Өнеркәсіптік кәсіпорындардың Еңбек әлеуетін бағалау

Өнеркәсіптік кәсіпорындардағы еңбек әлеуетінің сапасын арттыру мәселелері, әсіресе цифрлық технологияларды енгізу нәтижесінде пандемиядан кейінгі кезеңде өткір өзектілікке ие. Мақалада өнеркәсіптік кәсіпорындардың еңбек әлеуетін басқару мәселелері қарастырылған. Ұсынылып отырған ғылыми мақаланың мақсаты өнеркәсіптік кәсіпорындардың еңбек әлеуетін басқару механизмі ретінде еңбек ресурстарын бағалау мониторингінің алгоритмін жасау болып табылады. Еңбек әлеуетін зерделеу объектісі ретінде отандық «ӨАЗ» АҚ кәсіпорнының (бұдан әрі – кәсіпорын) 2019-2021 жылдарға арналған есептік деректері пайдаланылды. Кәсіпорындардың еңбек ресурстарын басқару теориясының негізгі ережелері, олардың қалыптасуы мен дамуы қарастырылады. Қазақстанның ірі өнеркәсіптік машина жасау кәсіпорындары үшін қазіргі еңбек ресурстарын басқару жүйесінің негізгі мақсаттары мен міндеттері айқындалған. Кәсіпорындардың еңбек әлеуетін басқару теориясы мен практикасының негізгі ережелері, оның құрылымы мен динамикасы, еңбек потенциалының қалыптасуы мен дамуына әсер етуші факторлар талданады. Еңбек әлеуеті санының азаюы, еңбек әлеуеті құрылымының нормадан ауытқуы және басқарушылардың үлес салмағының нормадан жоғары болуы, жұмысшылардың үлес салмағының нормадан төмен болуы сияқты теріс тенденциялар анықталды. Еңбекақы қорын қалыптастыру мен бөлудегі кемшіліктер анықталды. Кәсіпорынның еңбек әлеуетін басқару жүйесін, атап айтқанда, әрбір маманның кәсіби және біліктілік мәртебесі, оның кәсіпорынның инновациялық даму стратегиясының талаптарына сәйкестігі мен сарапшылық басқару әдістерін және еңбек ресурстары мен еңбек ресурстарының жай-күйіне тұрақты мониторинг жүргізу негізінде кәсіпорынның адами капиталын дамытуды басқару механизмін жетілдіру, бойынша іс-шаралар ұсынылады.

1. Рынок труда Казахстана по итогам 2021 года / АО ЦРТР https://iac.enbek.kz/ru/node/1044 (дата обращения: 06.10.2021)

2. Astebro T.B., Tåg J.G. Net, and New Job Creation by Entrepreneurs (June 16, 2017). Journal of Business Venturing Insights, 8:64-70 (2017), HEC Paris Research Paper No. SPE-2017-1188, Available at SSRN. (In Eng.)

3. Berglund T. Promoting Labour Market Mobility in the Republic of Kazakhstan and the Russian Federation / Tomas Berglund; ILO Decent Work Technical Support Team and Country Office for Eastern Europe and Central Asia. Moscow: ILO, 2017, 94 p. (in Eng.)

4. Contensou F., Vranceanu R. Working time and wage rate differences: a contract theory approach. Preprint submitted on 30 Mar 2021. URL: https://hal-essec.archives-ouvertes.fr/hal-02386781v2 (In Eng.)

5. Holland B. A workforce development systems model for unemployed job seekers // Journal of Adult and Continuing Education. 2015. Vol. 21(2). P. 55–76. (In Eng.)

6. Вильдайс А.Д. Роль трудового потенциала в управлении промышленных предприятий // Актуальные проблемы авиации и космонавтики. – 2017. – № 13. – С. 727–729.

7. Гончарова Е.В., Ромашова И.Д. Возможности управления трудовым потенциалом среднего предприятия // Научно-методический электронный журнал «Концепт». – 2019. – № 2. URL: http://e-koncept.ru/2019/184010.htm.

8. Долгий В.И., Иванова Н.А. Особенности формирования трудовых ресурсов Республики Казахстан на современном этапе // Вестник Саратовского государственного социально-экономического университета. – 2016. – № 1(60). – С. 24–27.

9. Дондушпан Д.В. Оценка трудового потенциала в предприятии // Экономика и бизнес: теория и практика. – 2021. – № 6–1(76). – С. 89–92.

10. Крамарова В.Ю. Теоретические основы управления трудовым потенциалом предприятия // Символ науки. – 2019. – № 5. – С. 76–79.

11. Путятина Л.М., Арсеньева Н.В. Развитие трудового потенциала как элемент стратегии управления машиностроительным предприятием // Экономика труда. – 2021. – Т. 7. – № 2. – С. 183–192

12. Степанов А.А. Этапы формирования и технологии использования трудового потенциала рабочих кадров предприятия // Экономический журнал. – 2018. – № 3 (51). – С. 6–19.

13. Телишевская Л.И., Успаленко В.И. Тенденции развития системы управления персоналом на предприятии. Экономический вестник Донбасса. – 2020. – № 2(56). – С. 187–197.

14. Багаева Н.У. Основные направления повышения качества трудовых ресурсов в Республике Казахстан / Н.У. Багаева, К.Н. Жангалиева // Актуальные проблемы менеджмента, экономики и экономической безопасности: материалы II Междунар. науч. конф. (Костанай, 28 сент. 2021 г.) / Чебоксары: ИД «Среда», 2021. – С. 9–13.

15. Бекназаров Б.Д., Айтказина М.А., Каршалова А.Д. Развитие трудовых ресурсов как условие экономической безопасности организации // Инновации и инвестиции. – 2021. – № 4. – С. 100–104.

16. Бекхожаева А.К., Едилбаев Н.Б., Жусупов А.Е., Рахметбекова Ж.Ш. Экономико-статистическая характеристика условий труда в рамках оценки использования трудового потенциала Казахстана // Московский экономический журнал. – 2020. – № 6. – С. 156–162.

17. Буткенова А.К. Человеческий капитал на промышленных предприятиях Казахстана // Экономический анализ: теория и практика. – 2019. – Т. 17. – № 3. – С. 473–490.

18. Рынок труда Казахстана: развитие в условиях новой реальности. Министерство труда и социальной защиты РК. Центр развития трудовых ресурсов. Сентябрь, 2021. – 227 с.

19. Современное состояние рынка труда в Казахстане / Под ред. З.К. Шаукеновой. Астана: Казахстанский институт стратегических исследований при Президенте Республики Казахстан. – 2017. – 100 с.