Шағын және орта кәсіпкерлік (ШОБ) негізгі көрсеткіштер бойынша ретроспективада тұрақты өсуді көрсетті. Өндіріс көлемінің ұлғаюы фискалдық төлемдердің өсуімен тығыз байланысты. Қазіргі кездегі фискалдық саясатты қатаңдату ШОБ-тың одан әрі дамуына кері әсерін тигізуі мүмкін. Фискалдық саясаттың тиімділігін бағалау тәсілдерінің бірі салық ауыртпалығы мен салық ставкаларын салыстыруға, сондай-ақ есептелген мәндерді нақты деректермен салыстыруға мүмкіндік беретін Лаффер тәсілі болып табылады. Зерттеудің мақсаты отандық шағын және орта бизнес секторының салық жүктемесін бағалау және оның дамуын қолдауға және мемлекеттік бюджетке фискалдық кірістерді қамтамасыз етуге бағытталған ұсыныстар әзірлеу болып табылады. Зерттеу әдістері – статистика, дифференциалдық теңдеулерді сандық шешу, ретроспективті талдау, салыстыру, жалпылау. Еңбекақы қорына жинақталған жүктемені азайту, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын, сондай-ақ әлеуметтік салықты жою арқылы ШОБ субъектілері үшін салық жүктемесін азайту мүмкіндігі туралы қорытындылар жасалды. Салық ауыртпалығын жеңілдетуге байланысты фискалдық төлемдердің азаюы жеке табыс салығына прогрессивті салық жүйесін қолдану арқылы өтелуі мүмкін. Жалпақ салық жүйесінен прогрессивті салық жүйесіне көшудің оң жақтары көрсетілген. Аналитикалық қорытындыларды макроөңірлік деңгейде шағын және орта бизнесті дамытуды болжауды жоспарлауда, фискалдық, экономикалық даму департаменттерінің өкілдері мен мүдделі тұлғалардың салық ауыртпалығын талдауда пайдалануға болады. Алынған нәтижелерді ШОБ, жоғары оқу орындары, қоғам және мемлекеттік органдар пайдалана алады

Гендерлік саясат қазіргі Қазақстанның орнықты әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз ету- де стратегиялық маңызға ие, өйткені ол әйелдер мен ерлер үшін тең құқықтар мен мүмкіндіктерді жүзеге асыруға, сондай-ақ адами капиталды тиімді пайдалануға бағытталған. Бұл мақалада Қазақстан Республикасындағы гендерге бағдарланған бюджеттеудің дамуы және гендерлік саясатты мониторингтеу жүйесін жетілдірудің негізгі бағыттары қарастырылады. Зерттеудің мақсаты – мемлекеттік және өңірлік бағдарламаларды қаржыландыру динамикасын анықтау, олардың тиімділігін бағалау және мониторинг тетіктерін одан әрі нығайту перспективаларын айқындау. Әдістемелік негізі көлденең және тік талдауды, салыстырмалы тәсілді, сондай-ақ нормативтік-құқықтық актілердің, стратегиялық құжаттардың және статистикалық материалдардың егжей-тегжейлі контент-талдауын қамтиды, бұл зерттеудің кешенділігін және алынған нәтижелердің объективтілігін қамтамасыз етті. Жұмыстың ғылыми жаңалығы гендерлік бюджеттеуді енгізу тәжірибесін жүйелі бағалауда көрініс табады, сонымен қатар әйелдер кәсіпкерлігін қолдау бағдарламаларының («Coca-Cola Белестері», «Ұмай», «Үміт» және т.б.), білім беру және әлеуметтік бастамалардың егжей-тегжейлі талдауын, олардың мемлекеттік стратегиялық басымдықтармен өзара байланысын қамтиды. Зерттеудің практикалық маңыздылығы бюджет шығыстарының нысаналығын арттыру, мониторингтің институционалдық тетіктерін нығайту және қабылданған шаралардың тиімділігін бағалаудың заманауи құралдарын енгізу жөніндегі ұсынымдарды әзірлеумен айқындалады. Алынған нәтижелер орнықты гендерлік бюджеттеу жүйесін қалыптастыру кешенді тәсілді қажет ететінін, ол тек қаржылық қамтамасыз етуді ғана емес, сонымен бірге мемлекеттік стратегиялық жоспарлаудың барлық деңгейлеріне гендерлік ин- дикаторларды енгізуді көздейтінін, бұл ұзақ мерзімде әділетті және гендерлік сезімтал әлеуметтік саясатты қалыптастыруға ықпал ететінін көрсетті

