COVID–19 пандемиясымен күрделенген қазіргі циклдік ауысу көптеген елдердің экономикасында 30 жыл ішінде жинақталған жүйелік қайшылықтарға байланысты әлсіз буындарды анықтады. Қазақстан нарықтық қатынастарды ХХ ғ. аяғынан бастап қана құрып келе жатқан мемлекет ретінде экономикалық және саяси ғана емес, сонымен қатар институттық шығындардың шырмауында қалды. Ұлттың экономикалық дамуын тежейтін проблемалардың бірі – биліктің саяси амбициясы мен мемлекеттік бағдарламаларды іске асырудың нақты нәтижелері арасындағы қайшылықтар, қоғамдық сенімнің жоғалуы. Зерттеудің мақсаты – Қазақстанның экономикалық өсу сапасын бағалау. Институционалдық-экономикалық ортаға талдау жасауға және ел дамуының нақты көрсеткіштерін эконометрикалық бағалауға әрекет жасалды. Осы саладағы ғылыми мұра және әлеуметтік-экономикалық даму мәселелерін зерттеудегі заманауи ғалымдардың жаңа теориялық- әдіснамалық тәсілдері әдіснамалық негіз болды. Зерттеу объектісі – Қазақстанның экономикалық дамуы. Зерттеу нәтижелері: экономикалық дамуды зерттеудің теориялық және әдіснамалық тәсілдерін Тарихи- логикалық талдау және панельдік деректердің регрессиялық моделі негізінде ресми статистикада таңдалған көрсеткіштер деңгейінің жоғарылауы экономикалық өсуге аз дәрежеде әсер ететіндігі, яғни мемлекеттік бағдарламалардың мақсатты индикаторлары мен нақты нәтижелердің алшақтығы бар екендігі көрсетілген. Экономикалық артта қалуды негіздейтін қазақстандық даму моделінің институционалдық ерекшеліктері анықталды.

Зерттеудің өзектілігі оның байланыстарының жоғары динамизміне негізделген кез-келген экономикалық жүйенің сәтті дамуына байланысты. Зерттеудің мақсаты – қазіргі кезеңдегі аймақтардың даму процестерінің ерекшеліктерін ашу. Мақалада Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық бөлінісі тақырыбы қозғалып, өңірлердің көлемі бойынша салыстыру беріледі, олардың даму ерекшеліктері келтірілген. Авторлар өңірлік дамуміндеттерін кешендішешуге баса назар аударады. Зерттеуміндеті ретінде авторларҚазақстандағыөңірлік даму ерекшеліктерін бағалауға және жүйелеуге тырысты. Өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуының ерекшеліктері қарастырылып, оларға сипаттама берілді. Зерттеудің таксономиялық деңгейлері мен аймақтық ғылымның теориялық тұжырымдамаларының дамуына үлкен үлес қосқан ғалымдардың көзқарастары талданды. Мақалада «ақылды мамандандыру» моделін аймақтың даму процесіне қолданудың басымдығы мен тиімділігі негізделген. Шикізат өңірі экономикасы секторларының сипаттамалары айқындалды. «Ақылды мамандандыру» моделі бойынша шикізат өңірінің инновациялық дамуға көшу әсері белгіленді. Жалпы, «ақылды мамандандыру» моделі бойынша өңірлерді дамыту тәжірибесін жинақтау Қазақстан өңірлерінде «ақылды мамандандыру» стратегиясын іске асыру кезінде белгілі бір тұжырымдар мен ұсынымдар жасауға мүмкіндік береді.

Мақаланың мақсаты – облыстың кейінгі кезеңдегі даму перспективаларын ашып көрсету, қалыптасқан тенденциялар мен алдыңғы қатарлы өндірістердің әлеуетін көрсету. Болжам бойынша, Нұр-Сұлтан қаласының инновациялық әлеуетін іске асыру арқылы әлеуметтік-экономикалық дамудың сапалы жаңа деңгейіне өту мүмкіндігі бар. Бұл мәселенің өзектілігі қоғамды және әлемдік экономиканы пандемия күйзелістерінен қалпына келтірумен ерекшеленді, осы кезеңнің міндеттерінің бірі қоғамның күнделікті өміріне пайдалы өзгерістер енгізу және оның тиімділігін арттыру мүмкіндігін жіберіп алмау. Ақырғы жыл Қазақстанның барлық тұрғындары үшін ауыр сынақтар кезеңіне айналды. Жағдайдың төтеншелігіне байланысты назар ең алдымен елордаға бағытталды, бірақ бәрі одан шығудың жолын іздеді. Республиканың көптеген өңірлері соққыны ұстап тұру және ішкі резервтерді іздестіру қабілетін көрсетті. Коронавирус құндылықтарды толық көлемде қайта бағалауға мәжбүр етті. Негізінде, пандемия бұрыннан белгілі және бір жерде қарапайым нәрселерді тағы бір рет еске салды: азық-түлік қауіпсіздігі, медициналық егемендік, ұйымдық ресурс, заңдылық. Бірақ заттар ұрпақтан-ұрпаққа сыналғандытан қарабайыр болады. Дүниежүзілік банк сарапшылары 2020 және 2021 жж. Қазақстан экономикасы үшін соңғы екі онжылдықтағы ең күрделі деп атайды. COVID-19 пандемиясының салдары 2008 және 2015 жж. дағдарыстарға қарағанда экономика үшін ауыр болды.

Қазіргі заманғы мемлекеттің әлеуметтік саясаты адамның лайықты өмірін және оның жеке тұлға ретінде еркін дамуын қамтамасыз ететін жағдайлар жасауға бағытталуға тиіс. Мемлекеттің әлеуметтік қызметінің аса маңызды бағыттары адамдардың еңбегін қорғау және денсаулығын жақсарту, еңбекке кепілдік берілген ең төменгі жалақыны қамтамасыз ету, толық жұмыспен қамту, көп балалы отбасыларды, оқушыларды, ана мен баланы, мүгедектер мен зейнеткерлерді мемлекеттік қолдау болуға тиіс. Әлеуметтік саясаттың міндеттері: халықтың табысы мен әлеуметтік қауіпсіздігін арттыру; әлеуметтік-еңбек қатынастарын оңтайландыру; азаматтардың денсаулығынжақсарту; ана мен баланы қорғаужәне отбасын мемлекеттік қолдау. Бұл факторлар денсаулық сақтауды қаржыландыру әдістерін зерттеу мен әзірлеудің өзектілігін анықтайды. Мақалада әлеуметтік сақтандыру мәселелеріне назар аударылады, өйткені ол жалпы сақтандыру жүйесінің ажырамас бөлігі болып табылады. Алайда, әлеуметтік сақтандырудың азаматтарды әлеуметтік қорғау талаптарымен анықталатын бірқатар маңызды белгілері бар. Мемлекеттік бюджетпен бірге әлеуметтік сақтандыру қорларында әлеуметтік-экономикалық даму міндеттерін шешуге бағытталған қаржы ресурстарының едәуір көлемі жинақталады, бұл осы мақалада көрініс тапты. Қазақстанда денсаулық сақтауды қаржыландыру тәжірибесінде бөлінген бюджет қаражатын пайдаланудың тиімсіздігіне алып келетін белгілі бір теріс үрдістер қалыптасты, жұмыста оларға баса назар аударылды. Жүргізілген зерттеу қорытындысы бойынша, Қазақстан Республикасында міндетті әлеуметтік медициналық сақтандырудың тұрақты қаржылық базасын құру мәселелері жүйеленді.

