Қазақстандағы жалақы: негізгі тенденциялар мен әсер ететін факторлар

Жалақы – Қазақстан халқының негізгі табыс көзі және қазақстандықтардың әл-ауқатына әсер етуші фактор. Осыған байланысты әсер етуді және негізгі көрсеткіштерді анықтауды талап ететін әртүрлі деңгейдегі еңбекақыны басқару маңызды. Бұл мақаланың мақсаты – Қазақстандағы жалақыға әсер ететін факторларды,жалақының өзгеруінің негізгі тенденцияларын анықтау. Мақсатқа жетудің негізгі әдістері өсу коэффициентін және Пирсон корреляция коэффициентін есептеу арқылы экономикалық-статистикалық және корреляциялық талдау. Дереккөз базасы Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистика бюросының 2011–2022 жж. статистикалық деректерінен тұрады. Зерттеу барысында Қазақстандағы жалақының өзгеруінің негізгі тенденциялары анықталды. Экономиканың әртүрлі салаларында жалақы өсімі байқалады. Дегенмен әр саланың жалақы деңгейі әртүрлі. Жұмысшылардың лауазымдары мен біліктіліктері арасында да айтарлықтай айырмашылықтар бар. Қазақстандағы жалақыға әсер ететін факторларға аймақ, жыныс, экономикалық сектор, біліктілік, ең төменгі жалақы, еңбек өнімділігі, ЖІӨ және жан басына шаққандағы ЖІӨ, орташа жылдық халық және жұмыспен қамтылғандар саны, халықтың табиғи өсімі жатады. Зерттеу нәтижелері 2029 жылға дейінгі Халық кірісін арттыру бағдарламасын тиімді жүзеге асыруға ғылыми негіз бола алады.

1. Ковязина К. Особенности потребления и финансового поведения казахстанцев. URL: https://ekonomist.kz/kovyazina/osobennosti-potrebleniya-i-finpovedeniya/ (дата обращения: 11.08.2023)

2. Послание Главы государства Касым-Жомарта Токаева народу Казахстана «Единство народа и системные реформы прочная основа процветания страны». URL: https://www.akorda.kz/ru/poslanie-glavy-gosudarstva-kasym-zhomarta-tokaeva-narodu-kazahstana-183048 (дата обращения: 11.08.2023)

3. Послание Главы государства Касым-Жомарта Токаева народу Казахстана «Экономический курс Справедливого Казахстана». URL: https://www.akorda.kz/ru/poslanie-glavy-gosudarstva-kasym-zhomar-ta-tokaeva-narodu-kazahstana-ekonomicheskiy-kurs-spravedlivogo-kazahstana-18588 (дата обращения: 11.08.2023)

4. Постановление Правительства Республики Казахстан. Об утверждении Комплексного плана «Программа повышения доходов населения до 2029 года»: утв. 14 апреля 2022 года, № 218. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2200000218 (дата обращения: 11.08.2023)

5. Эконометрика: электронный учебник для студентов экономических специальностей. URL: http://elib.kstu.kz/fulltext/books/@Ekonometrika/ (дата обращения: 05.08.2023)

6. Красильникова О.А., Aфанасьев Е.А. Анализ абсолютных, средних и относительных показателей протяженности внутренних водных судоходных путей // Современные наукоемкие технологии. – 2013. – № 8. – С. 126–127.

7. Байдыбекова С.К. К вопросу совершенствования оплаты труда в бюджетных организациях Республики Казахстан // Учет. Анализ. Аудит (Accounting. Analysis. Auditing). – 2021. – № 3(8). – С. 17–30. URL: https://doі.org/10.26794/2408-9303-2021-8-3-17-30

8. Нурмахан Е.Г. Инновационные методы оплаты и стимулирования труда: зарубежный опыт и внедрение в практике Казахстана // «Вестник науки». – 2019. – № 6(15). – С. 160–165.

9. Оплата труда в государственном секторе: сравнительный обзор. Астана: Астанинский хаб государственной службы, 2023. – 78 с.

10. Ria S., Faridi M.Z. Unraveling the Enigma; Exploring Factors Influencing The Regional Wage Disparity in Pakistan: Review of Applied Management and Social Sciences. 2023, no. 2(6), рр. 243–255. URL: https://doi.org/10.47067/ramss.v6i2.320

11. Панина Е.Б., Зотова А.А., Малашенко В.В. Факторы, влияющие на заработную плату // Управление инновационным развитием агропродовольственных систем на национальном и региональном уровнях: Материалы международной научно-практической конференции, в 2-х частях. Воронеж, 13–14 июня 2019 г. / Ответственные за выпуск: Е.В. Закшевская, Т.В. Сабетова. Воронеж: Воронежский государственный аграрный университет им. Императора Петра I, 2019. – С. 139–143.

