Мақала Қазақстанның ЕАЭО елдерімен интеграциялық қарым-қатынасының жағдайын зерттеуге арналған. Бұл мемлекеттер қазіргі кезеңде интеграциялық басымдық ретінде ғылыми-техникалық, ин­новациялық-өнеркәсіптік және транзиттік әлеуетті дамыту, ынтымақтастықты қарқындату негізінде эконо­миканы жаңғыртуды ұсынады. Нормативтік құжаттарды, статистикалық материалдарды, Қазақстан дамуының мемлекеттік бағдарламаларын және ЕАЭО-ның 2030 жылға дейінгі экономикалық дамуы­ның стратегиялық бағыттарын талдау негізінде Қазақстан Республикасының Еуразиялық экономика­лық одақ елдерімен ынтымақтастығының негізгі алғышарттары мен бағыттары қалыптастырылды. Қазақстан үшін басым салаларды дамыту ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді және Еуразиялық интеграциялық бастамаларды дамытуға мүмкіндік береді. Еуразия­лық экономикалық одақтың даму бағыт­тары жүйелі түрде айқындалды. ЕАЭО даму серпініне талдау жүргізілді. Экономикалық қызмет түрлері бойынша ЕАЭО мемлекеттерінің жалпы ішкі өнімінің құрылымына талдау жасалды. Кеден одағы туралы Шарт­қа сәйкес іскерлік белсенділіктің өсуін қамтамасыз ету бойынша шаралар қаралды: кедендік реттеу, техникалық реттеу, әкімшілік жүктемені қысқарту, экономикалық саясат шараларының тиімділігін арттыру, қаржылық, консультациялық, ақпараттық қолдаудың институционалдық құрылымдарын қалыптастыру.

Кәсіпкерлік қызметтің дамуы нарықтық экономиканың негізін қалаушы болып табылады. Кәсіпкерлік құрылымдардың тиімділігін басқаруды бағалау мәселесі жиі назарда болып тұрады. Аталмыш жағдай нарықтық қарым-қатынастардың дамуымен, инфрақұрылымдардың және тиісті қолдаушы институттардың қалыптасуымен, сонымен қатар, жаңа цифрлы экономика көрінісінің пайда болуы жағдайында басқарудың «тұрып қалған» ескі классикалық моделімен жасалған. Тиімділікті бағалау туралы мәселелер, ұйымды бас­қарудың стратегиясы мен тактикасын талдау кезінде, инвестицияларды тартқан кезде және потенциалдық даму факторларын қолданған кезде туындайды. Цифрлы экономика жағдайында өндірістің тиімділігі ақ­параттық-коммуникациялық технологияларды қолдануға негізделген сандық тауарлар мен қызмет көр­сетулерді өндіруге байланысты. Экономикалық ғылымдағы тиімділік жұмсалған ресурстарға оның жұмыс істеу нәтижелеріне қатысты көрінетін экономикалық жүйенің нәтижелілігін білдіреді. Цифрлы экономика жағдайында кәсіпкерлік қызметтің тиімділік көрсеткіші технологиялық даму деңгейіне тікелей байланысты. Технологиялардың даму шамасына қарай олар өнім немесе қызмет өндіріс жетістігінің, нарықтардың дамуы мен кәсіпкерлік қызметтің жаңа бағыттарын қалыптастырудың негізгі факторы ретінде жиі қаралады. Ин­тернет тіпті шағын компанияларға да өнім мен қызметтерді бүкіл әлем бойынша сатуға мүмкіндік береді. Ақпараттық технологиялар экономиканың барлық салаларында шығындарды төмендетуге және өнімділікті арттыруға ықпал етеді. Жаңа жағдайларда өмір сүру үшін компаниялар сандық технологияларды пайдалану саласында өз құзыреттілігін арттыруы тиіс, ал мемлекет технологияларды практикалық пайдалану үшін жағдай жасауы тиіс.

Мақалада әлемдік агломерация қауымдастығын қалыптастыруда урбанизация үрдісінің рөлі мен ма­ңызы қарастырылады. Қазақстандағы агломерацияларды қалыптастыруда оның әлеуметтік-экономика­лық дамуының нақты жағдайларын ескеру қажет. Алматы қаласының бүгінгі болмысының негізгі бағытта­рының дәйектілігі талданды. Статистикалық көрсеткіштер елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына және ұтымды қоныс аударудағы мәселелерді шешуде және оның өңірлерін дамытудағы аймақтық айырмашылықты төмендету факторларының бірі ретінде қаланың рөлі ерекше екекнін растайды. Агломерация үрдістерімен жүретін оң және және теріс үрдістер ұсынылған. Ең бастысы - инфрақұрылым нысандарының, жаңа көлік кешендерінің, логистикалық орталықтардың, ақпараттық түйіндердің шағын елді мекендері және т.б. үшін жаңадан пайда болған және қолданыстағылардың қолжетімділігінің нәтижесінде осы агломерация қауымдастығының тұрғындарының өмір сүру деңгейі мен сапасын арттыру үшін жағдайлар жасалады. Бұл көші-қон үдерістерінің динамикасын төмендетеді, соның нәтижесінде нашар дамыған өңірлерден жоғары білімді капитал мен білікті кадрлардың ағымы күтіледі. Бұл шетелдік туристерді тарту үшін саланы дамытуға сай стратегияны қалыптастыруын, материалдық-техникалық, ақпараттық-жарнамалық базаны, көрсетілетін қызметтердің сапасын және тағы басқаларын жақсарту қажеттігін білдіреді. Дегенмен, осы агломерациялар­дың әрқайсысы өздерінің аймақтық мамандануына, елдің дамуындағы рөліне, қол жетімді еңбек ресурста­рының біліктілік деңгейіне және басқа да маңызды көрсеткіштерге сәйкес көрсетілетін болады. Агломера­ция бірлестіктерінің көпфункционалды және әртараптандырылған сипатын ескере отырып, олардың қа­лыптасуы кезінде осы агломерацияларды одан әрі дамытудың басты басымдықтарын дұрыс анықтау қажет.

Мақала «Smart city» тұжырымдамасын, практикаға енгізудің қолданыстағы тәсілдерін талдауға арнал­ған. Дамуды басқарудағы қалалық қоғамдастықтың рөлін арттыру қажеттілігіне назар аударылды. Бүгінгі таңда қалалар экономикалық дамудың негізгі факторларының бірі болып табылады және өндірісте орталық орынды иеленеді, желілерді тұтынуды, әлеуметтік-экономикалық қатынастарды және қазір көптеген ел­дерде ЖІӨ-нің айтарлықтай үлесіанықтайды. Мақалада «Smart city» тұжырымдамасы қала құрылысы пробле­маларын шешу үшін ақпараттық және коммуникациялық құрал ретінде қарастырылады. Қалалар ұлттық, аймақтық және жаһандық дамуда маңызды рөл атқарады. Өмір сапасы оларға байланысты. Сондықтан негізгі заманауи талаптар: инфрақұрылымға қаланың қолжетімділігі, жоғары ұтқырлық, қалалық қауіпсіздік, қоршаған ортаны қорғау және қала басшылығын дамытуға қол жетімділік. Мақалада ақылды қалалар са­ласында модельдер, құралдар туралы мәселелер қарастырылады. Осы мәселелермен танысу, ақылды қала ди­зайнының, ұйымдастырылуының және жұмыс істеуінің әр түрлі аспектілерін қамтитын осы саладағы стан­дарттауды бағалауға және түсінуге мүмкіндік береді. Нәтижесінде мақала ақылды қаладағы ақпарат­тық жә­не коммуникациялық технологияларға қатысты стандарттарды таныстырумен аяқталады. Болашақта ав­тор­лар ақылды қалаларды стандарттаудың басқа деңгейлерін одан әрі зерттеуді ұсынады. Алматы қала­сын SWOT-талдау одан әрі дамытудың негізгі бағыттарын анықтау мақсатында өткізілді.

Мақалада қуып жеткен экономика жағдайында қазақстандық өнеркәсіпті жаңғырту мен дамытудың инновациялық стратегияларын таңдау критерийлері қарастырылған. Қазақстан Республикасының иннова­циялық даму проблемасы функционалдық және қолданбалы ғылыми зерттеулер, ғылымды қажетсінетін салада, өнімнің сапалы жаңа түрлерін игеру, нарықтық сату және сатудан кейінгі қызмет көрсету үшін тиімді жолдарында орын алған инновациялық үдерістерді үйлестіру мен жылдамдатуды жеделдету қажеттілігі болып табылады. Қазақстанда осы мәселені шешу ұлттық бизнес-ортаға ықпал ететін зерттеу ортасы сияқты компоненттерді қоса алғанда, ұлттық инновациялық жүйені құру және дамыту болып табылады; жаңа білім мен инновацияларды бейімдейтін бәсекеге қабілетті іскерлік орта; зерттеу ортасы мен кәсіпкерлік құрылымдардың өзара әрекеттесу механизмі, білімді беруді жүзеге асыру, оларды бәсекеге қабілетті техно­логияларға айналдыру және өндірістің және тұтынудың инновациялық қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін ғылыми-техникалық зерттеулерді бағыттау. Мемлекет осы саланы ең маңыздысы ретінде анықтап, оны қолдау үшін елеулі бюджеттік қаржы бөлді. Ұсынылып отырған тұжырымдаманы іске асыру өнеркәсіптік кәсіпорындарға экономикалық дамудың эволюциялық жолынан алғашқы екі стратегияда революциялық бағытқа көшудің қажетті алғышарттарын жасауға мүмкіндік береді, бұл тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлемде отандық өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді.