Халықаралық қатынастар жүйесінің жаһандық трансформациясы аясында Орталық Азияның стратегиялық маңыздылығының артуы жағдайында «5+1» форматтары аймақ елдерінің жетекші әлемдік державалармен – АҚШ, Қытай, ЕО, Ресей және Жапониямен сыртқы экономикалық және сыртқы саяси өзара іс- қимылының маңызды құралына айналуда. Дегенмен, осы форматтар аясындағы бастамаларды жүзеге асыру бірқатар жүйелік қиындықтар мен шектеулерге тап болады. Бұл зерттеудің мақсаты бірлескен жобаларды жүзеге асыруды бәсеңдететін негізгі қиындықтарды анықтау және жан-жақты талдау, сондай-ақ халықаралық ынтымақтастықтың тиімділігін арттыру мүмкіндіктерін табу болып табылады. Жұмыста ынтымақтастықтың тиімділігін шектейтін институционалдық, саяси және экономикалық, инфрақұрылымдық, геосаяси және әлеуметтік-мәдени кедергілер қарастырылған. Зерттеудің ғылыми маңыздылығы бес «ОА+1» форматындағы ынтымақтастықты бағалаудың құрылымдық салыстырмалы тәсілінде, сондай-ақ институционалдық тапшылықтар мен тараптардың мүдделері арасындағы қайшылықтарды анықтауда жатыр. Зерттеу нәтижелері аймақтық ынтымақтастық, тұрақты даму және халықаралық экономикалық интеграция бойынша теориялық базаны байытады. Тәжірибелік маңыздылығы «5+1» шеңберінде сыртқы экономикалық бастамаларды үйлестіруді, институционалдық қолдауды және тиімділігін арттыруды күшейту бойынша қолданбалы ұсынымдарды әзірлеуде жатыр

Қазақстанның жедел цифрлануы мен ұлттық smart-өндіріс күн тәртібі аясында бұл мақала автокөлік өнеркәсібінде коллаборативті және мобильді роботтарды енгізудің жобалау алдындағы кезеңінде жүзеге асырылатын, тәжірибеге бағытталған экономикалық бағалау шеңберін ұсынады. Мақсат – инженерлік шешімдерді өндірістік экономикамен алдын ала үйлестіру арқылы орынсыз күтілімдер мен «витриналық» пилоттардың тәуекелін азайту. Әдістемелік тұрғыдан шеңбер концептуалды-сандық тәсілді қолданады: иегерліктің толық құнын (TCO) капиталдық және операциялық құрамдастарға бөледі; дене/жинақтау станциялары, сапаны бақылау және цехішілік логистика бойынша операциялық әсерлерді картаға түсіреді; оларды KPI-лармен байланыстырады-жабдықтың жалпы тиімділігі (OEE) және оның A-P-Q құрамдары, цикл уақыты, ақаулар үлесі, жоспарлы/жоспардан тыс тоқтап қалу, қауіпсіздік оқиғалары. Ерекшелігі – инфрақұрылымдық шектеулер мен тәуекелдерді (дәлдік пен калибрлеу, байланыс/коммуникация сапасы, адам-робот өзара әрекеттесуіндегі қауіпсіздік, киберқауіпсіздік, кадрлардың қабылдауы) экономикалық есепке тікелей енгізу және басқарушылық go/no-go чек-тізіміне көшіру. Нәтиже ретінде (i) көрсеткіштік межелермен «пилот → кеңейту → масштабтау» траекториясы, (ii) кейінгі статистикалық верификацияға арналған құрылымдалған деректер пакеті және (iii) жергілікті сатып алу мен бюджеттеу тәжірибелеріне бейімделетін есептік қағидалар қалыптастырылады. Ұсынылған тәсіл қазақстандық автокөлік кәсіпорындарына жарамды қолдану кейстерін таңдап, инвестиция көлемін дәл бағалауға және ұлттық цифрландыру басымдықтарына сай енгізу ретін жоспарлауға мүмкіндік береді.

