Қазақстандағы әлеуметтік кәсіпкерліктегі типтік бизнес-үлгілер

Мақалада әлеуметтік кәсіпкерліктің бизнес-үлгілерін жіктеу мәселелері қарастырылған. Авторлар соң­ғы өнім (қызмет) құнын анықтау мен құру тізбегіне мақсатты топ ретінде енгізілетін бизнес-үлгілер мен инк­люзивтік бизнес-үлгілердің типтік құрылымын синтездеу негізінде типтік бизнес-үлгілерді қа­лыптас­тырған. Мақсатты топтардың қатысуымен құралған үлгінің құраушылары келесі модификацияларға ие. «Ұсыныс» блогында жалпы бағыттағы қызметтер болуы мүмкін, мысалы балалар спортына арналған қызметтер немесе маманданған қызмет түрлері, яғни мүгедектерге арналған арбаларды жөндеу қызметтері, ерекше қажеттілікті талап ететін балаларды оқыту қызметтері және т.б. «Тұтынушылар» блогында ұйымдар барлық азаматтарға қызмет көрсете алады, соның ішінде мақсатты топтарға ақысыз немесе төменгі бағамен. «Құнды құру тізбегіне қатысу» блогында жұмыс берушілер немесе жалдамалы жұмыскер негізінде қатыса алады. «Қызметтен түскен табысты алу тетігі» блогында мақсатты топтар еңбек ақы немесе пайданың бір бөлігін ала алады. Авторлардың ойынша, мұндай тәсіл тиімді болып табылады, өйткені бизнес-үлгінің қай элементінде әлеуметтік нәтижеге қол жеткізуге болатынын анықтауға болады. Бұл әдістеме негізінде бес типтік үлгі анықталды және экономикалық құндылық пен әлеуметтік әсерді ескере отыра, бұл құраушылар­дың мазмұнын айқындалды. Қазақстанда әлеуметтік кәсіпкерліктің 21 ұйымдарына кейс-талдау жүргізілді. Соның нәтижесінде нақты мысалдармен келтірілген қолданыстағы типтік бизнес-үлгілер бекітілді.

предпринимательство, бизнес-модель, типология, социальная ценность, целевые группы, социальный эффект, кәсіпкерлік, бизнес-үлгі, жіктеу, әлеуметтік құндылық, мақсатты топтар, әлеуметтік әсер, enterpreneurship, business model, typology, social value, target groups, social effect

1. Современные классики теории предпринимательства. Лауреаты международной премии за вклад в исследования развития предпринимательства и малого бизнеса: пер. с англ. / под науч. ред. А.Ю. Чепуренко. - М.: Изд. дом Высшей школы экономики, 2013. - 526 с.

2. Бочарова A. Развитие института оценки эффективности государственного управления // МЭ и МО. - 2013. - № 9. - C. 69-73.

3. Mair J., Marty I. Social entrepreneurship research: a source of explanation, prediction, and delight // Journal of World Business. - 2006. - № 41. - P. 36-44.

4. Andrea Ovans.What Is a Business Model? // Harvard Business Review. - 2015. - № 1 - Р. 113-121: https://hbr.org/2015/01/what-is-a-business-model.

5. Остервальдер А., Пинье И. Построение бизнес-моделей: настольная книга стратега и инноватора. - М.: Альпина Паблишер, 2012. - 288 с.

6. Guclu A. Dees G., Anderson В. The process of social entrepreneurship: creating opportunities worthy of serious pursuit // Duke University, the Fuqua School of Business. - 2002: http://www.caseatduke.org/documents/seprocess.pdf.

7. Грассман О., Франкенберг К., Шик М. Бизнес-модели: 55 лучших шаблонов. - М.: Альпина Паблишер. 2016. - 430 с.