Мақалада шағын бизнестің қаржы-экономикалық көрсеткіштері мен бұл секторды Қазақстанда қазіргі уақытта мемлекеттік қолдау бағыттарына назар аударылды. Дүниежүзілік сауда ұйымына Қазақстанның енуі осы жағдайда тез дамып кету үшін кедендік тарифтік саясат және лицензиялау рәсімдерін жетілдіруге және қолдау құрылымдардың дамыту, халықаралық сапа стандарттарын енгізу бойынша көмек беру ұсыныс­тары берілген. Қазақстан Ресупбликасында шағын және орта әсіпкерлікті мемлекеттік қолдау «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы арқылы жүзеге асырылады. Оператор мемлекеттік құрылым - «Даму «Кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ болып табылады. Бизнес саласындағы басқа да мемлекеттік орган ретінде кәсіпкерлік және өнеркәсіп бойынша аймақтық басқармалары болып табылады. Кәсіби нарық қатысушы­лары - Ұлттық кәсіпкерлер палатасы арқылы өз мүдделерін қорғауға қабілетті. Оның негізгі мақсаты - биз­нес пен билік арасындағы тиімді әріптестік арқылы бизнесті дамыту үшін қолайлы жағдай жасау. Жаһан­дық экономикадағы дағдарысқа байланысты Қазақстанның кәсіпорындары мен онда жұмыс жасайтындар санының өсімінің тұрақсыз динамикасымен сипатталды. Шағын бизнес секторының дамуының қазіргі жағдайы мемлекеттік қолдаудың стратегиясын одан әрі жетілдіру қажеттігін талап етеді.

Қазақстан Республикасының индустриалды-инновациялық даму бағдарламасын қазіргі жағдайда іске асыру қажеттілігі отандық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселесінің өзектілігін арттыра­ды. Тұтастай алғанда, аумақтардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруды қамтамасыз ететін кешенді даму те­тік­терінің бірі - кластерлерді қалыптастыру. Еуропалық және азиялық елдердің озық тәжірибесі негізінде кластерлік тәсіл - ел экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттырудың тиімді құралы болып табылатыны және өңірлік экономиканың дамуын ынталандыратыны дәлелденді. Мақалада Қазақстан Республикасын­дағы тоқыма өнеркәсібінің қазіргі жағдайына баға берілген және негізгі түйткілді мәселелері сарапталған. Кластерлік тәсілдің шет елдік және отандық тәжірибесі жинақталған, оны қолдану негізінде өңірдің бә­секеге қабілеттілігін арттыруға, оның экономикасының инновациялық дамуына бағытталған стратегиялық міндеттерді шешу ұсынылуда. Кластер өзара байланысты кәсіпорындар мен ұйымдар, жеке тұлғалардың тұрақты серіктестігі ретінде жеке құраушылардың әлеуеттерінің қарапайым сомасынан асатын әлеуетке ие болуы мүмкін. Бұның үстелуі кластер мүшелерінің, атап айтқанда өндірушілер мен жеткізушілердің, инжинирингтік және консалтингтік фирмалардың, кредиттік ұйымдар мен сақтандыру компанияларының, инфрақұрылымның, кәсіптік және қоғамдық ұйымдардың кооперациясы мен бәсекелестігін үйлестіре, ынтымақтастықтың нәтижесінде мүмкін болады. Қазақстанның экономикасын дамытудың қазіргі кезеңінде инновациялық реформалардың оңтайлы моделі Қазақстанның әртүрлі өңірлерінде салалық кластерлерді құру болып табылады. Осылайша, кластерді дамыту өңірлердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, олардың эко­номикасының инновациялық дамуы құралы ретінде еліміздің өңірлік дамуына жаңа тәсіл болып табы­лады және бар әлеуетті барынша арттыруға мүмкіндік береді.

Мақалада өндірісте қалдықтарды қайта қолдану маркетинг зерттеу мәселелері бойынша теориялық қолдануын қарастырды. Маркетинг, маркетингтік зерттеулер және экологиялық маркетинг анықтамалары берілген. Қоршаған табиғи ортаға экологиялық жүктемені төмендету және экономикалық пайда алу, қал­дықтардан қайта қолдағаны үшін өнім бірлігіне арналған шығынның азаюы маркетингтік құралдардың қолдануының мүмкіндігіне байланысты. ҚТҚ ресурс ретінде қараған кезде, автор ақпараттық базаны құру қажеттілігін көрсетеді, қалдықтардың жыл сайын шығу көлемдерін, жиналған қалдықтардың морфология­лық құрылымын зерттеуің, тұрмыстық қатты қалдықты бөлу бойынша халық арасында тәрбие жұмысын жүргізу, ҚР қоқыстарды бөліп шығару және өңдеуді жүзеге асыратын кәсіпорындар туралы статистикалық деректер жинау, Қазақстан қалдықтарды қайта өңдеуде қандай ресурстық базаға ие, олардың баға көр­сет­кіштері, логистика және қалдықтарды тиімді қолдану жолдарын ынталандыру. Елдегі ҚТҚ өңдеу саласы қалыптасуының алғашқы кезеңінде және оның тиімділігі аз болуы мүмкін. Мемлекетте қоқыс өңдейтін кәсіпорындар жеткіліксіз, ал қолданыстағылары жергілікті билік органдары, коммуналдық қызметтер мен осы мекемелердің өзара келісімге келмегендіктен толық қуатта жұмыс жасамай тұр. Мақала осы сала опера­торларына және мемлекеттік органдардың ҚТҚ басқару жүйесін дамыту үшін қажетті ақпараттық база болуы мүмкін.

Түркияның зергерлік өнеркәсібі қазіргі уақытта әлемдегі ең дамыған елдердің бірі болып табылады. Түр­кия зергерлік бұйымдарды Үндістанға, Қытайға және Италияға экспорттайды.Түркиядағы қымбат метал­дар мен қымбат бағалы тастардың табиғи қорлары шамалы болса да, Анатолияда зергерлік бұйымдар өндірісі б.з. IV ғасырдан бастап дами бастады. Мақалада Түркия Республикасындағы зергерлік бұйымдар саласының даму тарихы сипатталды. Бұл саланы ғасырдың басынан бастап қалыптастыру және дамыту кезеңдері си­патталады. Заманауи Түркиядағы зергерлік бұйымдарды өндірудің үлгісі, зергерлік бұйымдарды өндірудің ұйымдастырушылық механизмдері, зергерлік дизайнға әсер ететін факторлар және олардың бірегейлігі, зергерлік бұйымдарды өндіруге арналған мамандарды оқыту тетіктері және зергерлік бұйымдардың қазіргі жағдайын бағалау толығырақ сипатталған. Түркиядағы зергерлік бұйымдардың ағымдағы жағдайына баға берілді және елдегі зергерлік индустрияның даму мүмкіндіктері мен перспективалары талданды. Зергерлік бұйымдарды импорттау және экспорттау көлеміне статистикалық талдау жасалды. Соңғы 10 жылда Түркияда зергерлік бұйымдар экспорты айтарлықтай өсті. Экспорттың өсуімен Түркия әлемде индустриялық елдердің жалпы әлемдік рейтингісінде көтеріліп, әлемдегі осы саланың көшбасшыларының біріне айналды. Жыл сайын Түркияда алтыннан 400 тонна зергерлік бұйымдар және күмістен 200 тонна зергерлік бұйымдар өн­діреді, бірақ, өкінішке орай, бұл әлеует толық пайдаланылмаған.

Мақалада соңғы 10 жылдағы Қазақстандағы еңбек нарығы талқыланып, еңбек нарығына, сондай-ақ эко­номиканың әрі қарай өсуіне әсер ететін жүйелік проблемалар талданады. Мемлекетте қарқынды дамып келе жатқан еңбек нарығы құрылды, экономикалық белсенділік пен халықты жұмыспен қамту деңгейі тұрақты түрде дамып келеді. Еңбек нарығы, жұмыспен қамту және жұмыссыздық мәселелері біздің заманымыздың маңызды әлеуметтік-экономикалық мәселелерінің бірі болып табылады. Еңбек нарығын талдау, оның күшті және әлсіз тұстарын, сонымен қатар үздік халықаралық тәжірибеге сәйкес еңбек ресурстарының әлеуетін арттыру және кәсіпкерлікке азаматтарды тарту көмегімен халықты нәтижелі жұмыспен қамту арқылы анықталған мәселелерді шешуге көмектесетін шараларды жоспарлау қажеттілігін анықтауға мүмкіндік береді. Экономикалық тұрғыдан алғанда, бұл нәтижелі жұмыспен қамту ықтималдығын арттыру, еңбек өнімділігі мен еңбекақы деңгейін көтеру, әлеуметтік тұрғыдан жұмыссыздық деңгейін төмендету, еңбек белсенділігін арттыру және адам әлеуетін дамыту ретінде қарастырылады. Еңбек нарығындағы проблемаларды шешу үшін еңбек ресурстарын дамыту (кәсіби даярлау және қайта даярлау), жұмыс күшіне деген сұраныстың артуы (жалақыны / жұмыспен қамтуды субсидиялау, қоғамдық жұмыстар), ақпараттық сүйемелдеу, сондай-ақ ақпараттық кәсіпкерлікті қоса алғанда еңбек нарығының институттарын жетілдіру арқылы жүзеге асырылады.