Мақала Қазақстандағы автомобиль өнеркәсібінде роботтандыру шешімдеріне деген нарықтық сұранысты зерттеуге арналған. Авторлар автокөлік өндірісінің ел индустриялануындағы маңызын қарастырып, саланың технологиялық жетілуіндегі негізгі шектеулерді анықтайды. Индустрия 4.0 жағдайында цифрландыру мен автоматтандыруға ғаламдық бетбұрыс аясында роботтандырудың сұраныс әлеуетін талдауға және оны енгізудің басым сегменттерін айқындауға ерекше назар аударылады. Эмпирикалық база ретінде жетекші отандық кәсіпорын – «СарыаркаАвтоПром» ЖШС алынды. Зерттеу әдістемесі сараптамалық сұхбаттарды, жаппай сауалнама жүргізуді (n = 520) және статистикалық, салалық деректерді талдауды қам тиды. Талдау нәтижелері бойынша ең жоғары әлеуетке ие сегменттер ретінде дәнекерлеу және бояу желілері, зауытішілік логистика және сапаны бақылау жүйелері айқындалды. Дегенмен, жоғары жасырын сұраныс бірқатар факторлармен шектелуде: енгізудің қымбаттығы, білікті кадрлардың тапшылығы және сервистік инфрақұрылымның жеткіліксіз дамуы. Сонымен қатар, роботтандырудың таралуына ықпал ететін драйверлер анықталды. Олардың қатарына өндіріс көлемінің өсуі, CKD-жинақтауға көшу және мемлекеттік индустриялық бағдарламалар жатады. Мақаланың ғылыми жаңалығы – қазақстандық автокөлік өнеркәсібінің өндірістік ерекшеліктерін және халықаралық үрдістерді ескере отырып, роботтандыруға сұранысты кешенді эмпирикалық тұрғыдан бағалауында. Жұмыстың практикалық маңыздылығы – алынған нәтижелерді инвестициялық және білім беру бағдарламаларын қалыптастыруда, сондай-ақ өнеркәсіпті цифрландырудың мемлекеттік саясаты аясында қолдану мүмкіндігінде. Авторлар анықталған сегменттерді автомобиль өнеркәсібін роботтандыру стратегиясын әзірлеуде басым бағыттар ретінде қарастыруды ұсынады

Цифрлық технологиялардың компаниялардың маркетингтік қызметіне әсері үлкен маңызға ие және әлеуметтік медиа, үлкен деректер және автоматтандыру сияқты құралдарды қарастырады. Цифрландыру клиенттермен өзара әрекеттесу, ұсыныстарды жекелендіру және жарнамалық науқандарды басқару тәсілдерін өзгертеді. Қазақстандағы маркетингтің цифрлық трансформациясы бизнес пен тұтастай экономиканың дамуына әсер ететін маңызды процестердің бірі болып табылады. Соңғы жылдары жаһандық цифрландыру бизнесті жүргізу тәсілдерін өзгертті және маркетинг осы трансформацияның ажырамас бөлігі болды. Қазақстанда, басқа елдердегідей, цифрлық технологиялар компаниялардың маркетингтік стратегияларына белсенді түрде енгізілуде. Алайда, толық цифрландыру жолында проблемалар да, перспективалар да бар. Қазақстан Республикасында цифрлық маркетинг соңғы жылдары интернеттің енуінің өсуі мен бизнесте цифрлық технологияларды пайдаланудың арқасында белсенді дамып келеді. Ғылыми зерттеудің негізгі бағыттары мен идеялары маркетингті цифрландырудың әлемдік және қазақстандық тәжірибесін және оның Маркетинг теориясы мен практикасындағы трансформациясын зерделеу болып табылады. Жұмыстың ғылыми маңыздылығы білім беру процесінде қолдана отырып, маркетинг құралдарын цифрландыру мен әртараптандырудың негізгі даму тенденцияларын анықтау болып табылады. Жұмыстың практикалық маңыздылығы әртүрлі типтегі және меншік нысандарындағы кәсіпорындардың маркетингтік қызметін ұйымдастыру процесінде жүргізілген зерттеу нәтижелерін пайдалану мүмкіндігінде жатыр. Зерттеу нәтижелерін іске асыру шеңберінде Маркетинг теориясы мен практикасы цифрлық технологияларды пайдалана отырып, экономиканы неғұрлым тиімді дамыту үшін заманауи құралдар мен әдістерге ие болады. Жұмыс нәтижелері маркетингте цифрландыруды дамытуды ынталандыру саласындағы бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру кезінде пайдаланылуы мүмкін

