Салықтық жеңілдіктер шағын және орта бизнестің тұрақты дамуының факторы ретінде

Шағын және орта кәсіпкерлік (ШОБ) негізгі көрсеткіштер бойынша ретроспективада тұрақты өсуді көрсетті. Өндіріс көлемінің ұлғаюы фискалдық төлемдердің өсуімен тығыз байланысты. Қазіргі кездегі фискалдық саясатты қатаңдату ШОБ-тың одан әрі дамуына кері әсерін тигізуі мүмкін. Фискалдық саясаттың тиімділігін бағалау тәсілдерінің бірі салық ауыртпалығы мен салық ставкаларын салыстыруға, сондай-ақ есептелген мәндерді нақты деректермен салыстыруға мүмкіндік беретін Лаффер тәсілі болып табылады. Зерттеудің мақсаты отандық шағын және орта бизнес секторының салық жүктемесін бағалау және оның дамуын қолдауға және мемлекеттік бюджетке фискалдық кірістерді қамтамасыз етуге бағытталған ұсыныстар әзірлеу болып табылады. Зерттеу әдістері – статистика, дифференциалдық теңдеулерді сандық шешу, ретроспективті талдау, салыстыру, жалпылау. Еңбекақы қорына жинақталған жүктемені азайту, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын, сондай-ақ әлеуметтік салықты жою арқылы ШОБ субъектілері үшін салық жүктемесін азайту мүмкіндігі туралы қорытындылар жасалды. Салық ауыртпалығын жеңілдетуге байланысты фискалдық төлемдердің азаюы жеке табыс салығына прогрессивті салық жүйесін қолдану арқылы өтелуі мүмкін. Жалпақ салық жүйесінен прогрессивті салық жүйесіне көшудің оң жақтары көрсетілген. Аналитикалық қорытындыларды макроөңірлік деңгейде шағын және орта бизнесті дамытуды болжауды жоспарлауда, фискалдық, экономикалық даму департаменттерінің өкілдері мен мүдделі тұлғалардың салық ауыртпалығын талдауда пайдалануға болады. Алынған нәтижелерді ШОБ, жоғары оқу орындары, қоғам және мемлекеттік органдар пайдалана алады

1. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. 2025. URL: https://taldau.stat.gov.kz/ru/NewIndex/GetIndex/701176?keyword= (дата обращения: 02.04.2025)

2. МСБ в цифрах. 2025. URL: https://atameken.kz/ru/news/53909-msb-v-cifrah-skol-ko-zarabatyvaetskol-ko-platit-i-kak-razvizvaetsya (дата обращения: 02.04.2025)

3. Laffer Effect. 2015. URL: https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-1-4614-7883-6_280-1 (accessed: 02.04.2025)

4. Gunji H., Hiraga K.., Miyazaki K.. Tax Deduction Matters: Elasticities of the Laffer Curve, Taxable Income, and Tax Revenue // Int Adv Econ Res. 2024. Vol. 30. Р. 1–19. URL: https://doi.org/10.1007/s11294-024-09887-0

5. Какаулина М. Оценка влияния налоговых льгот на инвестиционную активность в особых эко- номических зонах Российской Федерации // Journal of Applied Economic Research. 2022. Vol. 21. No. 2. P. 282–324.

6. Балацкий Е. Эффективность фискальной политики государства. Исследования по проблемам экономического развития России // КиберЛенинка. Федеральное государственное бюджетное учреждение науки Институт народно-хозяйственного прогнозирования Российской академии наук, выпуск 5. – 2000. – С. 32–45.

7. Monti M. Fiscal Policy, Economic Adjustment, and Financial Markets. 1989. URL: https://doi.org/10.5089/9781557751188.071 (accessed: 02.04.2025)

8. Makin J. The Impact of Fiscal Policy on the Balance of Payments: Recent Experience in the United States. In Fiscal Policy, Economic Adjustment, and Financial Markets. 1989. URL: https://doi.org/10.5089/9781557751188.071.ch002 (accessed: 02.04.2025)

9. Onofrei M., Toader T., Vatamanu A., Oprea F. Impact of Governments’ Fiscal Behaviors on Public Finance Sustainability: A Comparative Study // Sustainability. 2021. Vol. 13. P. 3739. URL: https://doi.org/10.3390/su13073739

10. Yang W., Fidrmuc J., Ghosh S. Macroeconomic effects of fiscal adjustment: A tale of two approaches // Journal of International Money and Finance. 2015. Vol. 57(C). P. 31–60.

11. Алпысбаева С., Кенжебулат М., Карашулаков Г. Потенциал повышения налоговой нагрузки при сокращении зоны фискальных противоречий (на материалах экономики Казахстана) // Экономический журнал ВШЭ. – 2019. – Т. 23. – № 3. – С. 365–383. doi: 10.17323/1813-8691-2019-23-3-365-383

12. Досманбетова М., Халитова М. Оценка эффективности налоговой нагрузки Республики Казах- стан // Economy: strategy and practice. 2020. No. 15(4). С. 123–138.

13. Прогрессивная шкала НДФЛ. 2025. URL: https://mfckbr.ru/press/2495/#:~:text (дата обращения: 02.03.2025)

14. Ставки НДФЛ в Армении. 2025. URL: https://iworld.com/ru/blog/personal-income-tax-in-armenia (дата обращения: 02.03.2025)

15. Налогообложение доходов в Республике Беларусь. 2025. URL: https://nalog.gov.by/individuals/income_taxation/general_information (дата обращения: 02.03.2025)

16. Финсабат Кыргызстан. 2025. URL: https://finsabat.kg/ (дата обращения: 02.03.2025)

17. Federal Income Tax Rates and Brackets. 2025. URL: https://www.irs.gov/ru/filing/federal-income-taxrates-and-brackets (accessed: 02.04.2025)