12. Лехтянская Л.В., Римская Т.Г. Факторы, влияющие на формирование и развитие рынкатруда // Российское предпринимательство. – 2016. – № 5(17). – С. 603–608. URL: https://doi.org/10.18334/rp.17.5.34989

13. Буланкина Н.Н., Феденюк Ю.О. Система факторов, формирующих заработную плату // Евразийский союз ученых. Экономические науки. – 2016. – № 3(24). – С. 33–35.

14. Қажыкен М., Сатпаева З., Сыздыков Б. Методологические подходы к оценке благосостояния: международная и казахстанская практика // Экономика и статистика. – 2019. – № 3. – С. 12–20. URL: https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT324747&lang=ru

15. Inchiem N.A., Bujang I., Matahir H., Nipo D.T. Factors Influencing the Living Wage in East Malaysia: Malaysian Journal of Business and Economics (MJBE). 2020, no. 1(7), pр. 95–111. URL: https://doi.org/10.51200/mjbe.vi.2834

16. Giovanis N., Konstantinidis C., Tsiouni M. Factors Affecting Minimum Wage In Developed And Less Developed Countries // International Journal of Scientific Research and Innovative Studies. 2021, no. 1, рр. 1–11. URL: https://doi.org/doi.org/10.33500/ijsris.2021.01.001

17. Мухаммедов M.M., Исхакова С.А. Усиление влияния материального стимулирования на конечные результаты труда научных работников // Экономика труда. – 2022. – № 3(9). – С. 639–654. URL: https://doі.org/10.18334/et.9.3.114404

18. Баянова О.В. Факторы роста реальной заработной платы // Региональные проблемы преобразования экономики. – 2023. – № 1. – С. 103–110. https://doі.org/10.26726/1812-7096-2023-1-103-110

19. Жанкубаев Б.А., Молчановская А.С., Шумеков Д.Н. Занятость населения в республике Казахстан: структура и вектор развития // Социально-трудовые исследования. – 2022. – № 4(49). – С. 29–36. URL: https://doі.org/10.34022/2658-3712-2022-49-4-29-36.

20. Li Y. A Comprehensive Analysis of the Factors Influencing Regional Wage Level Differences in China // Journal of Education, Humanities and Social Sciences. 2022, no. 4, рр. 7–14. URL: https://doi.org/10.54097/ehss.v4i.2714

21. Пестунова Г.Б., Вечкинзова Е.А. Удаленная работа во время пандемии COVID-19 на примере Республики Казахстан: мнение работодателей // Управление. – 2023. – № 1(11). – С. 84–94. URL: https://doі.org/10.26425/2309-3633-2023-11-1-84-94.

22. Жамбыл Ж.Ж., Чылабаева А.К., Жакшылыккызы Р. Регулирование безработицы и социальной защиты населения Кыргызстана и Казахстана в условиях ЕАЭС // Региональная экономика и управление. – 2022. – № 4(72). Номер статьи: 7201. URL: https://eee-region.ru/article/7201/

23. Тогайбаева Л.И., Вечкинзова Е.А, Байкенова Д.Х. Современные тенденции гендерного равенства занятости и бедности в Казахстане // Экономика труда. – 2020. – № 7(12). – С. 1201–1216. URL: https://doі.org/10.18334/et.7.12.111424

24. COVID-induced inequalities: education, health services, digital access, and female labor force participation: case studies from Azerbaijan, Kazakhstan, Pakistan, and Uzbekistan: Central Asia Regional Economic Cooperation (CAREC) Institute. 2023, 114 р. URL: https://www.carecinstitute.org/wp-content/uploads/2023/03/COVID-induced-inequalities-for-publication-20230306.pdf (дата обращения: 09.08.2023)

25. Yemelina N.K., Assanova M.A., Kozlova N.G. Models for Wages’ Formation in the Republic of Kazakhstan: Economics: the strategy and practice. 2018, no. 4, рр. 101–109.

26. Аранжин В.В. Взаимосвязь заработной платы и производительности труда: тенденции в условиях цифровизации экономики // Экономика труда. – 2019. – № 1(6). – С. 523–534. URL: https://doі.org/10.18334/et.6.1.39938