Экономиканың цифрлық трансформациясы қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық даму логикасын түбегейлі өзгертуімен ерекшеленеді. Бұл үдеріс микро, мезо және макро деңгейлерде бейімделу тетіктерін құруды жедел талап етеді. Цифрлық технологиялардың жаппай енуі бизнесті ұйымдастырудың жаңа тәсілдерін қажет етіп, дәстүрлі бизнес-процестерді қайта қарауға әкелуде. Осыған байланысты экономиканың түрлі салаларына инновациялық технологияларды енгізу, бизнес-процестерді жаңғырту және кәсіпкерлік қызметтің тиімділігін арттыруға бағытталған ғылыми зерттеулердің өзектілігі арта түсуде. Зерттеу бизнес-экожүйелерді қалыптастыру арқылы жүзеге асырылатын басқарудың адаптивті тәсілдерін әзірлеу қажеттілігімен негізделеді. Мұндай экожүйелердің артықшылығы – қатысушылардың өзара ықпалдасуы негізінде құндылықты құрудың оңтайлы тізбектерін қалыптастыру және сыртқы ортаның динамикалық өзгерістеріне бейімделу қабілетін арттыру. Авторлар ұсынған гипотезаға сәйкес, бизнес-экожүйелер экономиканың цифрлық трансформация жағдайында барлық қатысушылардың тиімділігін күшейтуге мүмкіндік береді. Зерттеудің мақсаты – кәсіпкерлік қызметті жетілдіруге бағытталған бизнес-экожүйеге қатысушылардың өзара іс-қимылын басқару моделін құру үшін әдістемелік негізді әзірлеу және ғылыми тұрғыда негіздеу. Ғылыми маңыздылығы – бизнес-экожүйені қалыптастырудың әдістемелік негіздерін нақтылау, сондай-ақ қатысушылардың өзара әрекеттесуін басқаруды жетілдіру бойынша теориялық және практикалық ұсыныстар жасау. Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы бизнес-экожүйелерді басқаруда адаптивті тәсілдерді әзірлеумен, кластерлік талдау негізінде Қазақстан экономикасының нақты секторына бейімделген модельді ұсынумен ерекшеленеді. Авторлық үлес – уақытша лагтарды енгізу арқылы бизнес-экожүйелердің динамикалық дамуын бағалау және қатысушылардың өзара іс-қимылын сандық индикаторлармен өлшеу әдістемесін жетілдіруде көрініс табады. Алынған нәтижелер ұлттық экономиканың тұрақтылығын арттыруға, кәсіпкерлік құрылымдардың тиімділігін күшейтуге және инновациялық дамуды қолдауға бағытталған

Зерттеудің мақсаты Қазақстан Республикасындағы ғылыми-инновациялық қызметтің кедергілерін еңсеру деңгейін бағалау болып табылады. Материалдар мен әдістер: бірінші кезеңде ғылыми-зерттеу қызметінің кедергілерін және технологияларды коммерцияландыруды бағалау үшін ғылыми-зерттеу мен инновациялық қызметтің негізгі статистикалық көрсеткіштері анықталып топтастырылды. Екінші кезеңде Fuzzy (L. Zade айқын емес жиындар теориясының) тәсілдемесін қолдана отырып, ғылыми және инновациялық қызметтің кедергілерін еңсеру деңгейі есептелді. Бағалау әдістемесі бұлдыр матрицаларды құруға, лингвистикалық айнымалыларды қалыптастыруға