Қазақстандағы банк саласының цифрлық трансформациясы: тарихи эволюциясы және негізгі драйверлері

Бұл мақалада цифрлық трансформацияның тарихи эволюциясына, негізгі технологиялық факторларына назар аудара отырып, Қазақстанның банк секторының цифрлық трансформациясы зерттеледі. Қазіргі заманғы қаржы институттарын анықтайтын тенденцияларға, технологияларға және қиындықтарға баса назар аудара отырып, бұл зерттеу банк индустриясындағы цифрлық трансформацияның революциялық әсерін әдістемелік түрде қарастырады. Жаһандық цифрландыру жағдайында Қазақстан дәстүрлі операциялардан икемді технологиялық платформаларға ауыса отырып, банк технологияларының жылдам бейімделуін көрсетті. Зерттеуде аналитикалық, жүйелік және интегративті тәсілдерді қоса алғанда, сапалы зерттеу әдістері қолданылады. Блокчейн, цифрлық әмияндар, жасанды интеллект және машиналық оқыту сияқты жаңа технологиялардың тұтынушылық тәжірибені, операциялық тиімділікті және қаржылық қызметтерге қолжетімділікті жақсарту үшін қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Зерттеу 2019 және 2024 жж. цифрлық төлем әдістері мен карта операцияларының схемаларын талдау арқылы қолма-қол ақшасыз транзакциялар санының айтарлықтай өсуін және онлайн және мобильді банкинг қызметтерінің кең интеграциясын көрсетеді. Нәтижелер Қазақстанның банк саласы халықаралық цифрлық үрдістерге ілесуден басқа, өзінің инновациялық ортасын белсенді дамытып жатқанын көрсетеді. Зерттеудің Қазақстандағы цифрлық банкингтің дамуын түсіндіру оның ғылыми өзектілігін айқындайды. Іс жүзінде нәтижелер қаржы институттарына, финтех компанияларына және саясаткерлерге банк саласындағы цифрлық қолжетімділікті, тиімділікті және бәсекеге қабілеттілікті қалай жақсартуға болатындығы туралы стратегиялық түсінік ұсынады. Бұл жұмыстың мемлекетіміздегі тұрақты цифрлық қаржыландыруды ілгерілету жөніндегі саясатқа қатысты ұсыныстары оның практикалық құндылығын көрсетеді

1. Osei L.K., Cherkasova Y., Oware K.M. Unlocking the full potential of digital transformation in banking: a bibliometric review and emerging trend // Future Business Journal. 2023, no. 9(1), p. 30. URL: https://doi.org/10.1186/s43093-023-00207-2.

2. Vial G. Understanding digital transformation: а review and a research agenda // Journal of strategic information systems. 2019, no. 28(2), pp. 118–144. DOI: 10.1016/j.jsis.2019.01.003.

3. Warner K.S., Warger M. Building dynamic capabilities for digital transformation: аn ongoing process of strategic renewal // Long range planning. 2019, no. 52(3), pp. 326–349. DOI: 10.1016/j.lrp.2018.12.001.

4. Лучко А.Д., Никитина Т.В. Цифровая трансформация в банковской сфере // Известия СПбГЭУ. – 2024. – № 3(147). – С. 27.

5. Teixeira J., Tello-Gamarra J., Reis J., Longaray A.A., Hernani-Merino M. Digital transformation and risk management in the banking sector: а cross-national perspective // Journal of Risk and Financial Management. 2025, no. 18(4), p. 212. URL: https://doi.org/10.3390/jrfm18040212.

6. Chen N., Sun D., Chen J. Digital transformation, labour share, and industrial heterogeneity // Journal of Innovation & Knowledge. 2022, no. 7(2), p. 1. URL: https://doi.org/10.1016/j.jik.2022.100173.

7. Sikakebieke M., Nurbatsin A.S. The effect of digital transformation on the performance of the banking sector in Kazakhstan // Qainar Journal of Social Science. 2024, no. 3(3), pp. 6–23. URL: https://doi.org/10.58732/2958-7212-2024-3-6-23.

8. Allmark P. et al. Ethical Issues in the Use of In-Depth Interviews: Literature Review and Discussion // Research Ethics. 2009, no. 5(2), p. 48. URL: https://doi.org/10.1177/174701610900500203.