Бұл мақалада халықаралық бизнестің басқарылуына тікелей әсер ететін мәдениеттер мен қоғамдар­дың айырмашылықтарына ерекше назар аударылған әлеуметтік-мәдени орталардың негізгі тұжырымдамасы қарастырылды. Бәсекелестерден асу үшін, бизнес белгілі бір ұлт пен этика аспектілеріне сәйкес өзінің стра­тегияларын бейімдеуі және жетілдіруі керек. Интернационалдық команда бизнесте табысқа жету, сон­дай-ақ бизнес іске асатын аймақта тұратын жергілікті тұрғындарды түсіну үшін өте маңызды. Әртүрлi мәдени дәстүрлерi мен тәжiрибесi бар әртүрлі елдердің адамдарымен жұмыс істегенде мәдени әртүрлiлiктi түсіну қиынға соғады. Сондықтан компания нақты жұмыс ортасында бейбіт қатынастарға ықпал ету және адамдармен өзара әрекеттесу кезінде түсініспеушіліктерден құтылу үшін этикалық мәселелер мен ұлттық аспектілерге назар аудары керек. Бұл зерттеу әртүрлі елдердегі адамдардың пікірлерін, мінез-құлқын және нақты мәселелерін түсіну, түрлі мәселелерді және халықаралық бизнес-операцияларды талдау мақсатында ұлттық және этикалық аспектілерге бағытталған. Халықаралық бизнес әртүрлі елдерде өмір сүретін және шешімдер қабылдаудың әртүрлі аспектілері бар мәдени мәселелерге мамандандырылуы керек. Әлеуметтік-мәдени фактор қиын бақыланатын сыртқы орта ретінде қарастырылатын мәдениеттің құрамдас бөлігі. Осылайша, осы мақала басқа мәдениетті құрметтей отыра, халықаралық бизнестің әртүрлі әлеуметтік орта­ға бейімделе алатынын зерттеуге арналған.

Дағдарыс жағдайындағы мейрамхана желілерінің басшылары шешетін негізгі мәселелер келесілер: персонал дефициты, өнімдердің бағасының өсуі және елдегі франчайзингтің әлсіз дамуы. Мейрамханалық биз­нестегі өзекті мәселелерді зерттей отырып бұл салада жетіспеушілік өте көп екендігіне көзіміз жетті. Осылайша елдегі мейрамханалық салада салмақты нарықтық тәжірибе және көпжылдық дәстүрлер жоқ. Сонымен қатар, бизнесті жүргізуге көмек берететін тәжірибеден өткізілген әдіснамалық база жоқ. Бизнестің басқа салаларынан мейрамханалық нарыққа келген инвесторлардың тағы бір қателігі, көптен кездесетін - біліп және түсінетін дәстүрлі асханаға ұтқырлықты қояды. Бірақ бұл жеткіліксіз. Мейрамхана кіріс түсіре бастау үшін мақсатты аудиторияны тарту және ұстап қалу үшін мақсатталған сауатты маркетингтік саясатты құру қажет. Сондықтан, кәсіпорындардың ашылуы туралы халықты алдын-ала ақпараттандырып қою қажет, содан соң бұрынғыларды ұстап қалумен қатар жаңа тұтынушыларды тарта отырып кәсіпорындарға ағымдық қызығушылықты ұстап қалу қажет. Жоғарыда аталған бірқатар мәселелерге мемелекет тарапынан қолдау көрсетіліп, мейрамханалармен айналысатын кәсіпкерлер стратегиялық жоспармен жұмыс жасаса, бұл сала біздің елде өркендеп үлкен пайданың қайнар көзіне айналар еді. Қазақстанда туризмнің даму жолындағы мейрамхана бизнесінің алдағы жылдары жетістікке жетуге жоғары мүмкіндігі бар.

Біріктірілген есептілікті дайындау қаржылық және қаржылық емес ақпараттар, графикалық элементтер мен интерактивті формалардың өзара байланысы жолында бизнестің толық, талдап тексерілген және аяқтал­ған бейнесін ұсынудың жаңашыл тәсілі болып табылады. Қолданыстағы есеп беру жүйесінен біріктірілген есептіліктің айырмашылығы мүдделі тұлғаларға компанияның стратегиясы, басқару, коммерциялық, әлеу­меттік және экологиялық мәселелерді шешу туралы тиісті ақпарат береді. Мақалада интернетте есептік ақпараттарды орналастыру арқылы гипермәтіндік технология негізінде электрондық біріктірілген есептілік­ті қалыптастыру және барлық мүдделі қолданушыларға графикалық элементтерді және коммуникативті өзара іс-қимылдың интерактивті формаларын пайдалануға мүмкіндік беретін веб-браузер арқылы кіру мүм­кіндігі зерттелді. Қолданыстағы қаржылық есеп моделінің кемшіліктері талданды, интеграцияланған есеп­тілікті дайындаудың тұжырымдамалық негіздері қайта қаралды. Ғалымдардың гипермәтіндік ақпаратты бейнелеу технологияларына тәсілдемесін ескере отырып, автор біріктірілген есептілікті қалыптастыру жә­не визуализациялау кезеңдерін әзірледі, ол оны құрылымды және мазмұнды етеді. Интернетке тән гипер­мәтін технологиясы біріктірілген есептіліктің ақпараттық мазмұнын едәуір арттыруға, барлық мүдделі пайдаланушыларға бухгалтерлік ақпараттың жалпы қолжетімділігін қамтамасыз етуге, есептілік құжаттады кәсіби білімі жоқ адамдардың қабылдай және түсіне алатындай етіп жеткізуге, ұлттық және халықаралық талаптарға сәйкес мемлекеттік, әлеуметтік, қоғамдық және экологиялық мақсаттарға арналған есептерді жіберуге мүмкіндік береді. Көп деңгейлі және құрылымдық есеп беру құжаттарының қалыптасуы веб-интерфейс арқылы ішкі және сыртқы бухгалтерлік ақпаратты пайдаланушылардың біріктірілген қызметін ұсынады.

Бұл мақалада автор салық саясатының өзекті мәселесі - салықтық әкімшілендіруді зерттеді. Кейбір шет елдер мен Қазақстан мысалында қазіргі заманғы жағдайда салықтық әкімшілендірудің негізгі тенден­цияла­ры қарастырылған. Салықтық әкімшілендірудің репрессиялығынан превентивтілікке көшу мәселеле­рін қа­растыра отырып, автор шет елдер мен Қазақстанда әріптестік қатынастардың дамуын салыстырады: Қазақстан Республикасының Салық кодексінің 73 бабында «салық төлеушілерге жәрдемдесуді» қарас­ты­рады, Мемлекеттік кірістер комитетінің сайтында «Электрондық шағым кітабы» ашылды, сондай-ақ 2019 жылғы 1 қаңтардан бастап «алдын ала түсіндіру» - жоспарланған мәмілелерге (операцияларға) қатыс­ты салық міндеттемесінің туындауы бойынша уәкілетті органның түсіндірмесі ұғымын енгізу көзделген. Шетелде салықтық әкімшілендіруде жаңа технологияларды қолдануды зерттей келе, автор салық есептілігін электронды түрде беру және салық төлеу мүмкіндігі Қазақстанда ұзақ уақыт бойы бар және салық төлеуші­лер кеңінен пайдаланатынын атап өтті. Сонымен қатар, 2019 жылдан бастап ҚҚС бойынша барлық айна­лымды банктердегі есеп айырысу шоттарының жеке түріне ауыстыру жоспарлануда, ал барлық операция­ларды блоктық элементтермен жүйеде сақтау - бұл деректердің өзгермеуін және сақталуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, салық төлеушілердің қаржылық транзакцияларының тізбегін лезде бақылау, ҚҚС қайтару және орталықсыздандырылған деректер базасын қалыптастыру мүмкіндігі пайда болады. Кейбір шет елдер мен Қазақстанда салықтық әкімшілендіруді жүргізілген салыстыру қазақстандық тәжірибені тиімді және прогрессивті деп бағалауға мүмкіндік берді.

Әр мемлекеттегі маңызды функциялардың бірі - қаржылық бақылау, бұл атқарушы биліктің мемлекет­ті басқаруында, сондай-ақ кәсіпорындар күнделікті қызметінде экономикалық жəне құқықтық нормалар мен ережелерді қаншалықты сақтайтынында көрініс табады. Қазақстан үшін де қаржылық бақылау жүйесін ұйымдастыру мәселелері айтарлықтай өзекті және елеулі болып табылады. Мемлекеттік қаржылық бақылау іс жүзінде мемлекеттің қаржылық саясатын және қауіпсіздігін тиімді әрі табысты іске асыруға және эконо­миканың барлық салаларында ресурстарды тиімді пайдалануды қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл функ­цияны іс жүзінде мемлекеттік аудит арқылы жүзеге асырылады. Мемлекеттік қаржылық бақылаудағы тұ­жы­­рымдамалық бағдар мен мемлекеттік аудитті жүргізу қаржылық жүйеде реформалау процесінің тұрақты үдерісі болып табылады. Бүгінгі күні өзектілердің бірі болып мемлекеттік аудитті енгізудегі тұжырымдама­лық бағдар мен мемлекеттік қаржылық бақылауды нақтылы жүйедегі реформалау процесінің басталғаны болып табылады. Қазақстан үшін мемлекеттік аудит олардың қызметтеріндегі барлық бағыттарда тәуекел­ділікті басқару бойынша анықталған кемшіліктер мен ұсыныстар негізінде ұсыныс берілуімен және қаржы­лық мәселелерді, аудит обектілерінің қызметтерінің тиімділігін толық және тәуелсіз бағалау ретінде көріне­ді. Мемлекеттік аудит пен қаржылық бақылау мемлекеттің активтері мен бюджет қорларын пайдалану туралы ақпаратты заңнамалық қағидаларға сәйкес қарастыруы керек, объективті және дәлелді болуымен, сонымен қатар мемлекеттік мекемелердің қызметтерінің тиімділігімен ерекшеленуі керек.

