Берілген мақалада «әлеуметтік кәсіпкерлік» түсінігін түсіндіруде қолданыстағы тәсілдер қарастырылады. Ғылыми зерттеу саласы ретінде әлеуметтік кәсіпкерлік өзінің қалыптасу үдерісінде теориялық шегінің, мазмұны мен түсініктемелік аппаратының жеткіліксіз анықталуымен сипатталады. Әлеуметтік кәсіпкерліктің анықтамасын нақтылау қажеттілігі оны әлеуметтік және экономикалық мәселелер арасындағы қарама-қайшылықтардың артуыүдерісінде, сондай-ақ әлемнің барлық елдерін қамтығанжаһандық Covid–19 пандемиясы жағдайында қолдану мен дамыту тұрпатын анықтауға мүмкіндік береді. Кәсіпкерлік қызметтің белсенді дамып келе жатқан нысандарының бірі ретінде, әлеуметтік кәсіпкерлік қазіргі кезде халықтың әлеуметтік жағдайы нашар топтарының, сонымен қатар жалпы қоғамның да әл-ауқаты деңгейі мен өмір сүру сапасын арттыруға ықпал ететін мәселелерді шешуге арналған. Әлеуметтік кәсіпкерліктің қазақстандық тәжірибесі – экономиканы дамытудың жаңа бағыты. Әлеуметтік кәсіпкерліктің шетелдік тәжірибесінде инновациялық және қолданылатын құралдар ретінде краудфандинг және фандрайзинг деп атауға болады. Қазіргі дағдарыс шындығы қоғамдағы әлеуметтік жағдайы нашар тобындағы адамдардың бейімделуі, олардың әлеуметтік-экономикалық белсенділігінің өсуі әлеуметтік кәсіпкерлікті жүзеге асыруға бағытталған көптеген міндеттердің бірі екендігін көрсетті. Осымен байланысты мемлекеттік құрылымдардың, кәсіпкерлік пен әлеуметтік секторлардың белсенді өзара әрекеттестігі қажет. Мақалада зерттеудің әдістемілік негізі ретінде жалпы ғылыми қағидаттар мен логикалық талдау, синтез, абстрактыдан нақтылыққа жету әдістері, сонымен қатар әлеуметтік шындықтың диалектикалық танымының жалпы әдістемелік қағидаттар жүйесі қолданылды.

Мақала бизнесті дамыту және оның тұрақты жұмыс жоспарының болжамын құру құралы ретінде қаржылық талдауға арналған.Сондай-ақ, қаржылық талдаудың қарастырылған түрлері, пайдаланушылар, ақпарат түрлері бойынша қаржылық есептілік топтары, баланс құрылымы қарастырылады. Мақала Еуропалық Одақ елдерінде қолданылатын халықаралық стандарттардың материалдарында дайындалған. Мақала Еуропалық Одаққа кірмейтін елдердің зерттеушілері үшін кіріспе болып табылады. Қаржылық талдауды ақпаратты талдау негізінде кәсіпорынның қаржылық жағдайын бақылаудың жүйелі құралы ретінде сипаттауға болады, оны ең алдымен кәсіпорынның қаржылық есептілігінде табу керек. Алайда, қаржылық талдау – бұл ағымдағы жағдайды статистикалық бағалаудың бір түрі ғана емес, сонымен бірге басшылықтың өткенін көрсету және белгілі бір дәрежеде болашақ қаржылық жағдайларды болжау. Экономикалық жағдайға байланысты көптеген күтпеген өзгерістер орын алатын бизнес саласында қаржылық талдау көптеген адамдар үшін өте пайдалы, басқалары үшін корпоративті жоспарлауды реттеудің өте қажет құралы болып табылады, онымен қаржы бір-бірімен тығыз байланысты. Қысқаша айтқанда, қаржылық талдау жасайтын адам (өз бизнесі болсын, мысалы, әлеуетті бизнес серіктестері болсын) қосымша ақпарат алады, сондықтан оның көмегімен белгілі бір пайда алады.

Инновациялық процестер, сондай-ақ ғылыми-техникалық прогресс ғылым мен техниканың жетістіктерін игеру негізінде өндірісті үнемі жаңартып отыруға мүмкіндік береді. Инновациялар компания қызметінің тиімділігін арттыруға оң әсер ететін экономикалық субъектілердің стратегиясын әзірлеу мақсаттарына қол жеткізудің маңызды құралы болып табылады. Қазақстан экономикасының экономикалық өсуі мен бәсекеге қабілеттілігі үшін қажетті фактор инновациялық қажеттіліктерге бағдарлана отырып, инновацияларды ұйымдастыру проблемасын шешу, сондай-ақ ұйымдастырушылық-экономикалық жағдайлардың инновациялық процестерін дамытудыынталандыратынжағдайжасаужәне оған зерттеулермен әзірлемелердің экономикалық әсерін бағалау мақсатында теориялық және практикалық ережелер әзірлеу болып табылады. Осы тұрғыда мақаланың мақсаты – инновация арқылы кәсіпорындардың экономикалық көрсеткіштерін жақсарту жолдарын қарастыру. Осы мақсатқа жету үшін инновация саласындағы әдебиеттерді талдау, нормативтік актілерді талдау, сондай-ақ социологиялық және эмпирикалық әдістер сияқты түсіндірмелі зерттеу әдістері қолданылды. Сондай-ақ, «Өскемен арматура зауыты» АҚ қызметіне қаржылық талдау жүргізілді, бұл компанияның қаржылық жағдайын сипаттауға мүмкіндік берді. Компания қарастырылып отырған кезең ішінде өз қаражатын жауапкершілікпен басқарғаны анықталды. Екі инновациялық портфель бағаланды, бұл белгілі бір жобалардың кірістілігін анықтауға мүмкіндік берді. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік инновациялық саясат негізінен ұйымдастырушылық-реттеуші сипатқа ие, мемлекет тарапынан аз қаржылық және ресурстық іс-шаралар мен инновацияларды салықтық қолдау қолданылады деген қорытынды жасалды.

Авторлар осы мақалада аудиттің негізгі кезеңдерін қарастырады. Олар аудиторлық жоспарлаудың басты мақсатына қолжеткізугемүмкіндік береді, яғнимүмкінболатын қателерді анықтау үшін есептілік тестінжүзеге асыру; ықтимал қателіктердің болуына есептілікті тестілеу; көлденең және тік талдау және есептілікті «оқу»; есептілікті жедел талдау. Аудитті жоспарлау кезеңінде қаржылық есептілік нысандарындағы сәйкессіздіктер, динамика мен құрылымдағы елеулі өзгерістер анықталғаннан кейін коэффициенттерді анықтауға болады және бұл ретте есептілікті жедел талдау әдісі қолданылады. Мақалада қаржылық есептіліктегі негізгі қателіктерге назар аударылады. Сондай-ақ қаржылық есептілікті талдаудың негізгі коэффициенттері: өтімділік; қаржылық тұрақтылық; айналымдылық; рентабельділік коэффициенттері келтіріледі. Мақалада ұсынылған аудитті жоспарлау кезеңінде аудиторлар басшылыққа алатын аналитикалық процедураларды бірнеше топқа бөлуге болады. Бұдан басқа, аудиторлық рәсімдерді бөлу қаржылық есептілікте оны ашу кезінде ұсынылған ақпараттағыпроблемалардыуақтылыанықтауғаықпал етедіжәнемәні бойынша тексеру кезеңінде аудиторлық тәуекелдерді анықтауға бағытталған. Аудитті жоспарлау кезеңінде аналитикалық процедураларды қолдану уақытты аз жұмсай отырып, аудиторлық бағдарламаны құруға, кадрлардың жеткіліксіз уақтылығы мен біліктілігіне байланысты проблемалардың пайда болу қаупін азайтуға мүмкіндік береді.