және дефазификация арқылы лингвистикалық тануға негізделген. Статистикалық көрсеткіштерге негізделген есептеулер динамикалық тәсіл қолдану арқылы жүргізілді, онда әрбір талданған көрсеткіш ғылыми-зерттеу қызметіне және технологияларды нақты экономика секторына енгізуге әсер ететін сәйкес фактордың өсу қарқынын көрсетеді. Зерттеу нәтижелері: кадрлық қамтамасыз етумен байланысты кедергілерді, сондай-ақ ғылыми-инновациялық қызметті жүзеге асыру барысында туындайтын кедергілерді еңсеру деңгейі соңғы 7 жылда төмендегенін көрсетеді. 2017– 2019 жж. ғылыми- зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар (ҒЗТКЖ), ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызмет нәтижесін (ҒҒТҚН) коммерцияландыру жобаларын және инновациялық жобаларды жүзеге асыру кезіндегі кедергілер сәтті еңсерілді, бұл ретте 2020 жылдан кейін көрсеткіш айтарлықтай төмендеді. Ғылыми- инновациялық қызметті қаржыландыру мәселелерімен байланысты факторларды еңсеру деңгейі өзгеріссіз қалып отыр, бұл ҒЗТКЖ және ҒҒТҚН коммерцияландыру жобаларын қаржыландыру сұрақтарымен байланысты мәселелер бірқалыпты сақталып отырғанын көрсетеді. Жүргізілген талдау негізінде теріс үрдістердің қаншалықты тиімді еңсеріліп жатқаны туралы қорытындылар жасалды

Қазіргі экономикада ұйымның цифрлық кеңістікте болуы оның көрінуі мен дамуы үшін өте маңызды, өйткені кәсіпорындар мен инвесторлар әлеуетті ынтымақтастықты бағалау үшін цифрлық платформаларға көбірек сүйенеді. Бұл зерттеудің мақсаты – кейстерді, атап айтқанда 48 объектінің веб-сайттарын зерделеу негізінде Қазақстанның инновациялық инфрақұрылымы объектілерінің цифрлық кеңістікте ұсынылуын талдау болып табылады. Зерттеу барысында Қазақстанның инновациялық объектілерінің: IT-хабтардың, бизнес-инкубаторлардың және арнайы экономикалық аймақтардың цифрлық жетілуіне кешенді сандық талдау жасалды. Қазақстандағы инновациялық инфрақұрылым объектілері сайттарының көпшілігі базалық ақпаратты ұсынатыны, олардың тереңдігі мен өзара іс-қимыл құралдары жетіспейтіні, сондай-ақ олардың қызметі туралы, оның ішінде инвестицияларға, стратегиялық жоспарларға және өткен жобаларға қатысты деректер жоқ екендігі анықталды. Әлеуметтік медиа интеграциясы бар, бірақ сирек жаңартулар мен шектеулі интерактивті мазмұнға байланысты қатысу төмен болып қалады. Сайттың функционалдығы, ашықтық, әлеуметтік желілердегі белсенділік және ақпараттық жаңару критерийлері бойынша ішкі индекстер негізінде интегралдық индекс құрылды. Факторлық талдау және бірнеше регрессия объект түрінің олардың цифрлық жетілуіне маңыздылығын көрсетті: IT хабтары басқа топтардан едәуір озып кетті. Алынған нәтижелер цифрлық инновациялық платформалардың сапасын бақылау және оларды цифрландыру критерийлерін әзірлеу кезінде пайдалану үшін ұсынылады. Зерттеуде Қазақстанда инновациялық инфрақұрылым объектілерінің цифрлық қатысуын жақсарту, оның ішінде олардың веб-сайтының ашықтығын арттыру, ыңғайлы навигацияны енгізу, Көптілді қолдауды енгізу және интерактивті функцияларды интеграциялау бойынша ұсыныстар ұсынылады. Бұл жақсартулар инновациялық инфрақұрылым нысандарына олардың көрінуін арттыруға, инвестицияларды тартуға және технологиялық дамуға ықпал етуге көмектеседі.