Мақалада зейнетақы активтерінің Қазақстан экономикасын дамыту үшін ұзақ мерзімді қаржы ре­сурстарының көзі ретінде маңыздылығын зерттейді. Қазақстандық зейнетақы жүйесін дамытудың бірден-бір мүмкіндігі экономиканы ұзақ мерзімді ресурстармен қамтамасыз ету үшін жаңа жағдайлар жасау болып табылады. Осыған байланысты, зейнетақы жүйесі экономикалық өсу қарқынын сақтауға және оның экономикаға қалай әсер ететінін анықтауға тиіс. Бұл зейнетақы жүйесінің ресурстарының экономикалық тиімділікке әсер ету дәрежесі, оның тиімділігіні негізгі өлшемі бола алады. Мемлекет зейнетақы жүйесіне зейнетақы активтерін жинақтау және сақтау, оларды тиімді инвестициялау, зейнетақы салымдары бойынша жоғары кірістілікті қамтамасыз ету, тәуекелдерді барынша азайту және экономикалық өсуді қамтамасыз етуде ұлттық мүдделерді шешу қажеттілігін ескере отырып, маңызды және кең ауқымды міндеттерді жүк­тейді. Зерттеудің мақсаты зейнетақы жүйесіне қатысушылардың әлеуметтік міндеттемелерін орындау және Қазақстан Республикасының экономикалық өсуін қамтамасыз ету қажеттілігі тұрғысында БЖЗҚ ин­вестициялық қызметін зерделеу негізінде зейнетақы жинақтарын стратегиялық инвестициялық басқаруды жетілдіру бағыттарын анықтау болып табылады. Зерттеу нәтижесінде регрессиялық талдау әдісімен ұлттық экономиканы инвестициялауда жинақталған зейнетақы қаражатының стратегиялық маңызы негізделген, жи­нақтаушы зейнетақы қорларының қауіпсіздігі тұрғысынан зейнетақы активтерін басқарудың тиімділігі және олардың қаржы құралдарына инвестициялау арқылы кірістілігін қамтамасыз ету және зейнетақы активтерін инвестициялық басқару тиімділігін арттырудың перспективалық бағыттары ұсынылған.

Қазіргі кезеңде Қазақстан экономикасы сақтандыру секторының дамуы интеграциялық үдеріске бай­ланысты. Сақтандыру нарығы Еуразиялық экономикалық одаққа мүше елдерінің интеграция саясаты заң­дарынан тыс дами алмайды. Осы жағдайда Еуразиялық экономикалық одаққа мүше елдері сақтандыру нарықтарының бағалау және даму болжамын жасау өзекті де маңызды болып табылады. Ғылыми мақалада тәжірибелік аспектілерді зерттеу негізінде артық ұқсастықтар мен айырмашылықтарын анықтау үшін әрбір ЕАЭО елдеріңің сақтандыру нарығын дамыту деңгейіне талдау жасалды, сонымен қатар экономикадағы сақ­тандырудың қатысу көрсеткішінің есептеу болжамы жасалып, олардың даму тенденциялары анықталады. Болжау есептеулерінің қорытындысы бойынша, ЕАЭО мүше елдерінде сақтандыру нарығын дамытудың келешеке арналған ортамерзімді көрсеткіштерінің өсу қарқыны шамалы болады. Бұл ЕАЭО елдері нары­ғының төмен қарқынды дамуымен тығыз байланысты. Сақтандыруды жандандыру экономикалық конъюнк­тураны жалпы жаңғыртудан кейін ғана мүмкін. Сақтандыру нарығының әрі қарай дамуы мемлекеттің сақ­тандырушылар интеграциясы процестерін қолдауына, ерекше қолайлы салық тәртібін ұсынудан, сақтандыру компанияларының бизнес процестерін жетілдіруден, жаңа бастапқы қызметтер мен өнімдердің белсенді іске асырылуына байланысты болады.

Қазіргі жағдайда ақша - шаруашылық өмірдің ажырамас белгісі. Елдегі материалдық құндылықтардың жеткізілуіне және қызметтердің көрсетілуіне байланысты барлық мәмілелер ақшалай төлем арқылы жүзеге асырылады. Мақалада заңды тұлғалар мен жеке тұлғаларды ақша белгісін, міндеттемелерін пайдаланбай қолма-қол ақшасыз есеп айырысу әдістері, яғни төлемшінің банкідегі шотынан белгілі бір соманы алушының шотына аудару жолымен немесе өзара талаптарды есепке алу жолымен жүзеге асырылатын есеп айырысу жолдары туралы мәліметтер келтірілген. Банк арқылы шаруашылық жүргізудің нарықтық жағдайы нарық субъектілерінің экономикалық тәуелсіздігі мен олардың іс-әрекеттері үшін материалдық жауапкершілігін ескере отырып, экономикалық мақсаттылықпен анықталуы керек. Нарықтық жағдайлардағы қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың бірінші принципі заңды және жеке тұлғаларға қатысты, ал бұрын бұл тек қана заңды тұлғаларға қатысты екенін ескеру маңызды, өйткені қолма-қол ақшамен және қолма-қол ақшасыз айналым саласының нақты ашылуы болды. Қолма-қол ақшасыз төлемдердің екінші принципі - шоттардағы төлемдер оның иегерлерінің өздері белгілеген төлемдер тәртібіне және шоттағы ақшаның қалдықтарына сәйкес банктер жүзеге асыруы тиіс. Алайда, өндірістің төмендеуі және инфляциялық үрдіс жағдайында шаруашылықта төлемдер тәртібінің нашарлауына байланысты клиенттердің есеп айырысу шоттарынан төлемдердің күнтізбелік реті қайта құрылды. Бұл әкімшілік шара уақытша болып табылады.

Мақалада нәтижеге бағытталған бюджеттеу мәселелері қарастырылды. Күрделі сызықтан тыс жүйеде нәтижеге бағдарланған бюджеттеу қаржы мақсатын анық тұжырымдауды, оның қарапайым көрсеткіштерге ыдырауын, олар үшін стандарттар мен мөлшерлемелерді анықтауды талап етеді, бұл тіпті қаржылық емес фак­торларды бюджеттің кіріс және шығыс баптарына айналдыра алады. Бюджетті қалыптастыру және орын­дау мақсаты мемлекеттік бюджет саясатының стратегиялық бағыттары, мақсаттары, міндеттеріне сәйкес нақ­ты нәтижелерге жету болып табылады. Автор бюджет менеджментін монтаждау шұңқырымен интеграция­лаудың үлгісін ұсынды, ол қаржы-экономикалық кеңістікте тиімді жұмсалу үшін бюджет шығыстарының мақсатына бағытталған. Өнімділікті басқару мақсаттарға жетуге, оларға қол жеткізу үшін жұмысты және ресурстарды жұмсайды. Осы үш құрамдас бөлікті басқаруды біріктіретін парадигма нәтижеге бағдарланған бюджет деп аталады. Нәтижеге негізделген бюджеттің айрықша ерекшелігі - бағдарлама әкімшісі бас­шы­лықтың жұмысын жүйелі бақылау нәтижелеріне, шешімдер қабылдауына және мемлекеттік басқаруды одан әрі жетілдіруге бағытталған шаралардың нәтижелеріне негізделген жылдық қаржы жоспарын түзете алады, сондай-ақ ең жақсы көрсеткіштерге қол жеткізген субъектілерді көтермелейді.

Мақала «Евролайт» ЖШС-нің өткізі қызметін жақсартуға арналған. Осы мақсатта автор практикалық маңызы бар бірқатар іс-шараларды жүргізуді ұсынды. Сауда өкілін келесі әдістермен көтермелеу туралы ұсыныс назар аудару керек: тауар айналымы жоспарын жүзеге асыру үшін; пайда алу жоспарын іске асыру үшін; клиенттерді тарту жоспарын орындау үшін сыйақы төлеу. Автор «Евролайт» ЖШС сату өкілінің сыйа­қы есептемесіне мысал келтіріп, оны түсіндіреді. Тұтынушыларды ынталандыру үшін «Евролайт» ЖШС ком­муникациялық және сервистік саясат саласында келесі маркетингтік шаралар ұсынды: өнім бағасына же­ңілдіктер, промоушн-науқандар, қосымша қызметтер. Клиенттерге тиісті ақы төлеу үшін қосымша қызмет көрсетуді ұсыну ұсыныстары қызықтырады: жобалау және схемотехниканы дамыту, электрондық модульдер мен компоненттер өндірісі, виртуалды жарықтандыру, яғни объектіні жарықтандыру жобасының компьютерлік модельдеуі (имитация), шамдарды жинау және сынау. Осындай маркетингтік қадамдардың тағы бірі - өз тауарларын кәсіпорындарға көтермелеп және түпкі тұтынушыларға көтермелеп сату жөнінде «Евролайт» ЖШС-нің меншікті фирмалық дүкенін құру. Өз фирмалық дүкенінің құрылысы үлкен инвестицияларды талап ететіндіктен, бастапқыда «Евролайт» ЖШС құрылыс материалдарының орталығындағы «Саламат-4» сауда үйінде бутиктерді немесе шағын павильондарды жалға беруді ұсынуға болады.

Мақалада Қазақстан Республикасы (бакалавриат, магистратура, PhD докторантура) жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім аясында мемлекеттік аудит мамандарды дайындау, сертификаттау және оқыту жүйесінің ағымдағы жай-күйі және дамыту және олардың біліктілігін арттыру талданды. Қазіргі кезеңде жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесіндегі мемлекеттік аудит саласындағы мамандарды дайындау оқу процесін ұйымдастырудың жаңа, неғұрлым тиімді әдістерін, формалар мен құралдардың іздестірілуін, оқу процесінің барлық тараптарының шешуші, жан-жақты жетілдіруін талап етеді. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесінің міндеті - кең ауқымды білімі мен дағдылары бар, уақыт талабына сай жұмыс істеуге деген құлшынысы бар, мемлекеттік аудиттің дамуына қатысты тапсырмаларды шеше алатын мамандарды даярлау. Кадрлардың қамсыздандырылуын толықтай жаңғыртылуын жүзеге асыру үшін нормативтік құқықтық актілерде оқыту құралдарының жиынтығын нақты айқындау және реттеу және нормативтік-құқықтық базаны жүйелі түрде жетілдіру, сонымен қатар мемлекеттік аудиторларды оқытудың инновациялық әдістерін енгізу, оқыту негізінде мемлекеттік аудиторларды бағалау критерийлерін әзірлеу қажет. Мемлекеттік аудиторлық оқыту жүйесін табысты дамыту тек ұсынылған шараларды кешенді жүзеге асырумен, сондай-ақ оларға жеткілікті қаржылық қолдау көрсету арқылы ғана мүмкін болады.