Мaқaлaдa Қaзaқстaнның aуылдық елдi мекендерiн дaмыту мaқсaтындa қaбылдaнғaн бiрқaтaр бaғдaрлaмaлaрды көрсете отырып, оның iске aсуы кезiндегi проблемaлaр тобын aнықтaғaн және оны тиiмдi шешудiң жолдaрын ұсынғaн. Aуылдық елдi мекендердiң дaмуынa керi әсер етiп отырғaн бaсты проблемaлaр қaтaрынa келесiлер көрсетiлдi: aуылдық территориялaрды дaмыту бaғдaрлaмaлaрының толық қaржылaндырылмaуы; жергiлiктi әкiмдiктер құрылымының үкiметтiң құрылымдық iс-әрекеттерiн қaйтaлaуы; экономикaлық қызмет түрлерiмен сaлыстырғaндa aуыл шaруaшылығы сaлaсы мaмaндaрының ең aз жaлaқымен қaмтaмaсыз етiлуi; Республикaның бaсым aуылдaрындa әлеуметтiк және инженерлiк инфрaқұрылымдaрдың ескiруi; AЕМгi әлеуметтiк сaлa мaмaндaры aрaсындaғы бәсекенiң болмaуы себебiнен бiлiм беру сaпaсының төмендеуi. Көрсетiлген проблемaлaрды тиiмдi шешу мaқсaтындa бiрқaтaр ұсыныстaр жaсaлды, оның iшiнде: AЕМ-дi дaмыту бaғдaрлaмaлaрын кезең-кезеңiмен қaржылaндырылу және оның орындaлуынa қaтaң бaқылaу жасау керек екендігі және оның негізгі себептері көрсетілді. Aуыл шaруaшылығы сaлaсындaғы мaмaндaрдың еңбек aқысын aрттыру үшiн – aуыл шaруaшылығы сaлaсындa нәтижелiктi aрттыруғa бaғыттaлғaн қолдaнбaлы шешiмдер жaсaу қaжеттігі көрсетілді. Құзырлы оргaндaрдың aуыл шaруaшылығындaғы жеке кәсiпкерлiк пен шaғын бизнестiң мүмкiндiктерiн дaмытуғa, көпшiлiкке тaрaтуғa және енгiзуге aуқымды жоспaр жaсaу қажеттілігі негізделді. AЕМ-гi тұрғындaры aз немесе тiптен жоқ, перспективaсы төмен aуылдық елдi мекендердi дaмыту үшiн бюджеттi шығындaу тиiмсiз екендігі көрсетілді. Тaқырыпты aшу бaрысындa ғылыми деректердi зерттеу, тaлдaу, синтездеу, динaмикaлық сaлыстыру, жүйелеу, экономикaлық сaрaптaу, қорытындылaу әдiстерi қолдaнылды.

Мақалада авторлар Батыс Қазақстан облысының аграрлық секторы мысалында өндіріс факторларының – еңбек, жер, капитал ресурстары және кәсіпкерлік қабілеттерінің әсерін қарастырды. Мақаланың мақсаты – өндірістің қолда бар факторлары және оларды пайдалану нәтижелері бөлігінде өңірдің ауыл экономикасы жай-күйінің негізгі көрсеткіштеріне талдау жүргізу. Зерттеу объектісі өндіріс факторларымен қалыптасатын ауыл шаруашылығындағы экономикалық қатынастар болып табылады. Зерттеу пәні – аймақтың аграрлық қызметінің экономикалық нәтижелері. Зерттеу жүйелік тәсілге негізделген. Зерттеу кезеңі – 2015– 2019 жылдар. Өндіріс процесі барлық факторлардың өзара байланысында қарастырылады. Батыс Қазақстан облысы халқының көрсеткіштері зерттелді. Өңірдің жұмыс күшіне талдау жүргізілді. Ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы шығарылымында өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығы арасындағы арақатынас қаралды. Негізгі өндірістік қорлардың жағдайы және ұдайы өндіріс үрдістері анықталды. Өндірістің өңірлік факторларын бағалауды зерттеу ауыл шаруашылығы кешенінің, қол жеткізілген көрсеткіштердің, болжамды дамудың табиғи, күрделі, адами ресурстармен қамтамасыз етілуімен өзара байланысы мәселесін өзектендіреді. Жұмыс күшінің саны өсті, негізгі құралдардың жай-күйі мен қозғалысының көрсеткіштері оң серпінге ие, кәсіпкерлік институты дамуда. Батыс Қазақстан облысы едәуір ауыл шаруашылығы ресурстарына ие, бұл мультипликативтік ынталандырушы әсер есебінен өңірдің әлеуетті мүмкіндіктерін іске асыруға мүмкіндік береді.

Интеграция – өзара икемделудің, экономикалық және шаруашылық байланыстардың кеңеюінің, екі және одан да көп мемлекеттердің ұлттық шаруашылықтарының бірігуінің экономикалық үдерісі, шаруашылық өмірдің интернационалдануының формасы. Экономикалық қатынастардың қазіргі заманғы жағдайында бұл көптеген мемлекеттердің ұлттық экономикаларының ажырамас бөлігі болып табылады. Өндірісті интернационалырудың қарқынды дамыған үрдісі келісілген және үйлесімді мемлекетаралық экономикалық саясат жүргізген жағдайда ұлттық экономикалардың өзара жақындасуы мен өзара бейімделуін сипаттайтын халықаралық экономикалық интеграциямен тығыз байланысты. Мұның бәрі авторлық зерттеудің өзектілігін анықтайды. Мақалада Еуразиялық экономикалық одақ туралы Шартқа сәйкес тараптардың біртұтас нарық қалыптастыруға, тауарлар, қызметтер, капитал мен жұмыс күші қозғалысының еркіндігі қағидасы бойынша іске асатын, нәтижесінде ЕАЭО мүше мемлекеттер экономикасының тұрақты және тиімді дамуына және тұрғындардың өмір сапасын жақсартуға ықпал ететін мәселелерге басымдық берілген. Мемлекеттердің бизнесі интеграциялық үдерістерге көптеп кірігетіні негізделген.Экономикадағыинтеграциялық үдерістермен байланысты мәселелерді зерделеу нәтижесінде тиісті қорытындылар жасалған.

