Қазақстан мен Кытай арасындағы логистикалық серіктестік: инвестициялар және көлік дәліздерін дамыту

Мақалада Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы логистика және шекарааралық сауда саласындағы инвестициялық ынтымақтастық зерттеліп, құрлықаралық көлік дәліздерін дамытудағы стратегиялық басымдықтар мен инфрақұрылымдық синергияға назар аударылған. Зерттеудің мақсаты – логистикалық инфрақұрылымдағы бірлескен қазақ-қытай инвестициялық жобаларының тиімділігін талдау (соның ішінде «Қорғас – Шығыс қақпасы» құрғақ портының жұмысы мен «Бір белдеу – бір жол» бастамасы аясындағы теміржол маршруттарын біріктіру) және олардың сауда легі мен көлік дәліздерінің дамуына ықпалын бағалау. Ғылыми маңыздылығы – жұмыс Орталық Азиядағы «Бір белдеу – бір жол» бастамасының жүзеге асырылуы туралы жаңа деректер мен талдаулар ұсына отырып, халықаралық экономикалық ынтымақтастық теориясын толықтырады және инфрақұрылымдық интеграция тетіктерін Қазақстан мысалында ашады. Практикалық маңызы – зерттеу нәтижелері логистикалық хабтардың тиімділігін арттыру мен инвестициялық үлгілерді жетілдіруге қатысты ұсыныстар берумен ерекшеленеді, бұл көлік дәліздерін стратегиялық жоспарлауда қолданылуы мүмкін. Ғылыми жаңалығы мен жұмыстың үлесі – Қорғас құрғақ портының мысалындағы жобаларды кешенді талдап, табыс факторлары мен шектеулерін (мысалы, транзиттік тасымалдардың субсидияларға және нарық жағдайына тәуелділігін) айқындау және Қазақстан мен Қытайдың инфрақұрылымдық стратегияларын үйлестірудегі тәжірибесін жинақтаудан көрінеді. Зерттеу жүйелі және салыстырмалы талдау әдістеріне, сауда-көлік көрсеткіштерінің статистикалық шолуларына, кейс-талдаулар мен құжаттық контент-талдауға негізделген.

1. Kemelova F. Kazakhstan, China Deepen Strategic Partnership, sign 24 agreements. 2025. URL: https://astanatimes.com/2025/06/kazakhstan-china-deepen-strategic-partnership-sign-24-agreements (accessed: 21.06.2025)

2. Bekenstein J. Weakening Kazakh optimism about Khorgos. 2025. URL: https://medium.com/thehillhouse-newsletter/weakening-kazakh-optimism-about-khorgos-ca987b701c0f (accessed: 21.06.2025)

3. Harutyunyan A.A. China-Kazakhstan: cooperation within the belt and road and Nurly Zhol // Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies. 2022, vol. 16, no. 3, pp. 281–297.

4. Grant A. Crossing Khorgos: Soft Power, security, and suspect loyalties at the Sino-Kazakh boundary // Political Geography. 2020, vol. 76, p. 102070.

5. Rafiq M. Economic Gains of Kazakhstan in Wake of Shifting Supply Chains. 2022. URL: https://astanatimes.com/2022/08/economic-gains-of-kazakhstan-in-wake-of-shifting-supply-chains (accessed: 21.06.2025)

6. Rygzynov T.Sh. et.al. Efficiency of transport infrastructure in Asian Russia, China, Mongolia, and Kazakhstan in the context of creating new Trans-Eurasian transport corridors // Sustainability. 2023, vol. 15, no. 12, p. 9714. URL: https://doi.org/10.3390/su15129714

7. Kwan S. Kazakhstan – China railway cargo transportation reaches record high in 2024. 2025. URL: https://astanatimes.com/2025/01/kazakh-china-rail-cargo-transportation-reaches-record-32-million-tonsin-2024 (accessed: 21.06.2025)

8. Mohseni S., van Hassel E., Vanelslander T. Assessing the impact on mode competitiveness of improvements of the Trans-Eurasian railway network // Journal of Shipping and Trade. 2025, vol. 10, no. 1. URL: https://doi.org/10.1186/s41072-025-00193-4

9. Madiyarova D.M., Yong W. Prospects of the Khorgos Free Economic Zone // Sustainable Development Risks and Risk Management: A Systemic View from the Positions of Economics and Law. Cham: Springer International Publishing, 2023. P. 291–296.

10. Idrysheva Z., Zhumatay G., Bainazar Z. Transport and logistic opportunities of Kazakhstan within «New economic belt» // KazNU Bulletin. Series: International Relations and International Law. 2019, no. 85(1), pp. 90–102.

11. Karabasov I.S., Adilova N.J.U., Alik A. Optimization of International Multimodal Transportation Along the Corridors of the Republic of Kazakhstan // Logistics and Transport. 2017, vol. 36, no. 4, pp. 89–94.