Мұстафа Шоқайдың 12 томдық туындысының жарық көруі, біздің пікірімізше, Қазақстанның эко­номикалық ілімдер тарихын маңызды түрде байыта түсуіне мүмкіндік береді. Алаш қозғалысының негізін қалаушылардың бірі және КСРО аумағынан тыс жерде кеңес билігіне деген қазақ оппозиясының көш­басшысы ретінде, ол өзінің қоғамдық-саяси қызметтері мен талдамалық зерттеулерінде жалпы әлемдік кеңістікте және әртүрлі құрлықтағы жекелеген елдердің сол уақыттарда орын алған саяси-экономикалық үдерістеріне маңызды түрде көңіл бөлген. Мұстафа Шоқайдың көңіл аударатын зерттеулерінің ортасында нарықтық экономикалық жүйесі бар мемлекеттерде экономикалық дамудың тұрақсыздығынан туындайтын әлеуметтік-экономикалық мәселелер, экономикалық циклдің әртүрлі кезеңдеріндегі әлеуметтік-экономика­лық және саяси үдерістердің өзара байланыстылығы мен өзара тәуелділігі болды. Экономикалық дағдарыс­тар, тоқыраулар және стагнациялар кезеңінде жұмыссыздар саны маңызды түрде көтеріліп отырады, нақты еңбекақы төмендейді және сәйкесінше, халықтың негізгі бөлігін құраушы - жұмысшылар қауымының әл-аухаттылығы нашарлайды. Ұсынылып отырған мақалада зерттеушінің «Германиядағы қаржылық дағ­да­рыс» және «Ағылшын дағдарысы» деп аталатын екі ғылыми еңбегі қарастырылған. Авторлар талдау не­гізін­де осы мемлекеттердегі қаржы-экономикалық дағдарыс жағдайында жалпы және айрықша атап өтті. Қо­рытынды бөлімде М. Шоқайдың қазіргі кезеңдегі экономикалық цикл проблемалары бойынша Қазақстан Республикасының экономикалық ғылымының дамуына қосқан үлесіне баға беріледі.

Туризм әлемнің әлеуметтік дамуында үлкен рөл атқарады. Ал ішкі және сыртқы туризм бағдарламала­рынсыз туристік қызметтің тиімділігі төмен болады. Сондықтан қазіргі уақытта 2019-2025 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының сыртқы және ішкі туризмін дамытудың мемлекеттік бағдарламасы әзірленіп, оны мамандар талқылауда. Туризмнің негізгі басым бағыттары экологиялық туризм және медициналық туризм болып танылды. Туризм теориясы мен практикасында бұл бағыттар Қазақстанда енді-енді дами бас­тады, туризмнің осы түрлері басқа да түрлері мен бағыттарын ынталандыру үшін әлеуеті бар. «Тұран» универ­ситетінің ҒЗИ-де 6 жыл бойы медициналық туризм дамып келеді, оны дәлірек емдеу-сауықтыру деп атайды. Дәл осы туризм түрінің бағдарламасы төрт жыл бойы Туризм ҒЗИ-де эксперименталды режімде қалып­тасты. Жоба орта таулардың сауықтыру әлеуетін, спорттық туризм технологияларын және Орталық Азия халықтарының ежелгі дәстүрлерін, мысалы, жаңа бие сүтін пайдалануды ұштастыра отырып құрылған. Мақалада «Саумал-Тур» жобасы бойынша зерттеудің үшінші кезеңініңнәтижелері (2018 ж. мамыр-маусым) алғашқы екі кезеңнің (2016-2017жж. мамыр-маусым) нәтижелерімен салыстырыла, талданды. Бұдан басқа, автор одан әрі төртінші кезеңде (2019 ж. мамыр-маусым) келешекте қалпына келтірудің қандай қосымша факторлары зерделенетіні туралы ақпарат береді.

Қазіргі кезде көптеген елдерде туризм саласын дамыту, әсіресе медициналық туризмді дамыту бойын­ша іс-шаралар жүргізілуде. Туризмді дамытудың халықаралық ұйымдары медициналық туризмнің қарқынды дамып келе жатқанын мойындайды. Халықтың әл-ауқатының өсуі көптеген адамдарға денсаулыққа қатыс­ты үлкен соманы жұмсауға мүмкіндік береді. Тиісінше, күрес әлеуетті клиенттер үшін бай медициналық ту­ристердің алдында басталады. Туристер шетелде жоғары технологиялық жабдықтарды диагностикалаудың сапалы деңгейін алу, үздік мамандардан бірінші дәрежелі емдеу және әдемі жерлерде демалу үшін барады. Жо­ғары дамыған елдерден келген туристер өздерінің елдеріне қарағанда арзанырақ, сапалы қызмет көрсететін елдерге барады. Бұл елдер - Тайланд, Үндістан, Корея. Көптеген адамдар өздерінің елдерінде мүмкін емес болғандықтан, жоғарыда аталған елдерге жыл сайын денсаулық жағдайына байланысты проблемаларды ше­шуге барады. Әрбір туристер заманауи диагностикалық әдістерді алады, әр клиенттің ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескеруге мүмкіндік беретін кең профильдің қызметтері қанағаттандырылады. Бұл жағдайда науқас адамға жеке көңіл бөлу маңызды болып келеді, сондай-ақ жайлылық беретіні сөзсіз. Қазақстан Рес­публикасында медициналық туризмді дамыту мүмкін бе? Қазіргі заманғы және дәстүрлі отандық емдеудің дамуы жағдайында жақын және алыс шетел азаматтары біздің қызметтерімізді пайдалануы мүмкін бе? Бұл сұрақтарға жауап беру үшін шетелдік тәжірибені зерделеу қажет. Сондықтан бұл мақалада медициналық туризмді дамытудағы халықаралық тәжірибеге үлкен назар аударылған.

Соңғы жылдары туризм индустриясын дамытуға арналған түрлі бағдарламалардың көп болуына қа­рамастан, еліміздің әр түрлі өңірлерінде халықаралық туристік орталықтар құру ниеті іс жүзінде мүмкін емес. Шетелдік туристер әлі де осында келмейді, олар үшін Қазақстан - «терра инкогнито» белгісіз жер. Егер Қазақстанның әлем туризмінің қатарына кіретін жері туралы айтатын болсақ, соңғы жылдары Давостағы Дүниежүзілік экономикалық форум сарапшыларының зерттеуі бойынша, Қазақстанның туризмі 80-90-шы орындарда. Ал инфрақұрылымның әртүрлі түрлерін дамыту бойынша әлдеқайда төмен. Сонымен қатар, Тәуелсіздіктің 27 жылында туризм индустриясын жетілдіруге арналған әртүрлі бағдарламалардың көптігіне қарамастан, осы салада түбегейлі жетілдірілмеген. Соңғы жылдары елімізде туризмнің ЖІӨ-дге үлесі өспей тұр, соңғы жылдары 1,2-1,3%-ды құрайды. Дамыған елдерде бұл әлдеқайда көп. Мұндай қатынаста туризмнің Қазақстанның экономикасына айтарлықтай әсер етуі туралы айту дұрыс болмас еді. Сондықтан, туризмнің дамып келе жатқандығы жайлы айту әлі ертерек. Ұсынылған мақала Қазақстан Республикасын­да 2019-2025 жылдарға арналған ішкі және сыртқы туризмді дамытудың мемлекеттік бағдарламасының әзірленген жобасы негізінде жақын арада Қазақстандағы туризмді дамыту перспективаларына арналған.

Мақалада Қазақстанның, ЕАЭО елдерінің және Германияның тәжірибесін пайдалана отырып, иннова­циялардыбасқарудың ағымдық үрдістері мен мәселелеріне шолу жасалынған. Германияның тәжірибесі Қа­зақстанда зерттеу жүргізу және енгізу үшінқызығушылық тудыруда, өйткені Германия инновациялық да­мудан жетекші елдердің бірі болып табылады және Қазақстанмен тығыз әлеуметтік-экономикалық жә­не мәдени байланыс орнатқан. Мемлекеттің және корпоративтік басқарудың тиімділігін арттыру үшін жаңа технологиялардың мүмкіндіктері мәнмәтінінде мемлекеттік саясаттың мәселелері ерекше маңызға ие. Мемлекеттің тұрақты экономикалық өсуі мен азаматтардың өмір сүру сапасын жақсарту, мемлекеттік ин­вестициялардың тиімді бақылауы мен айқындығын қамтамасыз ету мақсаттарына жету үшін цифрлы технологияларды пайдалану өзекті болып табылады. Экономиканың әртүрлі салаларындаинновациялық эко­­жүйелерді құру және цифрлы технологияларды енгізу бойынша АКҚ сияқты инновациялық институттар қыз­­меттерінің үлгілері қызығушылық тудырады. Авторлар мүдделердің тұрақтытеңгерімін қамтамасыз ету үшін инновациялық процеске қатысушылардың қаржыландыруын және жауапкершілігін бөлу тәсілдері ұсы­нылған. Қорытындылай келе, инновациялық жобаларда мемлекеттік және жеке бизнес арасындағы өзара әрекеттесу үлгісі қаралды, пәнаралық негізде инновацияларды тұрақты басқару бойынша инновациялық жобалар және білікті кадрларды дайындау үшін университеттердің жанынан құзіреттілік орталығын құру қажеттілігі туралы ұсыныс жасалды.