Мақалада пандемия кезеңінің нәтижелері талданады, оның бірін бәсекелес компаниялардың ынтымақтастық қажеттілігінің артуымен байланыстыруға болады. COVID–19 пандемиясы кезінде ең танымаллардың бірі – дағдарыстық салдарды еңсеруге бағытталған «coopetition» (бірлескен бәсекелестік) инновациялық бизнес моделі деп аталатын маркетингтік стратегия. Бірлескен бәсекелестік бәсекелестер арасындағы синергияға қол жеткізу құралы ретінде жетекші жоғары технологиялық компаниялардың негізгі маркетингтік стратегиясына айналды. Бұл модель тек бәсекелес компаниялармен ынтымақтастық үшін ғана емес, сонымен қатар қосымша немесе сабақтас өнімдер шығаратын жеткізушілерге, тапсырыс берушілерге және фирмаларға қолданылады. Қолданылатын маркетингтік инновациялар мен компанияның экономикалық дағдарыс жағдайында өмір сүру қабілеттілігі арасындағы корреляцияға назар аударылады, соған байланысты дағдарыс кезінде тиімді және нәтижелі бола алатын бағаланбаған маркетингтік стратегиялардың өзектілігі артады. Әдеби шолу пандемияға дейінгі дағдарысқа қарсы зерттеулер негізінен компанияның ішкі резервтеріне бағытталғанын анықтады. Сонымен қатар, пандемиялық күйреуге ұшыраған компаниялар дағдарыстан шығу үшін бәсекелестермен сыртқы байланысқа бағытталған маркетингтік стратегияларды қолданады. Бірлескен бәсекелестік құбылысы бәсекелес компаниялар өз жетістіктерімен бөлісетін ашық инновациямен көп ұқсас. Бұл стратегия нарықты кеңейтуге және ауыр экономикалық дағдарыс жағдайында жаңа іскерлік қатынастарды қалыптастыруға бағытталған.

Мемлекеттер арасындағы бәсекелестіктің күшеюі жағдайында, әсіресе, энергия ресурстарына бағаның төмендеуі, газ, мұнай және мұнай өнімдерін тұтынудың төмендеуі жүріп жатқан COVID–2019 пандемиясының өршуі жағдайында Еуразиялық экономикалық одақ елдері үшін осы одаққа кіретін мемлекеттердің энергетикалық ресурстарын пайдалануға дұрыс көзқарас аса маңызды болып табылады. Энергия ресурстарын сыртқы халықаралық нарықтарға экспорттау үшін көлік жолдарын тиімді ұйымдастыру да маңызды болып табылады. Осыған байланысты, мақалада, біздің ойымызша, біздің мемлекеттеріміздің, атап айтқанда, Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасының (әсіресе Қазақстанның транзиттік мүмкіндіктеріне қатысты) энергетика және көлік саласындағы стратегиялық басымдықтарын іске асыру жөніндегі проблемаларды шешуге мүмкіндік беретін мемлекеттік реттеу схемасы ұсынылған. Келесі маңызды қадам біздің мемлекеттерімізде энергетика саласындағы индустриялық-инновациялық технологиялық дамуды одан әрі дамыту болып табылады. Мақалада, сондай-ақ екі елдің ғылыми әлеуетінің әлсіз интеграциясындағы проблемалар атап өтілді. Екі мемлекеттің ғылыми әлеуетін ұжымдық пайдалану соншалықты күрделі мәселе емес екенін атап өткім келеді, өйткені кеңестік кезеңде ғылым тек бірлескен күш-жігермен дамыды. Ғылыми институттар өз жетістіктерімен үнемі бөлісіп отырды. Бірлескен конференциялар, симпозиумдар және басқа да іс-шаралар белсенді түрде өткізілді, онда жаңа жетістіктер туралы біліп қана қоймай, қандай да бір бірлескен жобалар туралы уағдаласуға болады, оның үстіне бізде посткеңестік мемлекеттер арасында тілдік кедергі жоқ.

Мақалада әлемдік маңызы бар спорт индустриясының даму тенденциясы мен болашағы маңыздалады. Авторлардын анықтауыбойынша спорт индустриясының дамуыныңжәне спорттық қызметтердің толыққанды нарығын дамытудың ең маңызды шарты спорттық инфрақұрылымның сапалығы мен қол жетімділігі болып саналады. Жүргізілген зерттеулердің қорытындысы бойынша қазіргі әлемде дене шынықтыру және спорт жүйесінде коммерциялық қызметтің жаңа тиімді формалары мен түрлері үнемі ізделуде. Зерттеудің өзектілігі бүкіләлемдік және қалыптасып келе жатқан ұлттық спорт индустриясының даму тенденцияларын талдау мен оны әрі қарай дамыту бойынша ұсыныстардың әзірлеуінде. Мақалада статистиканың жетілмегендігі мен аталған көрсеткіштердің бақылауының жоқтығы көрсетілген. Спорт тауарлары өндірушілеріне және спорттық қызмет көрсету кәсіпорындарына салық салу схемалары мен спорттық білім беруді қаржыландыру заңдары қайта қаралуы қажет. Нормативтік-құқықтық базаны оңтайландыру, қазіргі заманғы спорт саласы мен оны басқарудың барлық деңгейлерінің даму ерекшеліктерін ескере отырып, саланың кәсіпкерлік құрылымдары үшін кадрларды даярлауға білім беру стандарттары мен талаптарын дайындауды қамтамасыз ету қажет.

Мақалада 2020 жылғы 2 желтоқсанда бекітілген 2021–2023 жылдарға арналған республикалық бюджеттің негізгі параметрлері Қазақстан Республикасының 2021–2025 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық дамуының болжамды индикаторларының негізінде және 2020 жылға нақтыланған макроэкономикалық көрсеткіштердің болжамын есепке ала отырып қарастырылған. Еліміздің экономикасын дамытудың базалық сценарий негізінде республикалық бюджетті қалыптастыру мәселелерге ерекше көңіл бөлінген. Барлық функционалдық топтар бойынша республикалық бюджеттің шығындарын қаржыландыру мен бюджеттік несиелендірудің көлеміне, құрылымына және бағыттарына салыстырмалы түрде талдау жүргізілген. Негізгі бюджеттік бағдарламаларымен бірге қоса ауыл шаруашылығы және онымен байланысты салаларды қаржыландыруы жеткілікті түрде егжей-тегжейлі қарастырылған. Негізгі бюджеттік бағдарламалар бойынша қаржыландырудың біршама төмендегені атап өтілді. 2023 жылға арналған қаржылық қызметтердің қолжетімділігін, білім мен ғылыми зерттеулердің қолжетімділігін арттыру сияқты бағдарламалар бойынша республикалық бюджеттен қаражат бөлу мүлде көзделмейді. Бюджеттік кредиттеу шамасының бір мезгілде төмендеуімен бюджеттік қаржыландыру көлемінің қысқаруы өсуге емес, ауыл шаруашылығының жалпы өнімі көлемінің төмендеуіне алып келуі мүмкін екендігі атап өтілді.