12. Tleulina A. International Experience of Creation Logistic Park // International Journal of Innovative Technologies in Economy. 2020, no. 1(28), pp. 36–47. URL: https://doi.org/10.31435/rsglobal_ijite/31032020/6963

13. Kostianoy A.G., Knyazev N.A., Lavrova O.Y., Koibakova S.E., Syrlybekkyzy S. Oil pollution near the ports of Aktau, Kuryk and Ersai (the Caspian Sea): Satellite and in-situ data // Ecologica Montenegrina. 2024, vol. 76, pp. 63–76.

14. Keohane R.O., Nye Jr J.S. Power and interdependence revisited // International Organization. 1987, vol. 41, no. 4, pp. 725–753.

15. Ravenhill J. Global value chains and development // Review of International Political Economy. 2014, vol. 21, no. 1, pp. 264–274.

16. Milner H. International theories of cooperation among nations: Strengths and weaknesses // World Politics. 1992, vol. 44, no. 3, pp. 466–496.

17. Khissimova D. Cargo traffic of KTZE-Khorgos Gateway Dry Port on Kazakh–Chinese border continues operation despite pandemic. 2021. URL: https://astanatimes.com/2021/08/cargo-traffic-of-ktze-khorgosgateway-dry-port-on-kazakh-chinese-border-continues-operation-despite-pandemic (accessed: 21.06.2025)

18. Autalipov D. Kazakhstan as a Natural Transit Bridge in the System of Eurasian Trade and Economic Routes: Turning Weaknesses into Advantages. 2021. URL: https://land-locked.org (accessed: 21.06.2025)

19. Transport and logistics in Kazakhstan. AIFC.kz. 2024. URL: https://aifc.kz/wp-content/uploads/2024/07/2.3-transport-and-logistics-in-kazakhstan-april-2024.pdf (accessed: 21.06.2025)

20. Ruehl H. The Khorgos Hype on the Belt and Road. 2019. URL: https://thediplomat.com/2019/09/thekhorgos-hype-on-the-belt-and-road (accessed: 21.06.2025)

21. Urankayeva Z. Khorgos dry port to process more than 500,000 containers by 2020. 2016. URL: https://astanatimes.com/2016/11/khorgos-dry-port-to-process-more-than-500000-containers-by-2020 (accessed: 21.06.2025)

22. van Leijen M. A 3rd railway port between China and Kazakhstan: Where is it? 2025. URL: https://www.railfreight.com/beltandroad/2022/11/04/a-3rd-railway-port-between-china-and-kazakhstan-where-is-it (accessed: 21.06.2025)

23. Zharkov S.A. The Middle Corridor (TITR) – High Expectations and Harsh Realities. Tomsk: Center for Eurasian Studies, Tomsk State University, 2024. – 10 p. URL: https://eurasian-studies.tsu.ru (accessed: 29.06.2025)

24. Эффективность автоэкспорта через КПП Хоргос возросла на 80%. CGTN Russian. 2025. URL: https://russian.cgtn.com/news/2025-03-16 (accessed: 29.06.2025)

25. Центр «Хоргос» возобновляет работу после трёхлетнего простоя. Радио Азаттык. 2025. URL: https://rus.azattyq.org/a/32372176.html (accessed: 29.06.2025)

26. Dukeyev B. How local realities compelled China to adapt its soft-power strategy in Kazakhstan. Carnegie Endowment for International Peace. 2024. URL: https://carnegieendowment.org/posts/2024/09/kazakhstan-china-soft-power-adaptation?lang=en (accessed: 29.06.2025)

27. Belt and Road a boon for Kazakhstan’s development. China Daily. 2023. URL: https://www.chinadaily.com.cn/a/202310/16/WS652c7867a31090682a5e8a5f.html (accessed: 29.06.2025)

28. Казахстан и Китай подписали Меморандум о взаимопонимании для совместных проектов в области зеленых технологий. Gov.kz. 2025. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/mti/press/news/details/846536?lang=ru (accessed: 29.06.2025)

29. Smagulova A. et al. Economic transformation and environmental impact in Central Asia: A case study of Kazakhstan’s shift to renewable energy // International Journal of Energy Economics and Policy. 2025, vol. 15, no. 2, pp. 209–220. URL: https://doi.org/10.32479/ijeep.18104

30. Brauweiler H.-Ch. et al. The Success Model to Manage the Cross-Border Infrastructure Projects // Inshakova E.I., Inshakova A.O. (eds) New Technology for Inclusive and Sustainable Growth. Smart Innovation, Systems and Technologies, vol. 287. Singapore: Springer, 2022, pp. 47–61. URL: https://doi.org/10.1007/978-981-16-9804-0_5