Мақалада «инновация», «жаңалық»,«инновациялық процесс», «ғылыми-техникалық инновациялар», ғы­лыми-техникалық әзірлемелер сияқты ұғымдар қарастырылған. Ұлттық инновациялық жүйенің элемент­тері, Қазақстанның Даму Банкінің негізгі қызметі, инновациялық жобаларды қаржыландыру схемасы, инвестициялық жобалар сұлбасы қарастырылған. Өндірістегі және нарықтағы жаңа өнімнің пайда болуы ин­новациялық қызметтің нәтижесі болып табылады, оның басты мақсаты инновацияларды құру. Инно­вация - нарықта сатылатын жаңа немесе жетілдірілген өнім түрінде көрсетілетін инновациялық қыз­меттің түпкі нәтижесі, іс жүзінде қолданылатын жаңа немесе жақсартылған технологиялық процесс. Жүргізілген зерттеулердің негізінде, «Ұлттық инновациялық қор» АҚ қатысуымен венчурлық қорларды құ­ру, инновациялық қызметте жеке капиталды тартуға, олардың тәуекелдерін азайтуға және инновацияларды коммерцияландыру саласындағы мемлекеттік және жеке кәсіпкерлік арасындағы тиімді өзара іс-қимыл механизмін құруға тиіс деген қорытындыға келуі мүмкін. Венчурлық қаржыландыруды дамыту үшін вен­чурлық инвестордың мәртебесін, венчурлық кәсіпорынның жарғылық капиталын қалыптастыру тәртібін, кәсіпорындардың қатысуымен құрылған венчурлық қорлардың ұйымдық нысандарын заңнамалық түрде анықтау қажет.

Мақалада экономиканы жаһандық трансформациялауда инновациялық кәсіпкерліктің рөлі талқылан­ды. Нарықтық және инновациялық кәсіпкерлікті салыстыра отырып, инновациялық қызметтің және «ғы­лыми - өндірістік - қоғам» қатынастардың негізгі реттеушісі болып табылатын мемлекеттің рөл бағалана­ды. Инновациялық кәсіпкерліктің артықшылықтары және оларды қазіргі заманғы экономикалық жағдайларда пайдалану жолдары қарастырылады. Фундаменталды ғылымды дамыту және мемлекеттік реттеуді жетілдіру ғылым мен техниканы дамыту саласындағы мемлекеттік саясаттың маңызды бағыттары болып табылады. Қазіргі заманғы жағдайда инновациялық кәсіпкерлік басқарушылық шешімдер деңгейінде ғана емес, сонымен қатар ғылыми салада белсенді дамып келеді. Мақалада экономиканың құрылымдық проблемалары тұрғысы­нан инновацияның негізгі компоненттері ашылып, отандық экономикадағы инновацияларды дамытудың негізгі жолдары қарастырылады. Инновациялық кәсіпкерліктің дамуының негізгі ерекшеліктері мен ерекшеліктері талқыланып, «инновациялық кәсіпкер» тұжырымдамасы ашылады. Инновациялық кәсіпкерліктің үлгілері және инновация саласындағы бизнесті дамытудағы олардың рөлі ұсынылған. Кәсіпкерлердің инновация­лық қызметінің проблемаларын талдау авторларға қазіргі заманғы экономиканың инновациялық дамуын қамтамасыз ететін табыстылық факторларын анықтауға мүмкіндік берді. Инновациялық кәсіпкерліктің рөлі мен орны елдің тиімді әлеуметтік-экономикалық дамуының басты және сыртқы және ішкі нарықтардағы бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ететін негізгі стратегиялық факторларының бірі ретінде анықталды.

Мақалада автор инновациялық үрдістің мәнін инновацияны бастауға, жаңа өнімдер мен операциялар­ды дамытуға және оларды нарықта жүзеге асыруға бағытталған іс-әрекеттердің дәйектілігі ретінде ұсынылуы мүмкін екендігін көрсетеді. Қазіргі кезеңде кəсіпорындардың инновациялық дамуына көп көңіл бөлінуі керек. Мақалада басқару тетіктері және олардың инновациялық үрдістерге әсерін зерттеу мәселелеріне қа­тысты шетелдік және отандық әдебиеттеріне талдау жүргізілді. Аймақтың кәсіпкерліктегі инновация­лық үрдістерді басқаруды зерттеу аса өзекті болып отыр. Инновациялық қызметтің басқару жүйесін талдау мен жетілдіруге арналған тұжырымдамалық тәсіл ұсынылып, инновацияның ерекшеліктерін және оны жү­зеге асыру үрдістерін, сондай-ақ олардың пайда болуының бастапқы жағдайларын және экономикалық тиім­ділікті қамтамасыз ететін факторларды ескере отырып ұсынды. Жаңалық пен ғылымды, технологияны, тех­никаны өндіріспен тығыз байланыстыру мақсатында «Индустриалды-инновациялық даму» бағыты көз­делген. Мемлекеттің бәсекеге қабілетін көрсететін басты көрсеткіш - оның экономикасы. Экономиканың бәсекеге қабілетті болуының басты бағыты -инновациялық экономика құру және шикізаттық емес секторды дамыта отырып, инновациялық үрдістерге бет бұру. Автордың ұсынған инновациялық үрдістерді басқару тетіктері аймақтың басым мақсаттары мен міндеттерін шешуге, оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға және өңіраралық және халықаралық нарықтарға кіруге ықпал етеді.

Кез-келген мемлекеттің экономикалық дамуындағы мемлекеттік-жекешелік әріптестікті дамыту жеке ин­­весторлардың әлеуетін іске асыруға және дамытуға, институционалдық инвесторлардың қаражатын тар­туға және экономиканың әлеуметтік маңызы бар секторларында мемлекеттік функцияларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Осыған байланысты осы саладағы зерттеулер өте өзекті. Бұл мақалада ҚР Пре­зидентінің «Қазақстан-2050» Стратегиясы»: мемлекеттің жаңа саяси бағыты» жолдауы және «Бизнестің жол картасы-2020» мемлекеттік бағдарламасының негізінде мемлекет пен жеке сектор арасындағы ынты­мақтастықтың стратегиялық міндеттері талқыланды. Автор мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің нысанда­рын және оны Қазақстан Республикасында жүзеге асыруға арналған құралдарын, мемлекеттік-жекешелік әріп­тестіктердің жіктелуін қарастырды. Мемлекеттік-жекешелік әріптестік механизмі бойынша қоғамдық ма­ңызы бар жобаларды іске асырудың құқықтық қолдану тәжірибесін әрі қарай кеңейту мақсатында Қазақстан осы саладағы құқықтық және институционалдық базаны жетілдіру қажет. Қазақстандағы МЖӘ дамыту­дың мүмкіндіктері қарастырылған, оның дамуына ықпал ететін факторларға тоқталып өтті. Экономикалық саясаттың басым бағыттарының бірі болып табылатын және салалық стратегия МЖӘ тетігін пайдалану арқылы зерттелді. МЖӘ-нің бай тәжірибесі бар және инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыруда мемле­кет та­рапынан тұрақты пайдаланылатын елдермен салыстырғанда, Қазақстанның тәжірибесі жеткіліксіз. Жеке мен­­шік және мемлекеттік секторлар арасындағы жеке қаржыландыру және әлеуметтік инфрақұры­лымды басқару үшін ұзақ мерзімді қарым-қатынастар негізінде МЖӘ механизмі зерттелді. Зерттеу нәтиже­лері бойынша әлеуметтік бағдарланған инфрақұрылымдық жобаларға бағытталған МЖӘ тұжырымдама­сы бар тұжырымдар жасалды.

Осы мақалада, елдің инновациялық-экономикалық даму жағдайында, Жамбыл облысының өндіру­шілерінің мысалында сүт өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін бағалау қарастырылады. Авторлар сүт өнім­дерінің бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың баламалы нұсқаларын ұсынады. Қазақстанның азық-түлік өнер­кәсібі халықты қажетті азық-түлікпен тұрақты қамтамасыз етуге бағытталған стратегиялық маңызы бар салалардың бірі болып табылады. Өндірістің жалпы өсуіне қарамастан, қазақстандық сүт өнеркәсібі өнімдері Ресей Федерациясының, Беларусьтің, Украинаның және Қырғызстанның көптеген өнімдері үшін бәсекеге қабілетті емес. Бұл мақалада бүтіндей сүт өнімдері қарастырылады. Осыған байланысты талданатын сүттің бәсекеге қабілеттілігі сандық түрде өлшенуі керек, ол дәлірек деректер алуға мүмкіндік береді. Тауардың бәсекеге қабілеттілігінің деңгейін растау үшін оны бәсекелестің ұқсас өнімімен талдау қажет. Сүттің бәсекеге қабілеттілігін неғұрлым толық талдау үшін бәсекелестікті анықтайтын сапа, қызмет көрсету және басқа да компоненттердің деңгейін, басты бәсекелестің ұқсас өнімдерін ескеру қажет. Қазақстанда өндірілетін сүт өнімдерінің жеткілікті мөлшермен ішкі нарықты толтыру ерекше мәнге ие болуы тиіс және ол жоғары деңгейде қаралып, шұғыл шешілуі тиіс мәселе ретінде қарастырылуы қажет.

