Технологиялық жаңғыртудың астық өңдеу өнімдерінің экспорттық тартымдылығына әсерін талдау

Қазақстан Республикасы дәнді дақылдар өндірісінің өңірлік көшбасшыларының бірі болып табылады, ал астық пен оны қайта өңдеу өнімдерінің экспорты тек Қазақстанның ғана емес, сонымен қатар шектес елдердің де азық-түлік қауіпсіздігін қолдауға ықпал етеді. Меншікті шикізат базасы астық өңдеу саласының өндірістік қуатын жеткілікті дәрежеде қамтамасыз етеді. Алайда, шектеулі Ішкі сұраныс қазіргі жағдайда қайта өңдеу қуаттылығының ұзақ мерзімді жүктемесіне әкеледі. Осыған сүйене отырып, астық өңдеу саласы жұмысының тиімділігін арттыру жөніндегі шешімдерді іздеу ағымдағы зерттеуге бағытталған өзекті міндет болып табылады. Жұмыста астық өңдеу саласы жұмысының ішкі және сыртқы жағдайларына егжей-тегжейлі статистикалық шолу жүргізіледі. Астық пен оны қайта өңдеу өнімдерінің ішкі тұтынуы мен экспортының өсу факторлары бағаланады, жақын болашақта даму болжамы жасалады. Зерттеудің практикалық құндылығы қазіргі уақытта негізінен іргелес мемлекеттердің нарықтарына бағдарланған Республика экспортының ерекшеліктерін, осы нарықтардың қажеттіліктерін және оларды Қазақ астық өңдеу саласының өнімдерімен игеру перспективаларын егжей-тегжейлі талдаудан тұрады. Ұлттық және халықаралық Статистика көрсеткіштерін кешенді талдау негізінде Орта Азия мемлекеттері тарапынан ұнға сұраныс негізінде ұлттық астық өңдеу саласын қалыптастырудың ұзақ мерзімді тарихи үрдісі аяқталуға жақын деген қорытынды жасалады. Нарыққа Қазақстан Республикасынан дәстүрлі ұн экспортының келешегін едәуір шектейтін жаңа ойыншылар шығады. Ең алдымен Қытай нарығына бағытталған астықты терең өңдеу өнімдерін өндіру мен экспорттауды дамыту бағытында саланы құрылымдық-технологиялық жаңғырту қажет. Бұл елдегі астық өңдеу саласын сақтап қалуға және оны жаһандық ауқымда түбегейлі жаңа технологиялық және бәсекеге қабілетті деңгейге шығаруға мүмкіндік береді.

1. Waza S., Qadir H. Agriculture and Economic Prosperity in India // A Developmental Perspective. 2014, no. 4, pp. 109–117.

2. Peter A. Feeding the World: An Economic History of Agriculture // Enterprise and Society. 2010, no. 11. pp. 173–174.

3. Erenstein O., Jaleta M., Mottaleb K.A., Sonder K., Donovan J. Global Trends in Wheat Production, Consumption and Trade // Reynolds M.P., Braun HJ. (eds) Wheat Improvement. Springer, Cham. 2022, no. 14, pp. 1295–1319. URL: https://doi.org/10.1007/s12571-022-01288-7

4. Qi C., Meng C., Yan S. Transmission effect of international grain prices on China’s grain prices // Frontiers in Sustainable Food Systems. 2025, no. 9, pp. 366–345. URL: https://doi.org/10.3389/fsufs.2025.1483424.

5. Drincha V., Tsench Y. Fundamentals and Prospects for the Technologies Development for Post-Harvest Grain Processing and Seed Preparation // Agricultural Machinery and Technologies. 2025, no.14, pp. 17–25. URL: https://doi.org/10.22314/2073-7599-2020-14-4-17-25.

6. Dziki D. The Latest Innovations in Wheat Flour Milling: A Review // Agricultural Engineering. 2023, no. 27, pp. 147–162. URL: https://doi.org/10.2478/agriceng-2023-0011.

7. Rodriguez A., Grinsven H., Einarsson R. The NBCalCer model for calculating global benefits and costs of nitrogen fertilizer use for cereal cultivation: model description, uncertainty analysis and validation // Computers and Electronics in Agriculture. 2025, p. 231. URL: https://doi.org/10.1016/j.compag.2025.110039.

8. Poutanen K., Kårlund A., Gómez-Gallego C., Johansson P., Scheers N., Marklinder I., Eriksen A. Grains - a major source of sustainable protein for health // Nutr Rev. 2022, no. 9, pp. 1648–1663. URL: https://doi:10.1093/nutrit/nuab084.

9. Андреенков С.Н. «Целинный проект» 1954 года в Казахстане и Сибири: динамика производства зерна // Крестьяноведение. – 2022. – Т. 7. – № 3. – С. 89–105. DOI 10.22394/2500-1809-2022-7-3-89-105.

10. Shoaib R., Yunxian Y. Factors Affecting Wheat Import Trade in Afghanistan: Challenges and Opportunities // South Asian Journal of Social Studies and Economics. 2025, no. 22, pp. 275–293. URL: https://doi.org/10.9734/sajsse/2025/v22i41000

11. Цапова О.А., Аюлов А.М., Смольянинова С.Ф. Казахстанский рынок муки: особенности и факторы повышения рентабельности отрасли // Проблемы агрорынка. – 2024. – № 4. – С. 123–133. URL: https://doi.org/10.46666/2024-4.2708-9991.11

12. Джолдасбаева Г.К., Есахметова Л.М. Пути решения проблемы по экспорту муки в Казахстане // Вестник университета «Туран». – 2022. – № 2. – С. 163–169. URL: https://doi.org/10.46914/1562-2959-2022-1-2-163-169

13. Suyunova N., Yusuf U., Toshtemirova M., Maftuna I. Research on food safety standards of Uzbekistan and international norms in the production, storage, and distribution of flour and flour products to the population // The American Journal of Applied Sciences. 2025, no. 7, pp. 31–36. 10.37547/tajas/ URL: https://inlibrary.uz/index.php/tajas/article/view/89308?ysclid=mcw4jnfu8q924374669

14. Ferreira M., Ribeiro V., Barros J. Strategies to improve the quality of wheat flour in baking: a review // Brazilian Journal of Food Technology. 2025, no. 28. URL: https://doi.org/10.1590/1981-6723.04624.

15. Houben A., Höchstötter A., Becker T. Possibilities to increase the quality in gluten-free bread production: an overview // European Food Research and Technology. 2012, no. 5, pp. 235. URL: https://doi.org/10.1007/s00217-012-1720-0.

16. Schopf M., Wehrli M.C., Becker T. Fundamental characterization of wheat gluten // Eur Food Res Technol. 2021, no. 247, pp. 985–997. URL: https://doi.org/10.1007/s00217-020-03680-z.

17. Национальное бюро статистики Агентства Республики Казахстан по стратегическому планированию и реформам. URL: https://www.stat.gov.kz/ (дата обращения: 20.06.2025)

18. Информационно-аналитическая система // Бюро Национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан (Талдау). URL: https://taldau.stat.gov.kz/ru/Search/SearchByKeyWord (дата обращения: 20.06.2025)

19. TradeMap // ITC (2024). URL: https://www.trademap.org. (accessed: 20.06.2025)