Академиялық мекемелердегі зерттеулердің көпшілігі үлкен көлемді деректерді қажет етеді және статистикалық модельдерге негізделген, оларды оқу үкіметтер мен бизнес үшін жиі қиын және көп уақытты қажет етеді. Мұнда білім арасындағы байланыс ретінде қызмет ететін аналитикалық орталықтардың рөлі пайда болады, академиялық зерттеулерді негізделген саясатты жасау үшін пайдаланушыға ыңғайлы ақпаратқа аударады. COVID–19 пандемиясынан бірнеше жыл бұрын ғылымға деген скептикалық қозғалыстардың өсуі және пандемия кезінде олардың күшеюі жаһандық ғылыми орталықтарға көбірек қысым жасады. Әлемнің көптеген аймақтарындағы популистік режимдер аналитикалық орталықтардың қаржылық ресурстарын азайтады, осылайша тәуелсіз талдау үшін кеңістікті тарылтады. СOVID–19 пандемиясы көптеген дағдарыстарды, соның ішінде ауқымды әлеуметтік және экономикалық мәселелерді, денсаулық пен өмір сүру мәселелерін тудырды. Бұрын-соңды болмаған экономикалық құлдырау, бизнестің барлық салаларындағы экономикалық белсенділіктің тоқтап қалуы және денсаулық сақтау саласына үлкен ауыртпалық үкіметтерді пандемияның салдарын азайту үшін тиісті саясатты іздеуге мәжбүр етті. Аймақтағы аналитикалық орталықтар үкіметтерге көмектесу және өз елдеріндегі қоғамдық пікірге әсер ету және оны қалыптастыру үшін пандемияның маңызды мәселелері бойынша ондаған веб-семинарлар ұйымдастырды.

Мақалада Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің қазіргі жағдайына талдау жасалған. Автор мемлекеттік басқару призмасы арқылы экономикалық мәнін ашқан және оның Қазақстан экономикасындағы рөлі анықталған. Зерттеу жүргізу нәтижесінде Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің қызмет етуінің ерекшеліктері, жүйелі проблемалары айқындалған. Республикадағы ШОБ-тың дамуы мен қазіргі жағдайына талдау жасау кезінде ақпаратты жинау әдістері, соның ішінде қажетті материалды тиімді іздеу, топтастыру, өңдеу және қорытындылау әдістері қолданылды. Салыстырмалы әдіс арқылы экономикалық индикаторлардың динамикасын зерттеу шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту мен мемлекеттік реттеудің жүйелік проблемаларын айқындау себеп-салдарлық байланыстарды анықтауға мүмкіндік берді. Экономикалық әдістерді қолдану арқылыҚазақстанда шағынжәне орта кәсіпкерлікті дамытудың перспективті бағыттары анықталған. Олардың қатарына мыналар жатқызылады: билік пен шағын және орта бизнес (ШОБ) өкілдерінің өзара әрекеттестік стратегиясы мен тактикасы, ШОБ (салықтық, қаржылық, инновациялық) қолдау заңнамаларын жетілдіру; ШОБ қаржы ресурстарына қол жетімділігін қамтамасыз ету механизмін жетілдіру, мамандандырылған кадрларды дайындау бойынша мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын орталық құру және бизнес-интеграцияның заманауи формаларын дамыту.

Шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы Қазақстан экономикасы үшін аса маңызды. Мемлекеттік қолдау көп жағдайда осы саладағы оң өзгерістерге ықпал ететініне қарамастан, кәсіпкерлердің өз бизнесін ілгерілетуге құзыреттілігі мен мүдделілігі шешуші мәнге ие, бұл нарық ұсынатын барлық мүмкіндіктерді пайдалануды көздейді. Мақалада қазіргі уақытта Қазақстанда кәсіпкерлер үшін банктік кредиттерге балама ретінде лизинг пен факторинг жиі қолданылады. Алайда, қаржыландырудың бұл түрлері жоғары құнымен ерекшеленеді және шағын және орта кәсіпорындар үшін банктік қарыздармен салыстырғанда қорландыру құралы ретінде айқын артықшылықтарға ие болмайды. Қаражат тартудың осы әдісіне балама ретінде P2B – несиелеу болуы мүмкін, ол инвестордан қарыз алушыға ақша қаражатын делдал қаржы институттарының қатысуынсыз жылжытуды қамтиды. Қаржыландырудың оңтайлы көздерін іздеумен қатар, ШОБ бизнесті жүргізудің баламалы әдістерін пайдалануға назар аударған жөн. Бұл тұрғыда франчайзангтың болашағы зор.

Төлем жүйелерін дамыту олардың барлық компоненттері үшін үнемі жетілдіруді, жаңартуды және өзектендіруді білдіреді. Бұл мақалада қазіргі заман шындығын ескере отырып, Қазақстан Республикасының төлем жүйелерінің жұмыс істеуі, нормативтік-құқықтық реттелуі және одан әрі трансформациялануы мәселелері қарастырылады. Негізгі заңнамалық актілер, нормативтік құжаттар және төлем нарығының қызметін реттейтін талаптар қаралды. Мемлекеттің экономикалық қызметінің барлық аспектілерімен жанасатын Қазақстан Республикасының Ұлттық төлем жүйесі бүгінде қаржылық транзакцияларды нақты және сапалы жүргізуге мүмкіндік беретін стратегиялық маңызды арна болып табылады. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі ұлттық төлем жүйесін дамытудың 2025 жылға дейінгі бағдарламасын іске асыру бойынша іс-шаралар жүргізуде. Бағдарлама көлеңкелі экономикамен күрес және қолма-қол ақшасыз есеп айырысулардың үлесін арттыру мәселелерін шешу мақсатында іске асырылады. Төлем жүйелерін дамыту мен жетілдірудің артта қалуы қаржы саласының тұрақсыздануына алып келеді және ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді. Бұл төлемдердің өту жылдамдығына, қолма-қол ақшасыз есеп айырысуларды кеңейтуге, ақпарат берудің заманауи технологиялары мен әдістерін енгізуге, ақпараттық жүйелердің қорғалуын арттыруға, барлық қатысушыларға тиімді және сенімді қызмет көрсетуді қамтамасыз етуге қойылатын талаптардың өсуін айқындайды. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Ұлттық төлем жүйесін дамыту бағдарламасын іске асырудың негізгі кезеңдері мен түйінді міндеттері талданды

Бұл мақалада логистикалық шығындарды азайту үшін қоймада орындалатын жұмыстарға автоматтандырылған технологиялар мен бағдарламалық жасақтаманы қолданумен сипатталатын қойма логистикасының қазіргі жағдайы қарастырылады. Қоймалардың барлық түрлерін автоматтандыру кішігірім, қайталанатын тапсырмаларды автоматтандыру арқылы қойма жұмыстарының құнын арттырады, бұл жұмысшыларға неғұрлымкүрделіміндеттерге назар аударуғамүмкіндік береді.Ақпараттық технологиялардыдамыту және заманауи технологияларды қолдану қойма жұмысының тиімділігін арттыру мүмкіндігін кеңейтеді. Қоймадағы робототехника индустриясы тапсырыс толтыру және қоймадағы қорларды жылжыту және т.б. сияқты әртүрлі мақсаттар мен функцияларды орындайтын қойма роботтарының бірнеше түрін қамтиды. Осы мақалада қарастыратын қойма робототехникасының бір түрі –автоматты басқарылатын көлік құралдары AGV технологиясы (Automatic guided vechicle). AGV технологиясының негізінде – автоматты басқарылатын арба, жүкті бір орыннан екінші орынға тасымалдайтын электр жетекті құрал. Арба автоматты түрде басқарылатындықтан жеке операторды қажет етпейді – арбалар адам еңбегінің қажеттілігінсіз оқшауланған жағдайда берілген траектория бойымен қозғалады. Өнімнің қажетті сапасын сақтау қажеттілігінен басқа, AGV қолдану келесі артықшылықтарға ие: қызметкерлер санын, әсіресе жоғары сапалы және жауапты көлік операторларын қысқарту, еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету, өнімнің зақымдануынан болатын зиянды азайту, өйткені автоматты басқарылатын көлік құралдарының барлық қозғалыстарын дәл бағдарламалауға болады.