Қазіргі жағдайда экономикалық қауіпсіздік проблемасы өзекті болып табылады, өйткені кәсіпорын әртүрлі сыртқы және ішкі тәуекелдерде жұмыс істейді, ал бәсекелес экономикалық орта көптеген қауіптерді жасырады. Бұл жағдай кәсіпорындарды басқарудың субъектілерін экономикалық қауіпсіздік деңгейін кө­теруге бағытталған кешенді жүйені құруды талап етеді. Кәсіпорынның экономикалық қауіпсіздік жүйесінің сенімділігін бағалау үшін көрсеткіштер көрсеткіштері оның қызметіндегі ауырсыну орындарын анықтау, кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттырудың негізгі бағыттарын және тиімді тәсілдерін анықтау үшін қол­данылады. Осы мақаланы жазу барысында қазіргі уақытта кәсіпорынның экономикалық қауіпсіздік көр­сеткіштерінің шекті мәндерін анықтауға бірыңғай көзқарас қалыптаспағаны анықталды. Қазақстан Рес­публикасының экономикасындағы дағдарыс көріністері кезінде индикаторлардың көпшілігінің болжам­дық және нақты сандық көрсеткіштері экономикалық қауіпсіздік үшін қажетті шегінен әлдеқайда нашар. Бұл мәселені компанияның қызметіне, оның құрылымдық құрылымына, меншік құрылымына, ұйым­дас­тырушылық және техникалық деңгейіне байланысты қызмет сипаттамаларын ескере отырып, индика­тор­ларды құру әдістемесін әзірлеу арқылы шешуге болады. Мақалада кәсіпорынның экономикалық қауіп­сіздігі үшін индикаторлар жүйесін қалыптастыру мүмкіндігі қарастырылған. Ұсынылған көрсеткіштер кә­сіпорынның экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін функционалдық компоненттердің жеті түріне бөлінеді: қаржылық, өндірістік-технологиялық, адами ресурстар, заңнамалық-құқықтық, ақпараттық-анали­тикалық, экологиялық, күштік қауіпсіздік.

Жаңа техникалық және экономикалық жағдайлар мен экономикалық жаһанданудың дамуы елеулі әлеуметтік салдарға әкеп соқты: халықтың барлық санаттарының әлеуметтік қорғалмауы, төмен кірістер, жұ­мыссыздық, әлеуметтік инфрақұрылымның дағдарыстық жағдайы. Экономикалық әл-ауқаттың негізгі фак­торы - бұл процесте адам факторын тиімді пайдалану арқылы елдегі тиімді әлеуметтік саясаттың құрылуы. Экономикалық саясаттың әлеуметтік негізі экономикалық қатынастардың әлеуметтік аспектілерін дамыту­да басымдыққа ие болды. Дегенмен, ғылыми әлемдегі әлеуметтік экономика теориясы мен принциптеріне қатысты сұрақтар жақын арада зерттеле бастады. Экономикалық әлеуметтану, саяси экономика және эко­но­микалық тарихты қамтитын көптеген пәндердің өкілдерінің назарында әлеуметтік экономика зерттеу пәні ретінде пайда болды. Сондықтан, көптеген елдерде заманауи әлеуметтік-бағдарланған экономикалық сая­саттың негізінде әлеуметтік экономиканың сипаты мен қалыптастырудың теориялық аспектілерін зерттеу өзекті болып табылады. Бұл мақалада автор «әлеуметтік экономика» терминінің қолданыстағы анық­та­ма­ларын талдайды, ғылыми әдебиеттерді талдау негізінде тұтас тұжырымдама қалыптасады. Содан кейін автор әлеуметтік экономиканың белгілі модельдерін қарастырады. Ол әлеуметтік экономика мен әлеуметтік кәсіпкерліктің тығыз қарым-қатынасына баса назар аударады, өйткені ол әлеуметтік саясат пен экономиканы іске асырудың ең тиімді жолы болып табылады. Талдаудың негізінде экономикалық модельдің тиімділігі эко­номикалық модельдің әлеуметтік компонентін күшейтуіне байланысты анықталады.

Мақала Украинада мемлекеттік қаржыны басқару жүйесін жаңғырту тұрғысынан қоғамдық қаржының теориялық аспектілерін ғылыми зерттеудің өзектілігін негіздейді.Әлемдік тәжірибеде қоғамдық қаржы тео­рия­сыныңпайда болу тарихы қарастырылды, оның барысында қоғамдық қаржылар прогрессивті қоғамдық өзгерістер мен регреске ұшырататын осындай субстанционалды қасиеттерге әділ ие. Стратегиялық басқару жүйесіндегі «мемлекеттік қаржылар» тұжырымдамасының мәні екі аспект мәнмәтінінде, олардың формасы мен мазмұны: экономикалық және материалдық тұрғыдан анықталды. Қоғамдық қаржы саласындағы шешім қабылдау тетігінің негізгі құраушылары (институционалдық, нормативтік-құқықтық, аспаптық, идеоло­гия­лық) сипатталды. Қоғамдық қаржының маңызды белгілерін, сипатын, қасиеттерін айқындайтын негізгі функ­циялары (бөлу, қайта бөлу, бақылау) анықталды. Қоғамдық қаржының барлық функциялары бір-бірімен тығыз байланысты және Украинада қазіргі заманғы стратегиялық басқару жүйесінде сәйкесінше дәрежеде көріні­сін тапқан. Мемлекеттік қаржы - бұлмүдделердіңбірыңғай «нәтижелі» векторын табуды талап ететін әртүрлі, кейде қарама-қайшы және көп бағдарлы мүдделердің (мемлекеттік, топтық, жеке) соқтығысатын сала, бұл, сайып келгенде, барлық мемлекеттік және мемлекеттік мекемелердің дұрыс жұмыс істеу мүмкіндігіне әсер етеді.

Төмен пайыздық мөлшерлемелер мен секьюритизация қаржы дағдарыстын күшеюiне елеулі рөл атқарды. Көп уақытқа созылған төмен пайыздық мөлшерлемелер банктардын табыстарын азайтты. Оған банктер левереджiн үлкейттi, себебi капитал құны қарыз алу құнынан жоғары болып табылды. Сонымен қатар, банктер дериватив сияқты инвестициялық қызмет құралдарды арттыру бастады. Нәтижесінде олар секьюритизация сияқты қаржы инновациялық құралды қолдануын ұлғайтты. Мақалада дағдарысты кү­шейтудегі секьюритизацияның рөлінің төрт аспектісі көрсетілген: аралық тізбегiн ұзартуына әсер еттi; секьюритизация тізбегiн қатысушылар арасында қате ынталандырмалар пайда болуына жағдай туғыздырды; математикалық модельдерге жане сыртқы тәуекелдердi бағалауға тәуелділік; дербес және жүйелік банктiк тәуекелдерiн көбеюі. Алайда, бұл бiрнеше теріс ынталандырмаларды ұрындырды. Қаржы институттары кредитті берушілер ретінде қызығушылқ тудырмады. Инвесторлар жоғары табысты іздеуде агент шы­ғарған бағалы қағаздардың тәуекелдерін бағалауға, сондай-ақ қамтамасыз етудің сапасын тексеруге мүд­делі емес. Рейтингілік агенттіктер жалпы және жүйелік тәуекелдердi бағаламады. Реттеуші көлеңкелі банк секторын реттеу ынталандырылмады. Қорытындысында, дағдарыстан сабақ алынды, регуляторлар макро­пруденциалдық ережелер кабылдады, басшылығың өтемақысына жане рейтингілік агенттіктерге қосымша талаптар койды. Нәтижесінде, секьюритизацияға байланысты тәуекелдер жақсырақ реттеледi және секьюри­тизация келiсiмдер үлкейдi.

Нақты қаржылық есептілік және оны бағалау қаржы ұйымдары үшін бүгінгі таңда өзекті болып отыр. Корпоративті есептілікті сынау аспектілерінің бірі - нақты бағаланбауы. Сол ақпараттың нақты бағаланбауы салдарынан көптеген ұйымдардың өмір сүру ұзақтығы қысқарып, қаржылық емес ішкі мәселелерінің уақы­тылы анықталып, шешім қабылданбағандықтан банкроттыққа тап болып жатқаны жаңа интеграциялық есеп­тіліктің шығуының алғышарты болды. Интеграциялық есептілік - ұйымның негізгі қызметінің басқару және коммуникациямен тығыз байланысын қамтитын, тұрақты даму туралы сұрақтарды дәйектейді және қарастырады. Мақалада ұйымның жоғары басшығымен құпталуы, ұйымның тұрақты дамуының негізгі фак­торларын түсіну, осы факторлардың ұйым стратегияларында интеграциялануын қоса алғанда, кешенді қаржылық есептіліктің форматында тұрақты даму есебін қадағалау сатылары көрсетілген. Сондай-ақ, тұ­рақтылық ол әр қызметкердің күш салу деңгейіне байланысты екенін түсіну, әр бөлімшеге тұрақты даму бойынша міндеттеме жүктеу мәселелері де көтерілген. Бұл мақалада күнделікті шешім қабылдауда тұрақты даму факторларын есепке алу, қызметкерлердің жан-жақты кәсіби дайындау, ұйымның қызмет нәтижесін бағалау жүйесіне тұрақты даму көрсеткіштерін қосу мәселелеріне мән берілген. Интеграциялық ойлау және интеграциялық есептілікте ақпаратты ашудың жаңа сапасы қызығушылық танытушы тараптармен қарым-қатынасудың жаңа деңгейі болып табылады. Бұл интеграциялық есептілікті корпоративті есептіліктің шыңы ретінде тануға мүмкіндік береді.

Экономикалық процестерді жаһандандыру елдер мен мемлекеттердің алдына жаңа талаптар қойды. Қар­жы жүйесінің осалдығы дүниежүзілік қауымдастықты адамзаттың эконмикалық қауіпсіздігіне қарсы бағытталған қылмыстармен күресудің барынша тиімді тетіктерін қолдануға мәжбүр етеді. Осы тұрғыда әле­мнің қаржылық барлау бөлімшелеріне ерекше орын беріледі, Қазақстанда бұл - ақшаны жылыстатуға және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимылды жүзеге асыратын қаржы мониторингі жөніндегі уәкілетті орган. Мақалада Қазақстанда ақшаны жылыстатуға және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл жүйесінің қалай құрылғандығы туралы сөз болады. Қазақстан Республикасы ратификациялаған ақшаны жы­лыстатуға және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимылсаласындағы конвенциялар мен шарттарға шолу жасалды. «Қаржы мониторингі» ұғымына жүргізілген талдау негізінде қаржы монитрингінің дәл жеке ұғымы қалыптастырылды, ол мыналармен тұжырымдалады: қаржы мониторингі - бақылау, бағалау, болжамдау және ақшаны жылыстатуға қарсы іс-қимыл жасауға ықпал ететін шешімдер қабылдау процесі. Ақ­шаны жылыстатумен күрестің қаржылық шараларын әзірлеу тобының Халықаралық стандарттарына сәй­кестік мәніне Қазақстан Республикасының алда тұрған мониторингіне байланысты мына факторлар негіз құрайтын қаржы мониторингі жүйесін әрмен қарай дамытудың векторлары: алғашқы мониторингті жүзеге асыратын қаржылық және қаржылық емес ұйымдардың кадрлық әлеуетін жетілдіру, ІТ саласының үдемелі дамуынан туындайтын қауіп-қатердің және осалдықтың есебі, ақшаны жылыстатуға және терроризмді қар­жыландыруға қарсы іс-қимыл саласындағы заңнамалық базаны талдау және оның тиімділігін практикада қолдану ұсынылды.