Пандемияның пайда болуы әлемде болып жатқан макроэкономикалық процестерге үлкен әсер етеді. Бұл процестерге бүкіл әлемдегі экономикалық және саяси процестерді басқаруға әсер ететін жаһандық орталықтардағы жаңа саяси элиталардың пайда болуымен байланысты саяси трансформация дағдарыстары да әсер етеді. Мақалада Қазақстандағы ықтимал экономикалық дағдарыстың ықтималдығы және оның салдары қарастырылады. Бүгінде ел үшін экономикалық саясаттағы өткен отыз жылдағы біздің барлық жетістіктеріміз бен сәтсіздіктерімізді одан әрі қарай ілгерілеу үшін объективті талдау өте маңызды. Жаңа төлем құралдарының, цифрлық валютаның және криптовалютаның пайда болуы экономиканы қаржыландырудың ескі моделінің бұзылуына ықпал етеді, бұл міндетті түрде әлемдік экономикадағы жаһандық өзгерістерге және дамудың барлық бағыттары бойынша ықтимал дағдарысқа әкеледі. Қаржылық виртуализацияға байланысты осы оқиғалардың негізгі орны әлемдік экономиканың көшбасшы елдерінің, яғни «жетілік» пен Қытайдың қор биржалары мен нарық қорлары. Энергия көздері бағасының төмендеуі төлем балансының нашарлауына әкеліп соғуы және Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатынан шығындарды күрт арттыруы мүмкін. Жоғары инфляция экономиканы дамытудың кез келген сценарийлері кезінде жеделдеп, инфляциялық дәліз шегінен шығып, 10%-дан асуы ықтимал. Қаржы-банк секторына қысымның тағы бір факторы ЕАЭО шеңберіндегі біздің тығыз экономикалық байланыстарымызды ескере отырып, жақын арада Ресейдің орталық банкіндегі пайыздық мөлшерлемені 6,75–7,0%-ға дейін арттыру болып табылады.

Мақалада Қазақстан экономикасының инновациялық-инвестициялық дамуының ең тартымды көздерін іздеудегі лизингтің маңызы көрсетілген. Шектеулі меншікті қаражат жағдайында кәсіпорындардың тиімді мақсаттарына жету үшін инвестициялық жобаларды қаржыландырудың қарыз көздерінің рөлі артады. Мұндай қаржыландыру көздері банктік кредиттеу, лизинг, факторинг және вексельдер шығару болып табылады. Лизинг ақылға қонымды стратегиялық қаржылық менеджменттің бөлігі ретінде қарастырылады, оны пайдалану кәсіпорынның негізгі өндірістік қорларын жаңартуға мүмкіндік береді, сонымен қатар коммерциялық кәсіпорынның қаржылық менеджментінің тиімділігін арттыруға қосымша мүмкіндіктер береді. Иелік етудің экономикалық шарттарының терең өзгеруі біздің экономикамызға материалдық базаны жаңарту әдістерін іздеу, енгізу және негізгі қорларды түрлендіру қажеттілігін талап етеді. Қазақстанның лизингтік қызметтер нарығын дамытудың негізгі үрдістеріне және оның инновациялық даму кешеніне талдау жүргізілді: лизингтік компаниялардың және лизингтік қызметтер нарығында ұсынылатын өнімдердің көптігі кәсіпорынды қаржыландыру стратегиясын таңдауға мүмкіндік береді. Экономикалық дамыған елдерде лизинг негізгі капиталдың жаңаруын жеделдету және технологиялық цикл ұзақтығын қысқарту арқылы экономикалық өсуді ынталандыру мәселесін шешу үшін қолданылады. Сондықтан лизингтің өндірістік әлеуетті дамытуды жеделдетуге бағытталған экономикалық саясаттың құралы ретіндегі ерекшелігі келесідей: лизинг негізгі капиталды жаңартудың жоғары қарқынының артуына әкеледі. Лизинг нарығының кеңеюі көбінесе экономиканың көптеген салаларында лизингті дамыту процесіне мемлекеттің белсенді қатысуына байланысты болды.

Мақаланың мақсаты – Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы жүйесінде туындайтын аса маңызды мәселелер бойынша қазіргі нарықтық экономикаға сәйкес азаматтарды зейнетақымен қамсыздандырудың оңтайлы моделін қалыптастыру, оның теориялық, әдістемелікжәне құқықтық негіздерін нығайту. Қазақстан Республикасы 24 жыл бұрын зейнетақы реформасын бастаған ТМД елдерінің алғашқыларының бірі. Негізгі мақсаты – әрбір қазақстандықтың зейнеткерлік жасқа жеткен кезде өзінің материалдық жағдайы үшін жеке жауапкершілігін белгілеу. Осыған байланысты реформаны іске асыру кезінде мемлекет саясаты ұрпақтар ынтымақтастығы қағидатын қолданудан зейнетақы қорларындағы дербес жинақтарға біртіндеп көшуді көздеді.Қазақстанда зейнетақымен қамсыздандыру реформасыоңтайлыжүргізілдіжәнеДүниежүзілік Банк оны ең табысты реформалардың бірі деп таныды. Жинақтаушы зейнетақы жүйесі ел өмірінде, қор нарығын дамытуда және ұлттық экономиканы жетілдіруде, елдің бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін ішкі жинақтар есебінен ұзақ мерзімді инвестицияларды бөлуде маңызды рөл атқарады. Әлемнің тиімді дамыған 30 елінің қатарына кіру үшін мемлекет халықты зейнетақымен қамсыздандыру деңгейі мен сапасын жақсарту нәтижесінде Қазақстан азаматтары үшін өмір сүрудің жоғары стандарттарын жасады. Бұл үшін халықтың экономикалық және әлеуметтік жағдайларының аса маңызды құрамдас бөліктерінің бірі – Қазақстанда жинақтаушы зейнетақы қорлары одан әрі де дамуы керек, ал зейнетақы жүйесі бәсекеге қабілетті болуы тиіс. Еліміздегі жинақтаушы зейнетақы жүйесінің негізгі тірегі – жинақтаушы зейнетақы қорын жетілдіру және болашақ халықтың негізін қалыптастыратын тиімді зейнетақымен қамсыздандыру болып табылады. Қазіргі жаһандану және қаржы нарықтарының қарқынды дамуы жағдайында бірінші орында – қаржы нарығына қатысушы жинақтаушы зейнетақы қорының қаржылық жағдайы және оның тиімді жұмыс істеуі тұр.