Мақалада Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы логистика және шекарааралық сауда саласындағы инвестициялық ынтымақтастық зерттеліп, құрлықаралық көлік дәліздерін дамытудағы стратегиялық басымдықтар мен инфрақұрылымдық синергияға назар аударылған. Зерттеудің мақсаты – логистикалық инфрақұрылымдағы бірлескен қазақ-қытай инвестициялық жобаларының тиімділігін талдау (соның ішінде «Қорғас – Шығыс қақпасы» құрғақ портының жұмысы мен «Бір белдеу – бір жол» бастамасы аясындағы теміржол маршруттарын біріктіру) және олардың сауда легі мен көлік дәліздерінің дамуына ықпалын бағалау. Ғылыми маңыздылығы – жұмыс Орталық Азиядағы «Бір белдеу – бір жол» бастамасының жүзеге асырылуы туралы жаңа деректер мен талдаулар ұсына отырып, халықаралық экономикалық ынтымақтастық теориясын толықтырады және инфрақұрылымдық интеграция тетіктерін Қазақстан мысалында ашады. Практикалық маңызы – зерттеу нәтижелері логистикалық хабтардың тиімділігін арттыру мен инвестициялық үлгілерді жетілдіруге қатысты ұсыныстар берумен ерекшеленеді, бұл көлік дәліздерін стратегиялық жоспарлауда қолданылуы мүмкін. Ғылыми жаңалығы мен жұмыстың үлесі – Қорғас құрғақ портының мысалындағы жобаларды кешенді талдап, табыс факторлары мен шектеулерін (мысалы, транзиттік тасымалдардың субсидияларға және нарық жағдайына тәуелділігін) айқындау және Қазақстан мен Қытайдың инфрақұрылымдық стратегияларын үйлестірудегі тәжірибесін жинақтаудан көрінеді. Зерттеу жүйелі және салыстырмалы талдау әдістеріне, сауда-көлік көрсеткіштерінің статистикалық шолуларына, кейс-талдаулар мен құжаттық контент-талдауға негізделген.

Бәсекелестіктің күшеюі жағдайында шығындарды тиімді басқару құрылыс ұйымдарының тұрақтылығы мен табыстылығын қамтамасыз етудің шешуші факторы болып табылады. Бұл зерттеуде қазіргі заманғы өзіндік құнды калькуляциялау тәсілдері және олардың Қазақстанның құрылыс саласының ерекшеліктеріне бейімделуі қарастырылады. Сала жоғары капитал сыйымдылығымен, ұзақ өндірістік циклдермен және тәуекелдердің жоғарылығымен сипатталады. Зерттеудің мақсаты – шығындарды есепке алу мен калькуляциялау әдістерін цифрлық және стратегиялық басқару құралдарымен кешенді талдау және ықпалдастыру арқылы қаржылық есептеулердің дәлдігін ұзақ мерзімді нарықтық бағдармен ұштастыру. Зерттеудің әдіснамалық негізі жалпы ғылыми тәсілдер мен арнайы әдістерді үйлестіреді, соның ішінде сценарийлік модельдеуді және шығындарды басқарудың цифрлық құралдарын қолдануды қамтиды. Талдау нәтижелері түрлі калькуляция әдістерін қолданғанда өзіндік құн деңгейі мен рентабельділіктегі айтарлықтай айырмашылықтарды көрсетті, сондай-ақ сметалық және нысаналы көрсеткіштердің сәйкес келмеуін айқындады. Бұл жағдай шығындарды стратегиялық басқарудың және нысаналы табыстылыққа бағдарланудың құралы ретінде TCM қолданудың қажеттілігін дәлелдейді. Зерттеудің ғылыми жаңалығы – заманауи тұжырымдамаларды цифрлық технологиялармен интеграциялауға негізделген шығындарды басқарудың кешенді жүйесін негіздеуінде. Практикалық маңыздылығы – ұсынылған тәсілді құрылыс компаниялары шығын құрылымын оңтайландыру, калькуляциялау дәлдігін арттыру, құрылыс жобаларын басқаруды жетілдіру және инновациялық даму стратегияларын қалыптастыру үшін пайдалана алады. Алынған нәтижелер құрылыс саласының корпоративтік тәжірибесі үшін өзекті болып табылады және цифрлық трансформацияға қатысты салалық бастамаларды жетілдіруге негіз бола алады