Тұрақты даму үшін білім берудің дүниетанымдық негізін экологиялық білім құрайды. Бұл тұрақты даму үшін білім беруді дамытудың маңызды құрамдас бөлігі және бірінші кезеңі. Мақалада экологиялық білім беру мен тұрақты даму үшін білім берудің өзара байланысы, олардың жалпы белгілері мен ерекшеліктері қарастырылады. Тұрақты даму үшін білім беру экологиялық біліммен тығыз байланысты. Осы бағыттардың әрқайсысы тәуелсіз бола отырып, бірге тиімді дамуға қабілетті. Тбилиси декларациясында жарияланған және экологиялық білімнің кемшіліктеріне тап болған принциптер тұрақты даму үшін білім беру арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Тұрақты даму мүддесі үшін білім беру дәстүрлі экологиялық білімнің жағымды жетістіктерін экономикалық, әлеуметтік және мәдени аспектілермен толықтыра отырып тиімді қолдана алады. Тұрақты даму үшін білім берудің жаңа парадигмасы білім берудің негізгі әлеуметтік институт ретінде қалыптасуына, сондай-ақ құндылықтардың жаңа жүйесін дамытуға байланысты бірқатар міндеттерді шешуді көздейді. Білім берудің әлеуметтік, саяси және мәдени процестермен тығыз өзара іс-қимылын қамтамасыз ету, білім берудің ғылыммен байланысын күшейту, білім беруді ақпараттандыру мен экологияландыруды қамтамасыз ету және т.б. қажет. Бірақ бірінші кезекте тұрақты даму үшін білім беруді тұрақты даму туралы білім ретінде түсіну мәселесін шешу қажет.

Бүкіл әлемде электрондық сауданың тұрақты дамуы компаниялар жұмысының нәтижелілігін арттыру үшін әртүрлі автоматтандыру құралдарын қолданумен қатар жүреді. Мақалада интернет-саудада CRM жүйелерін қолданудың негізгі принциптері сипатталған, сонымен қатар CRM енгізудің әсер ету санаттары және оларды бағалау көрсеткіштері анықталған. Бүгінгі таңда CRM жүйелерін жүргізу «сәні» барлық салаларға еніп кетті, бірақ оны негізінен енгізу мүмкін болмады. CRM енгізу кезінде компаниялар көбінесе қызметкерлер тарапынан қарсылық пен түсінбеушілікке тап болады, ал жүйеде жұмыс тиімді емес деп санайтындармен байланысты. Клиенттермен қарым-қатынас жүйесі сияқты құралды енгізудің тиімділігі компания тарапынан автоматтандыруға белгілі бір дайындықты қажет ететінін және іске асыру барысында және одан кейін алынған нәтижелер болжанғаннан өзгеше болуы мүмкін екенін түсіну керек. Біздің ойымызша, CRM жүйелерін электрондық сауданы автоматтандыру құралы ретінде пайдалану кәсіпорындар үшін маңызды ұзақ мерзімді бәсекелестік артықшылық болып табылатын клиенттердің кең базасын қалыптастыру үшін қажет. Сату саласында тұтынушыға бағытталған стратегияны қалыптастыру өте маңызды, бұл клиенттердің адалдығын арттырады, қызметкерлердің белгілі бір деректерді өңдеуге және талдауға уақытын қысқартады, нәтижесінде ұйымның кірісін арттырады.

Коронавирус пандемиясы әлемдік спорттық туризм–2020 шараларына өзгерістер енгізді. Оған қарамастан, екі ірі жарыс өткізілді. 2020 жылғы 21–23 ақпан аралығында Минскіде спорттық жорықтар бойынша әлем чемпионаты (ӘЧ) өтті, оған Қазақстан мен ТМД елдерінен басқа Австралия, Аргентина, Германия, Италия, АҚШ командалары қатысты. Әлем чемпионатына қатысқан бес қазақстандық команда жүлделі орындарға ие болған жоқ. Коронавирустың салдарынан балалар мен жасөспірімдер арасындағы спорттық жорықтар–2020 бойынша әлем біріншілігі бірнеше рет кейінге қалдырылды. Ақыры қазан айында бұл  жарыстар өтті. Онда қазақстандық командалардың 25 есебі ұсынылып, олардың алтауы финалға шықты. Осы жарыстардың төрешілігіне төрт адамнан тұратын қазақстандық сарапшылар тобы қатысты, олар жұмыс барысында «Тұран» университетінің Туризм ҒЗИ мамандары әзірлеген төрешіліктің жаңа әдістемесін пайдаланды. Бұл әдістеме халықаралық жарыстарда ұсынылған спорттық жорықтар туралы есептерді бағалаудың бес критерийінің әрқайсысының мазмұнын сипаттайтын ғылыми негізделген тұжырымдамалық аппаратқа негізделген: күрделілік, жаңалық, қауіпсіздік, шиеленісушілік, пайдалылық. Осы критерийлердің құрылымдық-мазмұндық талдауы көрсеткендей, спорттық науқан бойынша есептерді әділеттілік, критерий, ұзындық, бірінші көтерілу, стратегия, тактика, туризм техникасы тұжырымдамаларын қолдану арқылы мүмкін болады.

Бұл мақала туризмнің дамуын басқарудың теориялық негіздерін сипаттауға арналған. Теориялық шолу негізінде авторлар «даму», «дамуды басқару», «туристік саланы дамытуды басқару» негізгі ұғымдарының мазмұнын ашады. Авторлар дамудың прогрессивті бағытының факторларын, саланың дамуының көпқырлы сипатын, оның кәсіпорындарының даму деңгейіне тәуелділігін түсіндіруге тырысады. Мақалада қазіргі заманғыбасқару теориясының әртүрлі тәсілдері көрсетілген, бүгінгі күні өзекті «тұрақтыдаму» дефинициясын түсіну ерекше бөлінген, оның міндеттерінің үштұғырлығы ашылған, қазіргі қазақстандық жағдайда қолдану мүмкіндігі бағаланған. Авторлар басқару көзқарасын көрсететін жобалық тәсілді дамытуға қатысты қалыптасқан пікірлерді бағалайды. Авторлар туризмнің дамуы мен бәсекелік артықшылықтарын қамтамасыз ететін менеджменттің әрекеттерін қарастырады. Мақалада авторлар ұсынған туризм индустриясын дамытуды басқаружүйесінің көрінісі ұсынылған, оның құрамдас бөліктері,жұмыс істеу механизміжәне іс-қимылдардың реттілігі сипатталған. Авторлар елдегі туризмнің дамуын басқару принциптерін атап өтті. Мақалада саланы дамытуға мүдделі барлық тараптардың өзара әрекеттесу қажеттілігі атап өтіліп, мемлекеттік басқарудың жетекші рөлі көрсетілген. Авторлар саланы дамытудың инновациялық тетіктерін ынталандыру және туристік қызметтердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру шараларын ұсынды.