Активтердің құнсыздануын есепке алу қаржылық есептілікті жасау кезіндегі күрделі мәселелердің бірі болып табылады. Алайда, отандық және шетелдік бухгалтерлік ғылымның материалдық және материалдық емес активтерге айтарлықтай назар аударуына қарамастан, активтердің құнсыздану рәсімін талдаудың әдістемелік аппараты жеткілікті дамымаған күйінде қалып отыр. Компаниялардың жұмыс істеуінің экономикалық ортасының даму ерекшелігін, бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесінің жай-күйі мен дәрежесін ескеретін мәселелер пысықталмаған, бұл құнсыздануға арналған активтерді тексерудің әдіснамалық мәселелерін кешенді зерделеуді талап етеді. Активтің құны төмендегенін бағалау өте субъективті болуы мүмкін және құнсыздану басшылықты құнсызданудан болатын шығынды дұрыс бағаламауға итермелейтін директорлардың сәтсіздігі сияқты көрінуі мүмкін. Активтер шамадан тыс бағаланса, құнсызданудан болған шығын компанияның қаржылық есептілігіне елеулі әсер етуі мүмкін. Негізгі қиындықтар құнсыздану сынақтарын қашан өткізу керектігін тану, пайдалану құнын қолдану және ақша ағымдарын генерациялайтын бірлікті (ААГБ) анықтау болып табылады. Кейбір жағдайларда стандартты қолдану қиын болады, сондықтан компаниялар өздерінің қаржылық есептілігіне бұрмаланған деректерді байқаусызда енгізуі мүмкін. Ұсынылған мақалада коронавирустық инфекция пандемиясы кезінде құнсыздану индикаторларын айқындау қағидаларын қолдану мәселелері қаралды. Пайдалану құқығы нысанындағы активтердің құнсыздануына қолданылатын ХҚЕС (IAS) 36 қағидаттары мен рәсімдерін қарауға ерекше назар аударылды. Осы зерттеудің нәтижелері бойынша құнсыздану тестін өткізуі қажет бухгалтерлер үшін бірнеше ұсыныстар әзірленді.

Қазақстан Ұлттық банкі инфляциялық таргеттеу қағидаттарына сәйкес ақша-кредит саясатын жүргізуді жалғастыруда. Орта мерзімді стратегия шеңберінде Ұлттық Банк 2020 ж. инфляцияның нысаналы дәлізін бір пайыздық тармаққа төмендетті. Соңғы жылдардағы әлемдік дағдарысқа байланысты Ұлттық банк экономиканы тұрақтандыру үшін инфляция деңгейін 4-6% дәлізінде сақтау міндетін қойды. 2020 ж. соңында инфляция деңгейі 7,5% құрады. Ұлттық банк бұл көрсеткішті 2021 ж. 4-6% нысаналы дәліз деңгейіне дейін төмендету міндетін қойды. Сондай-ақ, ақша-несие саясатын жүргізуде Ұлттық банк орта мерзімді кезеңге инфляцияға қарсы әсер ететін шешімдер қабылдады, яғни нысаналы деңгей 2021 ж. 4%-ға және одан әрі төмендей береді. Реттеушінің ақша-кредит шарттарын бейтарап деңгейде сақтауы баяу инфляциядан кейін қысқа мерзімді мөлшерлемелердің төмендеуімен сипатталды. 2019 ж. инфляцияның одан әрі төмендеуі аясында базалық мөлшерлемені көтеру туралы шешім қабылдады. Осы ретте, нарық қатысушылары ақша-несие шарттарын қатаңдатудың бастауы ретінде бағалауы мүмкін. Қазақстанда қаржылық реттеуші елдегі нақты және күтілетін инфляцияның мөлшеріне, төлем балансының жағдайын анықтайтын сыртқы факторларға, сондай-ақ экономикалық дамуды қолдау қажеттілігін ескере отырып мөлшерлеме белгілейді. Мақалада Қазақстанның ақша-несие және валюта саясатын жүргізу әдістері, сондай-ақ оны жетілдіру мәселелері мен жолдары қарастырылады.

Мақаланың мақсаты – «ерікті-мәжбүрлі» түрде жүзеге асырылатын ынтымақтастық ауылдағы кооперация идеясының беделін түсіріп, қоғамда азық-түлік дағдарысына әкелетінін көрсету. Зерттеуде тарихи ұқсастықтар әдісі қолданылды. Мақалада ауылшаруашылық шоғырлану процестері, оның ішінде ынтымақтастық түрінде, тарихи тұрғыдан қарастырылады; қазіргі тенденцияларға оларды кеңестік дәуірде әкімшілік экономика жағдайында болған ұқсас процестермен салыстыру арқылы баға беріледі. Талдау үшін ресми дереккөздерден, партиялық-кеңестік құжаттардан статистикалық материалдар пайдаланылды. В.И. Лениннің шаруаларды кооперациялаудың бұрынғы және қазіргі идеологтары сілтеме жасаған «Кооперация туралыμ» мақаласының мазмұны революция жетекшісінің идеяларын екі жақты түсіндіруге мүмкіндік береді. Бір жағынан, Лениннің ұстанымы жаңа экономикалық саясат негізінде қала мен ауылдың ынтымақтастығын көздейді. Екінші жағынан, оның «өндіріс құралдарына қоғамдық меншік негізінде өркениетті кооперативтер құру... – бұл социализм жүйесі» дегені Лениннің колхоз формасын ең жоғары кооперативтік формасы ретінде қарастырғанын анық көрсетеді. Кооперативтендірудің бұл түрі объективті түрде мемлекеттік мәжбүрлі аппаратты пайдалануға әкеледі. Қазақстанның қазіргі ауыл шаруашылығындағы кооперацияны дамытудағы сәтсіздіктердің негізінде міндетті шешудің әкімшілік-бюрократиялық әдістерінің басым болуы жатыр. Автор тек шаруалардың бастамасына, олардың жеке мүдделері мен мотивациясына сүйену ауылдағы ынтымақтастық идеяларын сәтті ілгерілетудің басты шарты болып табылады деп түйіндейді.