Бұл ғылыми мақалада Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігіне ықпал ететін негізгі сыртқы экономикалық факторлардың әсері қарастырылады, әсіресе жаһандық экономикалық ауытқулар жағдайында ішкі азық- түлік бағаларының динамикасына ерекше назар аударылады. Зерттеудің мақсаты – Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігіне әсер ететін маңызды сыртқы экономикалық детерминанттарды анықтау, оларды эмпирикалық түрде талдау, сонымен қатар мемлекеттік саясатты әзірлеушілер үшін ғылыми негізделген ұсынымдар ұсыну. Зерттеу әдістемесі сандық эконометрикалық тәсілдерді қамтиды, атап айтқанда, ең кіші квадраттар әдісі (OLS) негізіндегі регрессиялық талдау, корреляциялық талдау және бас компоненттер әдісі (PCA) арқылы 2010–2024 жылдар аралығындағы жылдық статистикалық деректер пайдаланылған. Зерттеу кешенді сипатқа ие және ұлттық азық-түлік бағаларының индексі, валюта бағамы, әлемдік азық-түлік бағалары, жан басына шаққандағы ЖІӨ және ауыл шаруашылығына бөлінетін мемлекеттік шығындар сияқты макроэкономикалық көрсеткіштерді қамтиды. Зерттеудің негізгі нәтижелері көрсеткендей, әлемдік азық-түлік бағалары мен халықтың табыс деңгейі ел ішіндегі азық-түлік бағаларының тұрақтылығына айтарлықтай әсер етеді, ал валюта бағамының ауытқуы мен ауыл шаруашылығына мемлекеттік шығындардың қысқа мерзімді тікелей әсері статистикалық тұрғыдан азырақ көрінеді. Статистикалық деректерді талдау Қазақстанның жаһандық экономикалық күйзелістер мен логистикалық бұзылуларға осалдығын айқындайды, бұл импортқа тәуелділік пен ұлттық валютаның құбылмалылығымен байланысты. Зерттеудің ғылыми жаңалығы – Қазақстан контексінде азық-түлік қауіпсіздігінің сыртқы экономикалық детерминанттарын жүйелі түрде қарастыруында, бұл аспект алдыңғы зерттеулерде жеткілікті түрде қарастырылмаған болатын. Зерттеудің практикалық маңыздылығы – оның нәтижелерін мемлекеттік басқару органдары мен мүдделі тараптардың Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін жаһандық белгісіздік жағдайында нығайтуға бағытталған бейімделу стратегияларын әзірлеу барысында пайдалана алу мүмкіндігінде

Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу әлем елдерінің заманауи дамуының басым бағыттарының бірі болып саналады. Қазақстан Республикасы да тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу идеясын жүзеге асыру үшін аумақтардың әлеуметтік және экологиялық-экономикалық тұрақты даму үдерісіне белсене араласады. Моноқалаларды тұрақты дамыту мәселелері қазіргі таңда, әлемдік даму жүйесінде үлкен маңызды мәнге ие екені белгілі. Қарағанды облысының атмосфералық ауасының жай-күйі туралы материалдарына сүйене отырып статистикалық талдау, салыстыру және қаланың экономикалық тұрақтылықтың интегралдық индексін есептеу әдістері арқылы жүргізілді. Бұрын моноқалалардың тұрақты дамуымен байланысты мәселелер әдебиеттерде қарастырылмаған, сондықтан моноқалалардың даму тұрақтылығын сандық бағалаумен байланысты, зерттеулерді жүргізуге қажетті алғышарттар зерттелмеген, сонымен қатар, қоғамдық қызығушылықтарды үйлестіруге бағытталған өңірлік экономикалық саясатты жүзеге асыру бойынша ұсыныстарды қалыптастырумен де байланысты. Қарағанды облысының моноқалаларының экологиялық-экономикалық жағдайына талдау жасалынды, талдау нәтижесі көрсеткендей, осы өңірдегі моноқалалардың тұрақтылығын қалыптастырудың ғылыми-прақтикалық маңызы жағынан маңызды екендігін көрсетті. Ұсынылып отырған мақаланың мақсаты моноқалалар: Балқаш, Теміртау, Абай, Саран, Шахтинск мысалында Қарағанды облысының экологиялық мәселелерін және негізгі экономикалық көрсеткіштерін зерттеу болды. Мақалада моноқалалардың «экономикалық тұрақтылықтың интегралдық индексі» есептелді. Осы мақалада тұрақты даму тақырыбы бойынша өзекті дерек көздеріне әдебиеттік шолу жасалынды, Қарағанды облысы моноқалаларының дамуының жай-күйіне экономикалық бағалау жүргізілді, Қарағанды облысының табиғи- ресурстық әлеуеті талданып, экологиялық жағдай бағаланып, негізгі экономикалық көрсеткіштер есептелінді. Бұл мақаланың құндылығы да оның қоршаған табиғи ортаны құрметтеуге және тұрақты дамуға қол жеткізуге, сондай-ақ болашақ ұрпақтың қажеттіліктерін ескере отырып, өңірдің тұрақты дамуына қатысты экологиялық- экономикалық ғылымға қосқан үлесінде болып отыр.