Бұл мақалада қонақжайлылықтағы қазақстандық тәжірибені ескере отырып, тұтынушылардың лояльдығы мәселелері қарастырылады, еліміздегі белгілі қонақ үйлердің лояльдық бағдарламалары зерттелді, осыған дейінгі лоялдық тақырыбы аясындағы бірнеше авторлардың зерттеулері талданды. Қазіргі таңда аса үлкен қарқынмен даму үстіндегі қонақжайлық индустриясы үшін қонақтардың лояльдығын зерттеу және дұрыс бағдарлама ойластыру аса маңызды екені белгілі. Мақаланыжазу барысында теориялық талдаужәнежинақтау әдістері қолданылды. Лояльдық мазмұны, критерийлері теориялық тұрғыдан қарастырылады. Тұрақты тұтынушылық ынталандыру бағдарламалары қазақстандық отельдерде жиі кездеседі. Жаңа қонақтарды ұстап тұруға және тартуға бағытталған маркетингтік саясат отельдің жүктемесін айтарлықтай жақсартады және оны корпоративтік клиенттер үшін тартымды етеді. Лояльдылық деп аталатын бағдарламаларды енгізгенде отандық отельдер шетелдік тәжірибе мен өздерінің ноу-хауларын бірдей пайдаланады. Қазіргі уақытта отель тұтынушымен тығыз байланыс орнату және олардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін келесі құралдарды пайдалана алады. Тұрақты қонақтарды ынталандыру үшін, отель тапсырыс берушілердің қайталанатын сұранымдарын тіркеуді отельде сақтау ұсынылады. Бұл үшін отельде номерлері бар клиенттер туралы барлық ақпаратты сақтайтын арнайы бағдарлама жасалуы керек. Мұндай бағдарламаның қатысушылары туралы барлық қажетті ақпаратты ала отырып, отельде оларға арнайы ұсыныстарды жіберіп, мерекелер мен мерейтойлармен құттықтауға болады. Мекенжайлық пошталар, интерактивті байланыс, қонақтарды дербестендіру клиенттің отельге сапарын жоспарлау кезеңінен бастап, клиенттің қонақ үйге келгеннен кейінгі уақытта жалғасуы тиіс. Зерттеулердің нәтижесін тәжірибеге енгізу – зерттеудің ең басты қорытындысы болып есептеледі. Осы мақалада қарастырылған зерттеу нәтижелерін еліміздегі қонақ үй бизнесінде қонақтардың лояльдығын арттыруда пайдалану зерттеудің ғылыми нәтижесі болып табылады.

Мақалада мұражайлардың бұрынғы қызметінің жағдайы сипатталады, еліміздегі бірсарынды қызметінің келушілер санына әсері сипатталады, сол сияқты жаңа технологияларды қызметке енгізу және олардың мұражайлар қызметіне әсері баяндалады. Әлемге әйгілі ТОП–10 құрамына кіретін мұражайлардың заманауи кезеңіне тез бағдарланған қызметтерді ұсынуда жаңа технологияларды қолданудың маңыздылығы айтылды. Шет елдік және отандық бірнеше мұражайлар мен көрмелердің 3D форматтағы виртуалды турлары, толықтырылған шындық және виртуалды шындық технологияларын қолдану арқылы, мұражайға онлайн да, оффлайнда келушілер санының артатындығы қарастырылады. Біздің еліміздегі жағдай мұражайларға келушілердің санын арттыру бойынша елеулі жұмыстар жасау керектігін көрсетеді, соның ішінде, жаңа технологияларды қолдану, жақсы жарнама, түрлі акциялар. Осы ой біздің еліміздегі халықтың мұражайдағы толықтырылған шындық және виртуалды шындық технологияларын қолданатындығына арналған сауалнама нәтижесі арқылы да дәлелдеуге болады. Жалпы қатысушы 179 адамның мұражайға баруға деген құштарлығы, осы саланы дамытуды қажет ететіндігі деген ойды дәлелдейді. Алдағы уақытта осы саланы дамыту керектігін көрсетті, өнерді көруге бұрын қол жетімді емес адамдарға жеткізуге үлкен мүмкіндік ашылды,саяхаттауға және әйгілі мұражайларға баруға мүмкіндігі жоқ адамдардың ең үздік коллекцияларға онлайн қол жетімділік алады. Пандемия салдарынан қатаң шектеулер адамдардың мұражайлардағы виртуалды экскурсияларын тыңдауға деген белсенділігін арттырды, олар мұны, басқалармен қатар, мұражайлардың өздері оффлайн режимінде келушілерді желіге жылдам бағыттай бастағанымен байланыстырады.

Бұл мақалада бүкіл әлемдегі жоғары оқу орындарын қаржыландыру түрлері, сонымен қатар университеттерді қаржыландырудың ерекшеліктері және олардың әлем елдерінің жағдайындағы құрылымдық өзгерістері қарастырылады. Бүкіл әлемде жоғары білім беруді басқару жүйесі көпфункционалды және күрделі құрылымды. Бұл қызметті мемлекеттік органдар мемлекеттік мекемелермен коллегиалды түрде арнайы ұйымдастырған сияқты және нақты тарихи даму кезеңінде мемлекеттің мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыру тұрғысынан жоғары білім беру саласының тиімділігін арттыруға бағытталған. Соңғы жылдары мемлекеттік қаржыландыру көздерінен шығыстар үлесін бөлудің басым бөлігімен университеттердің қаржылық механизмдерінде айтарлықтай өзгерістер болды. Соңғы онжылдықта білім беру қызметіне сұраныс және сәйкесінше жоғары білімді қаржыландыруға шығындардың өсуі байқалды. Бұл өсімнің драйвері жалақының өсуі, заманауи инфрақұрылымның құны және шығындардың өсуіне баяу жауап беру болды. Мемлекеттік кірістердің төмендеуі ресурстарды тиімді пайдалануға және зерттеу нәтижелерін мұқият бақылауға әкелді, өйткені үкімет оларды қаржыландыру үшін нәтижелерді қатаң бағалау арқылы бірінші орынға ие және жеке сектор қаржыландыратын зерттеулер нақты мақсаттарға ие. Құндылықтардың жаңару жүйесіндегі университеттер қоғамның дамуын ынталандырады, нарыққа қажет кадрларды даярлайды. Жаңа проблемалар – пандемия және цифрлық экономиканың дамуы – адамдарға жоғары білім алуға бағытталған жаңа мүмкіндіктер береді, сонымен бірге олар білім беру жүйесінің өзін және оны қаржыландыру тетіктерін өзгертеді.