Қазақстанды негізгі азық-түлік өнімдерімен қамтамасыз ету үшін инновациялық технологиялар мен техникаларды енгізу арқылы ауыл шаруашылығы өндірісін дамыту қажет. Алға қойылған міндеттерді жүзеге асыру үшін осы саланың дамуына кедергі болып отырған мәселелерді шешу керек. Мақаланы жазу мақсаты – Қазақстандағы агроөнеркәсіптік кешенді дамыту мәселелерін анықтау және оларды шешу жолдарын негіздеу. Біз еліміздің АӨК дамытудың 2021-2025 жж. арналған ҚР АӨК дамытудың ұлттық жобасын орындау шеңберінде шешілуі қажет өзекті мәселелерін келтірдік. Бұл жобаның мақсаты – халықты белгіленген, ғылыми негізделген физиологиялық тұтыну нормасына (ҒНФТН) сәйкес ең қажетті азық-түлік өнімдерімен қамтамасыз ету. ҚР АӨК дамуының негiзгi мәселелері – бұл саланың ауыл шаруашылығы техникасымен және технологиясымен техникалық жарақтануының төмендігі, табиғи ресурстарды, атап айтқанда жердi, суды тиiмсіз пайдалану, ұсақ тауарлық емес шаруашылықтардың көптігі, ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу деңгейінің төмендігі, өсірілген өнімді өндіру мен өткізу арасындағы делдалдардың көптігі, ауыл шаруашылығы ғалымдарының ғылыми зерттеулері мен әзірлемелерінің нәтижелерінің өндіріске енгізілу деңгейінің, ауыл шаруашылығы өнімдерін сақтау, тасымалдау және өткізу деңгейінің төмендігі және т.б. Мақалада инвестиция салу үшін осы саланың тартымсыздығы, еңбек өнімділігінің төмендігі, мемлекеттік қолдау тетіктерін әзірлеу қажеттілігі, инновациялық технологияларды кеңінен енгізу және т.б. мәселелер қамтылған. ҚР АӨК дамытудың жоғарыда аталған проблемаларын шешу жолдары негізделіп, дәлелденген.

Мақалада республиканың өңірлері бойынша ауыл шаруашылығы өнімдері мен азық-түлік өндірісін дамытуды мемлекеттік реттеу шараларының жүйесі талданған. Аталған зерттеудің мақсаты-экспортқа бағдарланған ауыл шаруашылығы өнімі өндірісінің экономикалық құрамдас бөліктерін жүйелеу бойынша ұсыныстар әзірлеу және экспортқа бағдарланған ауыл шаруашылығы өнімі өндірісінің тиімділігіне мемлекеттік қолдаудың әсер ету деңгейін бағалау. Авторлар экспортқа бағдарланған ауыл шаруашылығы өнімдері мен азық-түлік өндірісін мемлекеттік қолдау тиімділігінің көрсеткіштер жүйесіне, сондай-ақ Қазақстанның ауылдық өңірлерінің азық-түлік нарығын дамыту қорларына бағалау жүргізді. Зерттеу көрсеткендей, ауыл шаруашылығы өндірісін дамыту үшін Қазақстанның халықтың азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, экспортты ұлғайтуға және импортты қысқартуға мүмкіндік беретін айтарлықтай ресурстық әлеуеті (жер, еңбек және материалдық-техникалық) бар. Ол үшін республика өңірлерінің стратегиялық дамуын ескере отырып, ең алдымен экспортқа бағдарланған өнім мен азық-түлікті өндіруді мемлекеттік қаржылық қолдаудың нысандары мен әдістерін жетілдіру қажет. Экономиканың аграрлық секторын өңірлік мемлекеттік қолдау тиімділігінің көрсеткіштері келесі түрде сипатталады: жалпы өндіріспен, түсіммен, пайдамен, рентабельділік деңгейімен, қаржылық тұрақтылығымен, еңбек өнімділігімен. Мемлекеттік қолдау қаражатын бөлудің әдістемелік тәсілдерін қарастыра отырып, агроөнеркәсіптік кешенді бюджетаралық реттеудің үш негізгі бағыты келесі әдісті қолдана отырып болжанады: жан басына шаққандағы, есептік қаржылық алшақтықты жабу, бюджеттік қауіпсіздікті теңестіру.Өсімдік шаруашылығында (гектар бойынша) 1 га егістікке субсидиялау 2018 ж. бастап, ал малдың өнімділігін субсидиялау 2020 ж. бастап тоқтатылды.

Зерттеудің мақсаты – ауылдық аумақтарды жедел дамыту, агроөнеркәсіптік өндірісті өсіру және ауыл халқының өмір сүру сапасын арттыру үшін көлік инфрақұрылымының рөлі мен маңызын анықтау. Зерттеуде құрылымдық-функционалдық тәсіл пайдаланылды, ауыл аумақтарын көліктік қамтамасыз ету, өңіраралық логистика, «Нұрлы жол» инфрақұрылымды дамытудың мемлекеттік бағдарламасы мәселелерін, сондай-ақ6 Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректерін зерделеуге арналған шетелдік және отандық ғалымдардың ғылыми жарияланымдарына шолу жүргізілді. Авторлар басқа аумақтармен шаруашылық байланысты, ауыл халқының ұтқырлығын қамтамасыз ететін, елдің ауылдық аудандарының жол инфрақұрылымын дамытудың негізгі үрдістеріне салыстырмалы талдау жүргізді. Автомобиль және темір жолдар тығыздығының көрсеткіштері бойынша ел өңірлерінің ауылдық аумақтарын көлік инфрақұрылымымен қамтамасыз ету коэффициенттері есептелген. Авторлардың пікірінше жолдарды салу және қайта жаңарту бойынша бағдарламалар іс-шараларының басымдылығын, сондай-ақ оларды ауылдық аумақтардың экономикасын көтеру үшін іске асырудың маңыздылығын айқындауға мүмкіндік беретін жарақтандырудың үш санаты (жоғары, орташа, төмен) бойынша облыстар топтастырылды. Жүргізілген талдау негізінде өңірлік және жергілікті билік органдары, инфрақұрылымды дамытуды басқарудың мемлекеттік құрылымдары, сондай- ақ ғылыми қызығушылықтары осы тақырыпқа сәйкес келетін ғалымдар, докторанттар үшін қызығушылық тудыратын ауылдық аудандардың көлік инфрақұрылымын жетілдіру бойынша ұсыныстар берілді.

Мақалада адам капиталының мәні және оның маңызды бөлігі – денсаулық капиталының мәне ашылған. Қазақстанда адами капиталдың маңыздылығын түсіну, сонымен қатар оны дамытудың модельдерін әзірлеу мен іске асыру өзекті мәселе болып қалуда. Қазақстан халқының денсаулық жағдайын көрсететін негізгі демографиялық көрсеткіштер талданып COVID–19 туындатқан өмір сүру ұзақтығы мен өлім-жітім көрсеткіштеріндегі теріс үрдістер анықталды. Емделушілерге сауалнама жүргізу арқылы жүргізілген маркетингтік зерттеулер көбінесе көрсетілген медициналық қызметтердің сапасына қанағаттанбайтындығын көрсетті, ал сараптамалық сауалнама нәтижелері COVID–19 жағдайында медициналық қызмет көрсету мәселелерін анықтап, оларды шешу жолдарын анықтады. Көрсеткіштерді талдау соңғы екі жылда Қазақстанда халық денсаулығының нашарлауы туралы қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Бүгінде денсаулық сақтау мекемелерінде кадрлардың өткір тапшылығы байқалады, бұл әсіресе ауылдық жерлерде сезіледі. Медициналық персоналдың жеткіліксіз саны пациенттерге қызмет көрсету үшін қажетті уақыттың үлес салмағының артуына әкеледі, бұл медициналық қызмет көрсетудің уақытылығы мен сапасына әсер етеді. МӘМС бойынша тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін барлығы ала бермейді, жұмыссыздар мен өзін-өзі жұмыспен қамтығандар шет қалады. Нәтижесінде, мемлекет тарапынан да, компаниялар тарапынан да, сондай-ақ жеке адам тарапынан да денсаулық сақтауға инвестицияларды арттырудың объективті қажеттілігі анықталды.

