. Решение Актюбинского областного маслихата от 13 декабря 2023 года № 74.

12. Об областном бюджете Алматинской области на 2024–2026 годы. Решение маслихата Алматинской области от 19 декабря 2023 года № 12-62.

13. Об областном бюджете на 2024–2026 годы. Решение Атырауского областного маслихата от 11 декабря 2023 года № 63-VIII.

14. Об областном бюджете на 2024–2026 годы. Решение Восточно-Казахстанского областного маслихата от 15 декабря 2023 года № 9/69-VІІІ.

15. Об областном бюджете на 2024–2026 годы. Решение Жамбылского областного маслихата от 14 декабря 2023 № 10-3.

16. Об областном бюджете области Жетісу на 2024–2026 годы. Решение маслихата области Жетісу от 15 декабря 2023 года № 11-64.

17. Об областном бюджете на 2024–2026 годы. Решение Западно-Казахстанского областного маслихата от 14 декабря 2023 года № 8-1.

18. Об областном бюджете на 2024–2026 годы. Решение Карагандинского областного маслихата от 14 декабря 2023 года № 119.

19. Об областном бюджете на 2024–2026 годы. Решение Кызылординского областного маслихата от 13 декабря 2023 года № 63.

20. Об областном бюджете на 2024–2026 годы. Решение Мангистауского областного маслихата от 8 декабря 2023 года № 7/71.

21. Об областном бюджете на 2024–2026 годы. Решение Павлодарского областного маслихата от 19 декабря 2023 года № 91/7.

22. Об утверждении областного бюджета Северо-Казахстанской области на 2024–2026 годы. Решение Северо-Казахстанского областного маслихата от 15 декабря 2023 года № 9/1.

23. Об областном бюджете на 2024–2026 годы. Решение Туркестанского областного маслихата от 13 декабря 2023 года № 7/85-VIII.

24. Решение маслихата области Ұлытау от 13 декабря 2023 года № 95 «Об областном бюджете на 2024–2026 годы» (с изменениями по состоянию на 06.12.2024 г.)

25. Информационно-правовая система нормативных правовых актов Республики Казахстан. URL: adilet.zan.kz

26. Сайт компании АО «Самрук-Казына». URL: sk.kz

27. Национальный банк РК. URL: https://www.nationalbank.kz/ru