Мақаланың мақсаты кәсіпорынды басқаруда Кайзен тәсілінің инновациялық өзектілігі ашықтау болып табылады. Қазіргі кезде бизнесті дамытатын әртүрлі әдістер мен қолжетімділігі де әртүрлі көптеген тәсілдер бар. Нақты жағдайлары мен дамыту кезеңдерін қамтитын түрлері де бар. Бизнесті дамытудың оңтайлы жолдарын іздеуде Кайзен жолының өзектілігі үстем. Бұл мақалада авторлар кәсіпорынды басқаруда Кайзен тәсілінің инновациялық өзектілігін дәлелдеу үшінжапондықжүйефилософиясының ерекшеліктерін, әдістерін және негізгі бағыттарын қарастырады. Мақалада соңғы жылдары «Кайзен» басқару моделін ұстанған «Кентау трансформатор» зауытының тәжірибесі талданған. «Кентау трансформатор» зауытының тәжірибесіндеКайзен тәсілін игерудің басты мақсаты барлық қызметкерлерді жүйеге тарту арқылы оларды жақсы жағына қарай өзгеріп, жоғары жетістіктерге жеткендеріне көз жеткізу болып табылады. Кайзен тәсілінің инновациялық өзектілігін ашықтау мақсатының мағынасы мен мәні алдын-ала бүкіл ұжымның соңғы көздеген нәтижеге жету үшін жұмыс жасауы мен ресурс шығынын азайту арқылы болашақта қол жеткізгісі келетін іс тәртібінің болуы қарастырылады.

Цифрландыру үрдісінде «Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру кезінде цифрлық экономиканың негізгі инфрақұрылымдық элементтерінің бірі телекоммуникациялық инфрақұрылым болып табылады. Сондықтан, мақала телекоммуникацияның дамуын және олардың дамуына әсер ететін факторларды зерттеуге арналған. Мақалада экономикадағы телекоммуникациялық қызметтердің рөлі мен қазіргі мәні ашылды. Телекоммуникациялық қызметтер нарығына соңғы үш жылдардағы даму көрсеткіштері статистикалық талдау жасалынып бірқатар мысалдармен толықтырылған. Телекоммуникация нарығының әртүрлі сегменттерінің өсу серпінін және аймақтар бойынша Қазақстанның ең ірі аумақтарына статистикалық мәліметтер негізінде бірқатар талдауына мысалдар келтірілген. Қалалардағы және ауыл аймақтардағы желі қолданушылардың пайыздық үлесін көрсеткен. Сондай-ақ, оның негізінде телекоммуникациялық қызметтер нарығындағы біршама кемшіліктерді атап, оның арғы қарайғы дамуына қажеті іс-шараларды атап өткен. Сондай-ақ, мақалада, аталған саланың тиімділік көрсеткіштері ұсынылған. Ұсынылған тиімділік факторлары үш негізгі категорияға негізделіп келтірілген: біріншіден, экономиканың телекоммуникациялық секторының бизнес-климаты бойынша, екіншіден, адами капитал негізіндегі факторлар деп қарастырған, үшіншіден, телекоммуникация саласындағы елдің дамуындағы мемлекеттік реттеуді негізге ала отырып бірқатар факторларды келтірген. Сондай-ақ, әртүрлі өлшемдерге байланысты телекоммуникациялық қызметтер нарығы функциясының тиімділігін анықтайтын факторлар жүйеленді. Салада болып жатқан қазіргі заманғы үрдістер анықталды және дамудың бірқатар ықтимал нұсқалары тұжырымдалды. Телекоммуникациялық қызметтерді дамыту факторларын талдау телекоммуникациялық қызметтерді дамыту мен қалыптастыруға барынша мән беретін негізгі элементтерді анықтауға мүмкіндік берді. Зерттеліп қарастырылған тақырып қазіргі таңда, әсіресе 2020 ж. пандемия жағдайында өзекті тақырыптардың бірі болып саналады.

Еңбек нарығы кез-келген елдің экономикасының негізгі элементі болып табылады, ал ұлттық экономиканың жұмыс істеуі оның динамикасы мен күйіне байланысты. Елдердің және олардың аймақтық топтасуының өзара тәуелділігінің өсуінде көрінетін әлемдік экономикадағы жаһандану процестерінің тереңдеуі жағдайында тауарлар, қызметтер мен капитал нарықтары сияқты ұлттық еңбек нарықтары тұйықтығын және оқшаулануын барған сайын жоғалтуда, бұл жалпыға ортақ еңбек нарығының қалыптасуына алып келеді. Еуразиялық экономикалық одақтың ортақ еңбек нарығы – бұл сапалы жаңа нәрсе. Ұлттық еңбек нарықтары тұйықтығын, оқшаулануын жоғалтып, интеграцияланған еңбек нарығы ұлттық құрылымға айналуда. Оның қалыптасуыинтеграциялық одақ елдерінің экономикалықжәне әлеуметтікмүдделерінің тепе-теңдігін сақтауға бағытталған келісілген көші-қон және әлеуметтік саясат құралдары, еңбек нарығын реттеудің халықаралыққұқықтық құралдары ұсынған Еуразиялық экономикалық одаққа кірген мемлекеттер азаматтарының ұтқырлығына негізделген. Бұл жұмыс ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің еңбек нарығының және жұмыспен қамтудың даму динамикасын көрсетеді, жаңа интеграциялық кеңістіктің проблемалық байланыстарын анықтайды. Негізгі назар экономикалық белсенді халықты талдауға, сондай-ақ Еуразиялық экономикалық комиссияныңстатистикалық деректерінегізіндежұмыспенқамтылғанхалықты/жұмыссыздарды,ЕАЭО-ғамүше әр мемлекеттің жалақы деңгейін жеке талдауға бағытталған. Авторлар жоғарыда аталған көрсеткіштердің даму динамикасындағы айырмашылықтардың негізгі сәттерін байқап, оларға түсініктеме берді.

Мақалада ақша-несие саясаты және Қазақстанның Ұлттық Банкінің трансмиссиялық механизмінің ерекшеліктері мен қазіргі жағдайы қарастырылады. Трансмиссиялық механизм қазіргі экономиканы дамыту мақсатында қойылатын міндеттерге жетудің құралы болып саналмайды. Бұл механизм экономикалық процестердегі өзара байланыстар жиынтығы, соның арқасында ақша-несие саясаты шеңберіндегі шешімдердің немесе операциялардың нәтижелері экономикаға әсер етеді. Осыған байланысты, мақалада инфляция деңгейі және оның тауарлар мен қызметтерге баға деңгейіне әсері баяндалады. ҚР ҰЭМ тұтыну тауарлары мен қызметтері қоржынындағы бағаларды талдау негізінде есептелетін инфляцияны есептеу үшін тұтыну бағалары индексін пайдалану жағдайы нақты талданады. Қазақстан Республикасының ақша-кредит саясаты үшін өміршең бағдарды көрсететін макроэкономикалық және микроэкономикалық факторлар тұтыну бағаларының индексінің деңгейіне әсер етеді. Шешімдер қабылдау мақсатында ҚРҰБ инфляция бойынша болжамдарды анықтау үшін зерттеулер жүргізеді. Инфляциялық күтулер экономикаға ықтимал әсерді бағалауға мүмкіндік береді. Осы тұрғыда, мақалада ҚРҰБ инфляциясының нысаналы деңгейіне мынадай арналар (базалық бағам, айырбас бағамы және ақша массасы) арқылы қол жеткізілетіндігі туралы айтылады. Қорытындыда бүкіл әлемдегі жаһандық пандемияны ескере отырып, ҚРҰБ экспансионистік ақша-кредит саясатын және базалық мөлшерлемені төмендету, ақша массасын ұлғайту және валютаны тұрақтандыру туралы шешімдерді көруге болатындығына негізделген.