Ғылыми мақаланың мақсаты – пандемиядан кейінгі жағдайда Қазақстанның экономикалық өсуін қамтамасыз ету үшін өнеркәсіптік саланы әртараптандырудың орындылығын негіздеу. Бұл жұмыста келесі әдістер қолданылды: синтез, кешенді бағалау, талдау, жүйелілік, логикалық жалпылау. Республиканың пандемия жағдайындағы экономикалық даму жағдайы көрсетілген. Пандемиядан кейінгі жағдайларда әртараптандыру процесін жаңғырту мен жандандыруды жалғастыру қажеттілігі негізделген. Шет елдердегі әртараптандырудың қазіргі жағдайын анықтау мақсатында кейбір бастапқы дереккөздерге библиографиялық шолу жасалды. Тау-кен секторы басымдыққа ие болған, республика тәуелсіздігінің 30 жылындағы өнеркәсіптік өндірістің дамуы талданды. Өңдеу өнеркәсібінің құрылымында машина жасау үлесінің маңызды рөлі анықталды. Ұлттық экономиканың нақты секторын әртараптандыру курсын белсендіретін мемлекеттік қолдаудың елеулі шаралары анықталды. Қазақстанның өнеркәсіптік саласын әртараптандырудың негізгі мәселелері жинақталды. Бұған цифрландыру мен Автоматтандырудың, технологиялық қайта бөлудің және білікті кадрлардың төмен дәрежесі жатады. Пандемиядан кейінгі кезеңде индустрияны әртараптандыруды тиімді іске асыру бойынша болжамдар мен ұсынымдар берілді. Бұл жерде маңызды ұсыныстар – Ұлттық қор қаражатының жұмсалуын оңтайландыру, бизнес пен мемлекеттік компаниялар үшін экономикалық қызметтің бірдей режимін құру, салауатты бәсекелестік пен еңбек өнімділігінің өсу қағидаттарын ілгерілету.

Мақаланың мақсаты – халықтың өмір сүру сапасын басқару тиімділігін арттырудың негізгі бағыттарын қарастыру және зерттеу. Өмір сүру деңгейі – жалпы өмір салтының сандық сипаттамасы, ол әдетте есепке алынатын статистикалық және басқа мәліметтерді анықтау үшін қолданылады. Жалпы халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасын бағалау әдістемесі мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық саясаттың маңызды талдау құралы болып табылады. Бұл мақалада Қызылорда облысы халқының өмір сүру сапасын бағалау және талдау әдістемесін пайдалану ұсынылады. Зерттеу жұмысы алға қойылған міндеттерді шешуге және еліміздің өңірлерінде, сонымен қатар облыстың аудандарындағы халықтың өмір сүру сапасының қазіргі жай-күйінің өңірлік мәселерін көретуге мүмкіндік береді. Қазіргі нарықтық экономика жағдайында халықтың өмір сүру сапасы республиканың әр аймақтарда әртүрлі, ал статистикалық мәліметтерге сәйкес, өндіріс орындары шоғырланған аймақтарда халықтың өмір сүру сапасы мен тұтыну қоржыны жоғары. Сонымен қатар, бұл мақалада ел өңірлеріндегі халықтың өмір сүру сапасын бағалау үшін маңызды көрсеткіштер енгізілген.

Жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасындағы урбандалу процестерінің реттелетін белсендіру шеңберінде аумақтық-экономикалық даму мәселелерін зерттеу. Оған қол жеткізу үшін халық тығыздығы, әкімшілік-аумақтық бөліну сияқты көрсеткіштер бойынша статистикалық деректерге талдау жүргізілді, олар бойынша республикада аумақтық-экономикалық даму мен қоныстанудың, Қазақстан өңірлерінің дамуындағы елеулі сәйкессіздіктер анықталды. Авторлар өңірлік саясаттың негізгі ережелерін зерделеді, өңірлік экономикалық жүйелерді оңтайландыруда миллион халқы бар қалалардың шешуші рөлімен урбандалу орталықтарын қалыптастыруда мемлекеттік басқарудың негізгі бағыттарын қарастырды. Осы тақырып бойынша зерттеулер авторларға Қазақстандағы урбандалу процесі серпінді сипатқа ие және өзінің әлеуеті әлі таусылған жоқ деген қорытынды жасауға мүмкіндік берді, бұл жаңа урбандалу орталықтары мен агломерацияларды қалыптастыру қажеттілігі туралы қорытынды жасауға негіз бола алады. Мақалада қазіргі кезеңдегі урбандалу үдерісінің негізгі тенденциялары қарастырылған, атап айтқанда урбандалу айтарлықтай жоғары деңгейге жеткен экономикалық дамыған елдерде: қала халқының үлесі баяу қарқынмен өсуде, ал дамушы елдерде урбандалу үдерісі кеңейе түсуде және стихиялық, бақыланбайтын сипатқа ие. Бұл ретте қалалардағы халық санының өсуі, әдетте, экономикалық дамудан әлдеқайда алда. Қазақстанда урбандалудың аумақтық-экономикалық ерекшеліктерін зерделеу кезінде мынадай зерттеу әдістерінің кешені қолданылды: монографиялық, бағдарламалық-мақсатты, статистикалық талдау. Жұмыста сонымен қатар салыстыру және жалпылау, ғылыми абстракция және синтез сияқты теориялық зерттеу әдістері қолданылды.

Қатынамалы көші-қон – бұл, әдетте, ірі қалалар мен агломерацияларда күнделікті орын алатын процесс. Шеткері жерлерде тұратын адамдар агломерация орталығындағы жұмыс орындарына дейін сапар жасайды. Қатынамалы көші-қон халық арасында әр түрлі болуы мүмкін және бұл адамдардың экономикалық және қаржылық жағдайы, еңбек нарығы және т. б. сияқты ішкі және сыртқы факторларға байланысты. Күнделікті белсенділік қатынамалы көші-қонның орталық тұжырымдамасы болса да, ол әртүрлі нысандарда жүзеге асырылады және әртүрлі әлеуметтік-демографиялық, экономикалық және кеңістіктік факторларға байланысты. Демек, қатынамалы көші-қонмен байланысты тенденциялардағы, модельдердегі және мінез-құлықтағы әлеуметтік-демографиялық және экономикалық айырмашылықтар зерттеу нысаны болып табылады. Алматы қаласы – Қазақстанның халық тығыз орналасқан аумақтарының бірі. Урбанизация және қала құрылысы процестерінің арқасында қала жаңа аумақтарды басып алып, агломерацияға айналады. Бұл адамның күнделікті ұтқырлығының артуына әкеледі. Агломерацияның шетінде тұратын, бірақ қала орталығында жұмыс істейтін адамдар күнделікті сапарлар жасайды. Қатынамалы көші-қонды зерттеу қаланың дамуы үшін маңызды. Осы мақаланың мақсаты – Алматы облысында жүргізілген пилоттық сауалнама нәтижелерін талдау негізінде қатынамалы көші-қон сипаттамаларын анықтау болып табылады. Сауалнама нәтижелерін талдау үшін сипаттамалық статистика әдістері қолданылады.