9. Nadkarni S., Prgl R. Digital transformation: a review, synthesis and opportunities for future research // Management review quarterly. 2020, no. 71(2), pp. 233–341. URL: https://doi.org/10.1007/s11301-020-00185-7.

10. Yaseen H. The Role of Digital Transformation Capabilities in Improving Banking Performance in Jordanian Commercial Banks // Journal of Risk and Financial Management. 2025, no. 18(4), p. 196. URL: https://doi.org/10.3390/jrfm18040196.

11. Herlambang A., Murhadi W. Factors affecting the financial performance of companies based on agency theory // Proceedings. 2020, no. 115, pp. 110–114. DOI: 10.2991/aebmr.k.200127.022.

12. Sadaram G. et al. Understanding the fundamentals of digital transformation in financial services: Drivers and strategic insights // Journal of Artificial Intelligence and Big Data. 2023, no. 3(1), pp. 72–83. URL: https://doi.org/10.31586/jaibd.2023.1216.

13. Kriebel J., Debener J. The Effect of digital transformation on bank performance // SSRN Electronic Journal. 2019, no. 1, pp. 1–34. URL: https://doi.org/10.2139/SSRN.3461594.

14. Rosella C., Iustina A., Andreea M., Rabia F. Exploring the landscape of financial inclusion through the lens of financial technologies // Finance Research Letters. 2025, no. 72, pp. 1–14. URL: https://doi.org/10.1016/j.frl.2024.106500.

15. Senyo P.K., Osabutey E.L.C. Unearthing antecedents to financial inclusion through FinTech innovations // Technovation 98. 2020, no. 98, p. 1. URL: https://doi.org/10.1016/j.technovation.2020.102155

16. Ahmad M., Majeed A., Khan M.A., Sohaib M., Shehzad K. Digital financial inclusion and economic growth: provincial data // China Economic Journal. 2021, no. 14(3), p. 291. DOI: 10.1080/17538963.2021.1882064.

17. Fazal A., Ahmed A. Introducing the concept of intelligent financial inclusion // International Journal of Computer Science and Network Security. 2023, no. 23(4), pp. 103–110. DOI: 10.22937/IJCSNS.2023.23.4.13.

18. Anam F., Alia A., Sagheer A. Importance of artificial intelligence in achieving sustainable development goals through financial inclusion // Qualitative Research in Financial Markets. 2025, no. 17(2), p. 432. URL: https://doi.org/10.1108/QRFM-04-2023-0098

19. Токаев К.-Ж. Послание Главы государства Касым-Жомарта Токаева народу Казахстана «Казахстан в эпоху искусственного интеллекта: актуальные задачи и их решения через цифровую трансформацию». – Акорда, 2025. URL: https://www.akorda.kz/ru/poslanie-glavy-gosudarstva-kasym-zhomarta-tokaevanarodu-kazahstana-kazahstan-v-epohu-iskusstvennogo-intellekta-aktualnye-zadachi-i-ih-resheniya-cherezcifrovuyu-transformaciyu-885145

20. Patil D.A. Digital Transformation in Financial Services and Challenges and Opportunities // Int. J. Trend Sci. Res. Dev. 2018, no. 9(5), pp. 10–12. DOI: 10.31142/ijtsrd18661.

21. Malar D.A., Arvidsson V., Holmström J. Digital Transformation in Banking: Exploring Value Co-Creation in Online Banking Services in India // Journal of Global Information Technology Management. 2019, no. 22(1), pp. 7–24. URL: https://doi.org/10.1080/1097198x.2019.1567216.

22. Baskerville R., Capriglione F., Casalino N. Impacts, challenges and trends of digital transformation in the banking sector // Law and Economics Yearly Review. 2020, no. 9(2), pp. 341–362. ISSN 2050-9014.

23. Fornell C., Mithas S., Morgeson F.V., Krishnan M.S. Customer satisfaction and stock prices: high returns, low risk // Journal of marketing. 2006, no. 70(1), p. 6. URL: https://doi.org/10.1509/jmkg.70.1.003.qxd.

24. National Bank of Kazakhstan. Financial Stability Report of Kazakhstan. 2024. URL: https://www.nationalbank.kz/en/page/otchet-o-finansovoy-stabilnosti-kazahstana