Пандемия жағдайында көптеген кәсіпорындар белгісіздік жағдайында шаралар қабылдайды және нақты шешімдер қабылдайды, өйткені әлемнің басқа елдерінің аумағында пандемияның дамуын және оның ықтимал салдарын болжау мүлдем мүмкін емес. Сонымен, экономикалық қызмет сонымен қатар белгісіздік жағдайында қалады және көптеген факторлардың әсеріне ұшырайды, олар олардың қызметінің кейбір жақтарына кері әсер етіп қана қоймай, сонымен бірге экономикалық субъектінің толық жойылуына әкелуі мүмкін. Зерттеу тақырыбының өзектілігі коронавирустық пандемияның зардаптарын анықтауда және оларды қазіргі еңбек нарығында бағалауда көрінеді. Жұмыс берушілердің қызметкерлерге қоятын талаптарының көбеюі soft-skills-ке байланысты. Оларға сыни тұрғыдан ойлау, өзін-өзі басқару, мәселелерді шешу, үйренуге қабілеттілік, күйзеліске төзімділік, икемділік және т.б. Зерттеудің мақсаты әлемдік және ішкі еңбек нарығындағы ағымдағы жағдайды бағалау болды. Зерттеу нысаны әлемнің жетекші елдерінің: АҚШ, Қытай, Ұлыбритания және Канада еңбек нарығы болды. Зерттеу нәтижесі жұмыс күшіне сұраныстың одан әрі өзгеруі туралы қорытынды және ішкі еңбек нарығын болашақта күтеді деген қорытынды жасады.

Өткен жылдың желтоқсан айында жаңа вирус – COVID–19-дың өршуі белгілі болды. Коронавирустық инфекцияның таралуы және осыған байланысты Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) коронавирустық пандемияның басталуы туралы хабарлауы әлемнің барлық елдерінде тұтастай алғанда 200 «Тұран» университетінің хабаршысы» ғылыми журналы 2021 ж. № 1(89) экономика жүйесінің бұзылуына әкелді. Бұл мақала жаһандық проблема – коронавирустық пандемия жағдайында қаржылық есептілікті дайындауға арналған. Маңызды мәселе кәсіби бухгалтерлер сирек кездесетін стандарттарды еске түсірді. Бұл мәселе әлі аз зерттелген, өйткені қазіргі әлем мұндай жағдайға ешқашан тап болған емес. Мақалада халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының қолданыстағы редакциясын талдау негізінде қаржылық жағдай есепте коронавирус пандемиясының салдарын көрсету әдістемесі ұсынылған. Вирустың өршуі компаниялардың қаржылық жағдайы туралы есепті дайындауға және ұсынуға айтарлықтай әсер еткені анықталды. Компаниялардың жұмысына тікелей және жанам әсер вирустың өзі емес, оған қарсы күрес әдістері болды. ХҚЕС 10 ережелеріне сәйкес пандемияға байланысты жағдай түзетілмейтін оқиға болып табылады, бірақ маңызды. Бұл дегеніміз, компаниялар есепті ұсынған кезде, кем дегенде, ескертпелерде көрсетуі керек. COVID–19 пандемиясының қаржылық жағдайы туралы есепке және тұтастай алғанда қаржылық есептілікке әсері нақты бизнес тәуекелдеріне және компанияда қалыптасқан жағдайларға байланысты өзгереді. 

Қазақстан Республикасы табиғи ресурстардың үлкен қорларына ие. Газ – бүгінгі таңда әлемдегі ең сұранысқа ие энергия ресурстарының бірі. Қазақстан газ қоры мен өндірісі бойынша жетекші отыз елдің қатарына кіреді, сонымен бірге өзінің өндірістік әлеуетін үнемі арттырып, әлемдегі газ саласындағы әсер ету аясын кеңейтеді. Пайыздық қатынаста Қазақстанға бүкіл әлемде барланған табиғи газ қорының 1,7% тиесілі. Бұл мақалада елдің газ саласын дамыту көрсеткіштері талданады, жылжымалы орташа мәндегі Браун моделі (СС модель) негізінде 2030 жылға дейін табиғи газды өндіру болжамы жасалды. Транзит және экспорт сияқты құбырлар арқылы газ тасымалдау көрсеткіштеріне талдау жүргізілді. Картадағы орналасу Қазақстанның газ саласын дамытуда маңызды рөл атқарады, Еуропа мен Азияны байланыстыратын газ құбырлары оның аумағы арқылы өтеді. Транзиттік газ құбырлары елдің ішкі нарығын газбен қамтамасыз ету үшін де, газды экспорттау үшін де қолданылады. Жоғары, орташа және төмен қысымды газ құбырлары бар. Олардың Қазақстан аумағындағы жалпы ұзындығы 28 628 км құрайды. Саланың тұрақты дамуын көрсететін оң көрсеткіштерден басқа, ҚР газ саласының дамуына кедергі болатын факторлар анықталды.

Мақалада Қазақстанның салық салу жүйесі мемлекеттік бюджетке түсетін түсімдердің негізгі көзі болып қала беретіні атап өтілді. Соңғы бірнеше жыл ішінде экономиканың өсуі, негізгі экспорттық тауарларға қолайлы бағалар ел бюджетіне салық түсімдерінің өсуін қамтамасыз етті. Абсолютті цифрларда салықтан түсетін түсімдер жыл сайын 1 трлн теңгеге ұлғайды. Алайда, ЖІӨ-ге қатысты салық түсімдерінің үлесі айтарлықтай төмен деңгейде қалып отыр, бұл бюджет үшін қосымша кіріс көздерін іздеудің және салық салынатын базаны кеңейтудің қолда бар резерві туралы айтады. Бюджеттің мұнай секторына тәуелділігі бар – салықтардың 80%-ы өндіруші компаниялардан келеді. Экономиканың өзге де мұнай емес секторлары салықтардың 20%-ын ғана береді. Осыған байланысты экономиканы әртараптандыру, оның ішінде салық саясаты мен салық заңнамасын жетілдіру жөніндегі саясатты жүргізу қажет. Бұған салық түсімдерімен бірге салық саясаты көрсеткіштеріне тұрақты негізде мониторинг жүргізу және оларды түзету, салық заңнамасын жетілдіру және салықтық әкімшілендіру сапасы, халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру арқылы қол жеткізуге болады.