Экономиканың жаһандану және интернационалдану үдерістері дамыған сайын дәстүрлі маркетингтік стратегиялар біртіндеп артта қалады. Халықаралық маркетингтің жаңа парадигмасын қалыптастыратын цифрлық дәуірдің уақыты келе жатыр. Сонымен бірге, COVID–19 пандемиясының нәтижесінде цифрландыруға көшу үдерістері жеделдеді. Халықаралық маркетингтің жаңа парадигмасы бәсекелестіктің күшеюінен, өнім ассортиментінің жиі өзгеруінен, серіктестікті кеңейту мен ақпараттың асимметриясын төмендету қажеттілігінен көрінеді. Цифрлық дәуірде тұтынушыларды тарту және ұстап қалу үшін табысты компаниялар жаңа стратегияларын жасауға мәжбүр. Big data (Үлкен деректер) және жасанды интеллект сияқты жаңа технологиялар баламаға айналуда. Тұтынушылардың талғамы жарнама түріне қатысты да өзгеруде. Онлайн форматтағы жарнамаға басымдық берілуде. Маркетингтің жаңа парадигмасының негізгі ерекшеліктерін анықтау үшін алдын-ала сапалы қайталама және бастапқы зерттеулер жүргізілді. Қайталама ақпаратты зерделеу үшін SCOPUS, Science Direct және Springer дерекқорларында зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми әдебиеттерді іздеу жүзеге асырылды, бұл цифрландыру дәуіріндегі халықаралық маркетингтің негізгі даму үрдістерін түсінуге мүмкіндік берді. Бастапқы зерттеулерді жүргізу үшін ашық түрдегі сұрақтардан тұратын сауалнама жасалды. Сауалнама Google Form көмегімен жүргізілді. Сауалнама келесі тақырыптар бойынша төрт бөлімнен тұрды: (I) Жаңа маркетингтік парадигманың көріністері; (II) Цифрландыру жағдайындағы маркетингтік стратегиялар; (III) Big data VS маркетингтік зерттеулер; және (IV) Онлайн-жарнама. Маркетинг саласындағы 12 респондент-мамандарға негізделген ыңғайлылық бойынша іріктеу әлемді цифрландыру жағдайында маркетингтік стратегияларды қалыптастыруға мүмкіндік берді.

Бұл мақалада сыбайлас жемқорлыққа қарсы институттардың маңыздылығы, олардың негізгі қызметі қарастырылды және Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы институттардың күшті және әлсіз жақтарына талдау жасалды. Зерттеу аясында сыбайлас жемқорлыққа қарсы институттардың типтері бойынша талдау және олардың күшті және әлсіз жақтарын таңбалау жүргізілді. Сондай-ақ, жұмыста мемлекеттік органдарға кадрларды іріктеуде жаңа цифрлық технологияларды енгізу рөлінің және объективті ашық көтермелеу жүйесінің маңыздылығы атап өтілді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы институттар рөлінің мемлекеттік сатып алулар бойынша қаржы саласындағы, мемлекеттік қаржының тиімділігі, сондай-ақ қоғамның заңнамалық санасын қалыптастырудағы даусыз құндылығы атап өтілді. Зерттеудің мақсаты – әртүрлі критерийлерге сүйене отырып, олардың типологиясын қалыптастыруға мүмкіндік беретін Қазақстанның сыбайлас жемқорлыққа қарсы институттарының әлсіз және күшті жақтарын талдау. Зерттеу әдістемесі осы салада туындайтын негізгі мәселелерді талқылауға және анықтауға негізделген. Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы институттардың қызметін SWOT–талдау Қазақстанның сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметінің құрылымы мен себеп-салдарлық мәселелерін бөліп көрсетуге мүмкіндік береді. Қазақстанның қазіргі билігінің басым міндеттерінің бірі болып табылатын сыбайлас жемқорлыққа қарсы жүйелі және кешенді күрестің әдістері мен тетіктері, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы жұмысты қоғамдық ұйымдар арқылы іске асыру, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес серпінін қадағалау нысандары қаралды. Сондай-ақ, демократиялық қоғам арқылы адам құқықтарын қорғау және еліміздің оқушылары мен жастары арасында рухани-адамгершілік және патриоттық тәрбие беру жөніндегі жұмыс қаралды.

Мақаланың мақсаты – Қазақстан мен Ресей резиденттері арасында COVID кезінде қонақ үй қызметтерін тұтынушылардың қанағаттанушылық дәрежесін арттыру бойынша ұсыныстар әзірлеу. Мақалада корона вирустық инфекцияға қарсы іс-қимыл шараларын қоса алғанда, қонақ үй кәсіпорындарына қызмет көрсету, қызмет көрсету, қызметтердің құны мен сапасы мәселелері зерттелген. Маркетингтік зерттеулер 2021 ж. үшінші тоқсанында жүргізілді, қанағаттану дәрежесін анықтау әдісі алты кезеңнен тұрды. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, зерттелген елдерде орын ауыстырудағы шектеулерге қарамастан, экономикалық белсенді халық тартымды эмоцияларға, демалуға және жағдайды өзгертуге мұқтаж. Сауалнама деректері әлемдегі және Ел ішіндегі эпидемиологиялық жағдай соңғы бір жарым жыл ішінде туристік сапарларға әсер еткенін көрсетті. Респонденттер денсаулық үшін қауіпсіздік шараларын сақтау қажеттігін атап өтті. Демалыс орны мен тұру құралдарын таңдауға ПТР талдау құны, әсіресе балалармен саяхаттайтын отбасылар үшін және вакцинация паспортының болуы әсер етті. Сондай-ақ, COVID жағдайында тұтынушылардың таңдауы жеке көліктердің пайдасына жасалды. Бұл кезең ішкі туризм нысандарына сұранысты арттырды. Алайда, тұтынушылардың қызметтерге деген талаптары сақталды – сапа, қызмет көрсету деңгейі, құны, достық қарым-қатынас. Респонденттер негізгі факторларға: орналасқан жерін, бөлменің тазалығын, тамақтану сапасын жатқызды. Респонденттердің 85%-ы ұсынылған қонақ үй қызметтеріне және қауіпсіз болу шараларына қанағаттанған. Зерттеу нәтижесінде жасалған қорытындылар мен ұсыныстар тұру және тамақтану қызметтерін ұсынатын кәсіпорындарға ұсынылуы мүмкін.