Мақалада Қазақстан Республикасының шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдау шаралары кешенінің орындалуы қарастырылады. Жалпы, елде шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдау көп деңгейлі: салық ауыртпалығын төмендету бойынша шаралар жүзеге асырылуда. Қазақстандағы шағын және орта бизнес мемлекеттік бағдарламаларды іске асыруға белсенді қатысады. Жаңа шағын бизнес кәсіпорындарын құру және дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында кәсіпкерлікті қолдау және дамыту жөніндегі мамандандырылған мекемелер құрылып, Қазақстанның әртүрлі өңірлерінде дамып келеді. Мақалада, сондай-ақ шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдаудың маңызды бағыттары келтірілді, мысалы, кәсіпкерлікті дамытудың статистикалық көрсеткіштерін талдау, қазақстандық және халықаралық тәжірибені талдау, бизнесті жүргізу шарттары бойынша кәсіпкерлердің қанағаттануын әлеуметтік зерттеуді жүргізуді қамтитын шағын және орта бизнесті қолдау және дамыту үшін инфрақұрылымды аймақ құру. Жұмыстың нәтижесінде шағын және орта бизнесті дамытудың стратегиялық бағыттары анықталды, оның ішінде шағын және орта бизнесті қолдауға арналған құралдар әзірлеу арқылы кәсіпкерлердің проблемаларын шешуге, аймақтық қолдау жүйесінің жұмысын жақсарту арқылы саланы қолдаудың жүйелік мәселелерін шешуге, кәсіпкерліктің басымдықты бағыттарын іске асыруға ықпал ететін іс-шаралар әзірленді.

Бұл мақала мемлекеттік қызметті реформалау үдерісі шеңберінде мемлекеттік атқарушы органдардың қызмет тиімділігін бағалауға арналған. Басқарудың тиімділігін бағалаудың негізгі мәселелері, сондай-ақ қоғам мен мемлекеттің арасындағы диалог механизмі қызмет көрсетуге бағдарланған мемлекетті құрудағы және кәсіби мемлекеттік аппаратты қалыптастырудағы маңызды кезең ретінде қарастырылады. Автор бағалаудың барлық салаларында мемлекеттік қызмет үдерісінің аспектілерін құрып, жүйелендіріп, үш кезеңге топтастырған. Жыл сайынғы бағалау жүйесін енгізу мемлекеттік аппараттың жұмыс істеуіндегі жүйелік проблемаларды анықтауға мүмкіндік берді. Қазақстандық бағалау жүйесінің әдіснамалық негізі халықаралық тәжірибені ескере отырып қалыптастырылған, атап айтқанда, халықаралық сарапшылардың бағалауынша, өзін ең тиімдісі ретінде көрсеткен Канаданың мемлекеттік органдар басқаруының (MAF) тиімділік жүйесі негізге алынды. Бағалаудың критерийлері мен бағыттары тұрақсыз болып табылады және мемлекеттік аппараттың дамуындағы ағымдағы мәселелер мен үрдістеріне сәйкес түзетіледі. Бағалау жүйесінің әдіснамалық негізі мемлекеттік басқарудың қазіргі жүйелік мәселелеріне сәйкес үнемі жаңарып отырады. Бағалау жүйесінің қызмет еткен жылдар ішінде өзінің өміршеңдігін дәлелдеді және мемлекеттік органдардың қызметіндегі мәселелерді анықтауға, олардың тиімділігін арттыруға, сондай-ақ мемлекеттік қызметтердің сапасын айтарлықтай жақсартуға мүмкіндік берді. Бағалаудың нәтижелері «Мемлекеттік қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңын әзірлеу және қабылдау үшін негіз болды.

Қазақстан қазіргі уақытта келесі санақ бойынша дайындалуда. Іс-шараны ұйымдастыру және өткізу қымбат, бірақ, соған қарамастан, мемлекет үшін өте құнды. Халық санағы маңызды ақпараттық материал болып табылады. Санақ жүргізу барысында алынған ақпарат мемлекеттің ұлттық сипаттамаларын терең зерттеуге мүмкіндік береді және көптеген әлеуметтік-экономикалық зерттеулер мен демографиялық бол­жаудың негізі болып табылады. ҚР Статистика комитеті Қазақстанның цифрландыру шеңберінде қазіргі за­манғы технологияларды пайдалана отырып, интернет және портативті есептегіш құрылғылар (планшеттер) арқылы алдағы санақты жаңа форматта өткізуді жоспарлап отыр, бұл санақ процедурасын және алынған деректерді өңдеуді жеңілдетуі керек. Санақ парағындағы сұрақтар саны 45-ге дейін артады. Мақала халық санағының тәсілдерінің бірі ретінде санақтың теориялық мәселелеріне арналған: тарихы, әдістемесі, әдістері мен нәтижелерін елдерде қолдану. КСРО мен Қазақстан Республикасында халық санағын жүргізу тәртібі ашылды. Халықты есепке алудың халықаралық тәжірибесіндегі ғылыми әдебиеттерді талдау нәтижесінде авторлар оларды дайындаудың, жүргізудің және қорытындылаудың ерекшеліктерін ескере отырып, шет ел­дердегі халық санағының ең заманауи әдістерін атап өтеді.

Мақалада Қазақстандағы бизнес-білім берудің негізгі мәселелері мен даму кезеңдері қарастырылады. Бизнес-білім беру саласындағы жетістіктермен қатар Қазақстанда бизнес-мектептердің дамуына кедергі келтіретін және оқыту нәтижелеріне және жалпы бизнес-білім сапасына әсер ететін негізгі проблемалар бар. Бизнес-мектептердің нақты экономикамен және кәсіпорындармен қалыптасқан қарым-қатынасы фраг­менттелген, бірлескен жұмыстың жүйелі тәсіл жоқтығы оқушылар деңгейі арасындағы, әсіресе, білім алушылар мен еңбек нарығының талаптары арасындағы алшақтыққа әкеп соғады. Оқу бағдарламалары мен бизнес-мектептердің бағдарламаларының сапасы оқу нәтижелеріне және түлектердің басқару дағдыларына ерекше екпін білдіре отырып, аса назар аударғанды талап етеді. Қазақстандық компаниялардың тақырыптық зерттеулері және отандық бизнес қызметінің мысалдары бизнес-мектептердің білім беру бағдарламала­рында кеңінен пайдаланылмайды. Сондай-ақ, Қазақстанның бизнес мектептерінің негізгі проблемаларына оқытушылар арасынан білікті практикалық мамандардың жетіспеушілігін жатқызуға болады. Мақалада Қазақстандағы бизнес-білімнің әлеуетін нығайту бойынша жүйелі шаралар талқыланды. Бұл білім, ғылым және өндіріс интеграциясын нығайту жөніндегі идея. Сондай-ақ, елдің индустриялық және инновациялық дамуына бизнес-білім берудің үлесін күшейту орынды. Бұдан басқа, Қазақстанның Ұлттық Кәсіпкерлер па­латасымен қарқынды жұмыс істеу қажет. Осылайша, қазіргі заманғы бизнес-білім беруді ұйымдастыру мен басқарудың жаңа нысандарын іздеу қажет.

«Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасына сәйкес негізгі стратегиялық бағыттар бойынша нақ­ты іс-әрекеттердің алгоритмі зерделенген. Инновациялық технологиялар мен зияткерлік жүйелер экономика­ның барлық салаларына енгізіліп, ол өнімділіктің өсуіне және халықаралық деңгейде бәсекелестіктің артуы ар­қылы экономиканың дамуына серпін беретіндігі, цифрлы мемлекетке өту үрдісінде «қағазсыз техноло­гияға» көшу, байланыс желілерімен қамтуды кеңейту және киберқауіпсіздікті күшейтудің маңыздылығы көр­сеті­леді. Адам капиталын жетілдіруде табысқа жетудің негізгі құпиясы - білім беру мен кадр даярлаудың тиімді жүйесін құру арқылы өндіріске ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін енгізе білу, көптеген озық технологияларды меңгеру қажет. Аталған бағытта жоғары нәтижеге қол жеткізу үшін сапалы кадрлық әлеует құру қажет. Сол себепті білім беруде цифрлы сауаттылықты арттыру, ақпаратты технологияларды ен­гізуді жылдамдатуда мамандарды цифрлы технологиялар бойынша жаппай оқыту қажет. Алдағы уақытта жаңа технологиялар кейбір мамандықтардың жойылуына әкеліп соқпақ, ал жаңа мамандықтарға ақпараттық технологияларға әсер ететін үлкен деректер технологиясы, робот техникасы, нанотехнология мамандарына сұраныс артып келеді. Бірыңғай электрондық еңбек биржасын кең ауқымда енгізу қажеттілігі көрсетілген. Қазіргі кезде айрықша маңызды мәселелердің бірі-латынжазуына көшу. Мақалада оның қандай мәселерді шешуге мүмкіндік беретіндігі, латын әліпбиіне көшудің экономиканы цифрландырумен байланысы, ком­пьютерлік технологияларды игеру мен қолданудағы оң ерекшеліктері көрініс тапқан.