Әлемдегі COVID–19 жаһандық дағдарысының басталуы әртүрлі аймақтар мен елдердің экономикасына, соның ішінде ұлттық экономиканың жеке саласы ретінде туризмнің дамуына теріс әсер етті. Халықаралық туризм 2020 ж. және 2021 ж. басында үлкен құлдырауды бастан өткерді: пандемия мен локдаундарға байланысты туристер саны 98 пайызға дейін төмендеді. Мақалада COVID–19 дағдарысына байланысты бүкіл әлемде қалыптасқан жаһандық туризмнің құлдырау деңгейі талданған. Автор талдау барысында халықаралық туризмнің осал бағыттарын бірнеше қауымдасқан топтар мысалында қарастырады. Халықаралық туризмнің қазіргі жағдайы мен дамуына талдау жасау кезінде ақпаратты жинау және қажетті материалды тиімді іздеу, топтау, өңдеу және жалпылау үшін ішінара абстракция әдісі қолданылды. Салыстырмалы әдіс арқылы Африка, Америка, Азия және Тынық мұхиты, Еуропа, Таяу Шығыс аймақтарының үш түрлі экономикалық көрсеткіштерінің динамикасын зерттеу, соның ішінде туризмнің ЖІӨ-ге, экспортқа және халықаралық туризмге тікелей әсерін зерттеу себеп-салдар байланысын орнатуға және халықаралық туризм мәселелерін анықтауға және жеңілдетуге мүмкіндік береді. Атап айтқанда, вакцинация дамып келе жатқан терең мәселелерді шешудің өзекті тетігі болып табылатыны белгілі.

Мақаланың мақсаты – саумалды қолдану, физикалық күш салу және ортатаулықта болу комбинациясының адам ағзасына әсерін анықтау. Саумал немесе жаңа піскен бие сүті балаларды немесе қарттарды тамақтандыру кезінде сиыр сүтіне тамаша балама болып табылады. Бие сүтінің емдік қасиетін көне қазақ халқы 5 мың жыл бұрын қолданған. Мақалада саумалдың дене белсенділігімен бірге дозаланған қолданылуы және егде жастағы спортшылардың денсаулығын жақсарту мақсатында 5 жыл бойы ортатаулықта болу туралы деректер келтірілген. Зерттеу әдістемесі туристік және медициналық әдебиеттерді талдауға, жүйелік талдауға негізделген, сонымен қатар тұжырымдық экспериментті қамтиды. Жоба орта таулар климатының емдік және сауықтыру әлеуетін, спорттық-сауықтыру туризмінің технологияларын және Орталық Азия халықтарының саумал пайдаланудағы ежелгі дәстүрлерін біріктіруге негізделген. Жинақталған тәжірибе мынадай қорытынды жасауға мүмкіндік береді: 1) адам орта биіктік жағдайында болған сайын организмнің оттегінің жетіспеушілігіне төзімділігі артады, адамдардың әл-ауқаты жақсарады, дененің қызметі тұрақтанады, жұмыс қабілеттілігі артады; 2) жинаққа қатысушылардың барлығы салмағын, қан қысымын және жүрек соғу жиілігін жас нормасына теңестіруді айтарлықтай төмендетті; 3) жұмыс қабілеттілігі айтарлықтай өсті; 4) Саумалдың профилактикалық тиімділігі және инсульт пен инфаркттан зардап шеккен егде жастағы спортшылар үшін қалпына келтіру потенциалы анықталды; 5) саумал пайдалану барысында қатысушылардың интеллектуалдық белсенділігі артады.

Жаһандану жағдайында инновациялық дамудың тұрақтылығы елдің бәсекеге қабілеттілігін, экономикалық, технологиялық, экологиялық қауіпсіздікті және тұрақты дамуды қамтамасыз ететін факторлардың бірі болып табылады. Экономиканың инновациялық моделі елдің бүгін және болашақта орнықты дамуын қамтамасыз етеді. Осыған байланысты, мемлекет отандық инновациялық кәсіпкерлікті дамытуға ерекше назар аударуға тиіс. Бүгінгі таңда инновациялық даму – Қазақстан Республикасы үшін ең маңызды міндет болып табылады. Автор Қазақстан Республикасында жұмыс жасайтын шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің санын және кәсіпорындардың инновациялық белсенділік деңгейін зерттеді. Бұл инновациялық ілгерілеудің белгілі бір нәтижелері туралы куәландырады, бірақ сонымен бірге отандық кәсіпкерліктің инновациялық белсенділігінің төмен деңгейін көрсетеді. Инновациялық кәсіпорындардың өсуіне қарамастан, отандық кәсіпорындардың инновациялар саласындағы кәсіпкерлік белсенділігі төмен болып қалатынын атап өткен жөн. Қазақстан қазірдің өзінде енгізілген және пайдаланылатын шетелдік әзірлемелер мен технологияларға тәуелді, бұл оның өндірістік базасын басқару және жаңғырту процесін қиындатады. Сондықтан отандық инновациялық кәсіпкерлік деңгейін арттыру оның қызметін жетілдіруге, инновациялық ортаны дамытуға, сұранысқа ие білікті мамандарды оқытуға, ынталандыруға, қаржыландыруға, инновацияларды реттеуге және инновациялық экономика моделі үшін құқықтық базаны одан әрі қалыптастыруға байланысты көптеген мәселелерді шешуді талап етеді. Осыған байланысты мақалада Қазақстандағы Инновациялық дамуды жандандыру үшін қажетті шаралар ұсынылған.

Мақаланың мақсаты – Қазақстан Республикасының қалдықтар саласындағы «жасыл» бизнесті дамыту мүмкіндіктерін зерттеу және бағалау. Қазақстан Республикасының «жасыл» экономикаға көшу жөніндегі іс- шаралар жоспарын іске асырудың негізгі бағыттарының бірі – қалдықтарды басқару саласы. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың дамуы және Қазақстан халқының санының артуы тұрмыстық және өндірістік қалдықтар көлемінің сөзсіз өсуіне әкеледі, осыған байланысты қалдықтарды сауатты басқару мәселесі өзекті болып табылады. ҚР-дағы қалдықтармен айналысу саласы тиімсіз: қөптеген рұқсат етілмеген қоқыс үйінділерінің пайда болуы, полигондардың көбісі экологиялық және санитарлық қауыпсіздік талаптарына сай келмейді, қалдықтардың пайда болуы жыл сайын артады, сонда қайталама шикізатқа, матариалдарға және тауарларға өндеу деңгейі елеусіз. Зерттеудің практикалық маңыздылығы қалдықтар саласындағы «жасыл» бизнесті дамыту мүмкіндіктерін талдауда және осы саладағы инновациялық кәсіпкерлікке кедергі келтіретін мәселелерді анықтауда жатыр.

Мақаланың мақсаты – Қазақстан экономикасының дамуындағы өз бетінше жұмыспен қамтылу орнын анықтау және оның өзара байланысын талдау. Қазақстанның нарықтық экономикасының даму ерекшелігінде еңбек нарығының дамуы үнемі назарда болады. Ұлттық экономиканың жұмыс істеуі осы еңбек нарығының қарқыны мен жағдайына тікелей байланысты. Еңбек нарығыдағы жұмыссыздық мәселесі экономика дамуының маңызды көрсеткіштерінің бірі. Жұмыссыздық деңгейінің өсуі экономиканың дамуына кері әсер ететіні белгілі, сәйкесінше мемлекетте экономикалық және әлеуметтік жүктеме артады. Бұл проблемадан шығудың бір жолы –жұмыссыздарды өзін-өзі жұмыспен қамту және жеке жұмыс орындарын құру арқылы экономикалық қызметке тарту. Бұл тәжірибе, экономиканың циклдік дамуындағы көптеген елдер үшін жұмыссыздық деңгейінің өсуінің әлеуметтік салдарын оларға жалдамалы жұмысшыларсыз жеке өздерінің кәсіпорындарын ашу арқылы жоюға мүмкіндік береді. Мақалада статистикалық талдаудың ақпараттық базасы негізінен Қазақстан Республикасының стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің Ұлттық статистика бюросының деректері. Халықтың өзін-өзі жұмыспен қамтуы мен Қазақстанда экономиканың дамуы арасындағы корреляциялық байланысты анықтау үшін негізгі экономикалық көрсеткіш –ЖІӨ өсу қарқыны алынды.

Мақаланың мақсаты – тұрақсыз экономикадағы салық жүйесінің жағдайын зерттеу. Бастапқы шарт – салық жүйесін қалыптастыру мен ұйымдастыруда бірыңғай әдістемелік және әдістемелік тәсілдердің болмауы. Бұл зерттеу институционалдық теорияның теориялық ережелеріне, жүйелік және синергетикалық тәсілдерге негізделген. Негізгі зерттеу әдістері: талдау мен синтез, индукция мен дедукция әдістері, гипотезаларды құрастыру әдісі болды. Мақалада салықтық реттеудің дәстүрлі тәсіліндегі салық шегерімдерінің динамикасы мен құрылымы зерттелген. Тікелей және жанама салықтардың рөлін анықтау мәселесі, сөзсіз, салық салу жүйесін кешенді талдау үшін маңызды, өйткені олардың әрқайсысының экономикаға әсері сараланған. Салықтық реттеу жүйесін жаңғырту бағыттары, салықтық реттеу механизмдерінің, әдістері мен құралдарының ұлттық экономиканың әр түрлі сегменттеріне, бірінші кезекте экономикалық өсуді қамтамасыз ететін салаларға әсері зерттелді. Салық түсімдерінің элементтерінің нақты құрылымының болмауы елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының әр түрлі аспектілеріне салық саясатының әсеріне барабар баға алуға елеулі кедергі болады. Мемлекеттік салық саясаты бюджетті теңдестіруге, оның орындалу сапасын жақсартуға, бюджеттік процестің мерзімін сақтауға және нәтижесінде әлеуметтік-экономикалық өсуді қамтамасыз етуге бағытталуы тиіс. Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы – ұлттық экономиканың тұрақты өсуін қамтамасыз ету үшін салық жүйесін бейімдеу қажеттілігін негіздеу болып табылады.

Қазақстан қазіргі кезеңде өсіп келе жатқан жаһанданудан туындаған жаңа әлеуметтік-саяси, экономикалық және халықаралық жағдайларда тұр. Бұл, бір жағынан, Қазақстанның білім беру жүйесінің дамуына әлемдік білім беру үрдістерінің елеулі әсерін негіздейді, екінші жағынан, ұлттық экономиканың нарықтық сипаты білімнің, білім беру қызметтерінің, атап айтқанда, білімді капиталдандыру арқылы ел экономикасы мен оның дамуына әсерінің сөзсіздігін айқындайды. Қазіргі уақытта қазақстандық жоғары оқу орындары әлемдік және отандық экономикада қалыптасқан үрдістерге сәйкес дамуда, олардың арасында жаһандану ерекше орын алады. Қазіргі заманғы қазақстандық жоғары білім беру үшін әлемдік білім беру кеңістігіне интеграциялануға ұмтылу тән. Бұл мақаланың мақсаты – кейбір Еуропа елдері мен АҚШ мысалында жоғары білім сапасын басқарудағы халықаралық тәжірибені зерттеу. Әлемдік білім беру кеңістігіндегі жоғары білім сапасын басқарудың заманауи екі моделі сипатталып, Қазақстандағы жоғары білім сапасын бағалау моделі айқындалды. Мемлекеттік бақылау және жоғары білім сапасын бағалау саласындағы қазақстандық заңнамаға талдау жүргізілді. Қарастырылып отырған шет мемлекеттердің үлгісі бойынша, қазақстандық жоғары білім беру жүйесі үшін жоғары білім сапасын бағалаудың ең жақсы тәсілдері анықталды. Мақаланы жазу үшін құқықтық актілер мен құжаттарды талдау, кейс-стади, дедукция және жалпылау сияқты зерттеу әдістері пайдаланылды.

Зерттеу мақсаты – ежелгі ақындардың дұғалары мен Заратуштра ілімдерінің рухани алшақтығы туралы мәселені қарастыру. «Ден қою» – «біреуге, бір нәрсеге көңіл бөлу» сөздері; «ден қойып тыңдау» – «мұқият тыңдау, бірдеңеге көз жеткізу» дегені тыңдаушыларды дұға мәтінін мұқият зерделеуге, дұғаның дәлелдері мен хабарламаларын тыңдауға және көз жеткізуге шақыруы мүмкін. Оларды түсіну үшін көп жылдар бойы күрес жүрді, мүмкін бұл ілімнің, жаңа дұғалардың жақтаушылары да болған шығар. Бірақ ертедегі жыршылардың дұғасының түсіндірмесін қабылдамағандар да болды. Әдет-ғұрыптардың, күнделікті өмірдің, салт-дәстүрлердің, сондай-ақ табиғи оқиғалардың, соның ішінде аңыздардағы катаклизмдердің, дұғалардың қандай-да бір түрде көрінісі жинақталған тәжірибені таратудың, көргендерін келесі ұрпаққа берудің бір түрі болды. Заратуштра бастапқыда өзін Ахуна Байырдың дұғаларын уағыздаушы және оған берілген адам ретінде көрсетіп, уақыт өте келе Байыр Ахуннан байырғы Ақынға айналған Байыр ақынның жырларын халыққа жеткізді. Заратуштра дұғаларын эволюциялық қайта қарау барысында трансформация кезеңінен өтті, ежелгі ақындардың дұғаларын жақтаушы дәстүршілдерге қарсы шыққан ашулы уағызшыдан қатал реформаторға айналды. Заратуштраның қалыптасқан негіздерден кетуін оның жерлестері ежелгі дұғаларға опасыздық ретінде қарастырды. Мақалада «Оны түсінбеген халқына не айтты?» деген сұрақ зерттеледі.