Климаттың өзгеруі қазіргі заманның негізгі проблемаларының бірі болып табылады, өйткені ол әртүрлі табиғи апаттарға әкеліп қана қоймайды, сонымен қатар қоғамның барлық салаларына, соның ішінде әлеуметтік, экономикалық және демографиялық процестерге әсер етеді. Бұл өзгерістердің жойқын салдары климаттық тәуекелдерді және олардың Қазақстан экономикасының жай күйі мен дамуына әсерін зерделеу мен бағалаудың маңыздылығын көрсетеді. Зерттеудің мақсаты Ұлттық экономика деңгейінде климаттың өзгеруі жағдайында ауыл шаруашылығының тұрақты дамуын қамтамасыз ету бойынша ұсынымдар әзірлеуге бағытталған. Саланы дамытудың дәстүрлі тәсілі ауыл шаруашылығын екі жағынан қарастырады: жаһандық климаттың өзгеруіне ұшыраған сектор және осы өзгерістерге ықпал ететін парниктік газдар шығарындыларының көзі. ретінде. Зерттеудің ғылыми маңыздылығы қазіргі жағдайда ауыл шаруашылығын өзгермелі климатқа бейімдеуге бағытталған ғылыми ұсынымдар Қазақстан үшін аса маңызды болып табылады. Ұсынылған тұжырымдамалар аясында авторлар бейімделудің негізгі бағыттарын анықтады, соның ішінде климаттың өзгеруін азайту үшін инновациялық шешімдерді әзірлеу, ауылшаруашылық сақтандыру жүйесін жетілдіру, органикалық өндіріс әдістерін қолдану, бейімделу шараларын бақылау және бағалау, тұрақты дамуды стратегиялық жоспарлау және ауыл шаруашылығының тиімділігін арттыру. Зерттеу нәтижелері бұл бағыттарды іске асыру аграрлық сектордың ұзақ мерзімді тұрақтылығын қамтамасыз ететін кешенділік, стратегиялық көзқарас және ғылыми негізділік қағидаттарына негізделуі тиіс екенін көрсетеді. Мақалада Қазақстан өңірлеріндегі климаттық өзгерістерге баға беріледі және аумақтық тұрақтылықты нығайту және жаңа климаттық жағдайларға бейімделу бойынша ұсыныстар ұсынылады. Зерттеудің жаңашылдығы Қазақстан ауыл шаруашылығына климаттық өзгерістердің ықпалын жүйелік, статистикалық, картографиялық және контент-талдау арқылы кешенді бағалауда, бұл бейімделу стратегияларын нақтылап, аграрлық саясатқа ұсыныстар әзірлеуге мүмкіндік берді

Бұл зерттеу Қазақстан Республикасы Түркістан облысы аграрлық секторының қазіргі жағдайын жан- жақты талдауға арналған, ол ауыл шаруашылығының жоғары әлеуеті бар аймақ. Зерттеудің мақсаты – тұрақты өсу мен азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін облыстың агроөнеркәсіп кешенін дамытудың негізгі мәселелерін анықтау, қолда бар әлеуетті бағалау және перспективалық бағыттарды айқындау. Зерттеудің негізгі бағыттарына ауыл шаруашылығы өнімдерінің өндіріс динамикасын талдау, ресурстық әлеуетті (жер, су ресурстары, климаттық жағдайлар) бағалау, инвестициялық тартымдылықты және инфрақұрылымдық дамуды зерттеу кіреді. Сонымен қатар, жұмыста ауыл шаруашылығының тиімділігіне әсер ететін әлеуметтік- экономикалық факторлар, мысалы, жұмыспен қамту деңгейі, халықтың табысы және көші-қон процестері қарастырылады. Зерттеудің ғылыми маңыздылығы деректерді жүйелеуде және аймақтық аграрлық жүйені кешенді талдаудың методологиялық тәсілін әзірлеуінде жатыр, бұл әртүрлі факторлар арасындағы өзара байланыстарды және олардың саласы дамуына әсерін анықтауға мүмкіндік береді. Практикалық маңыздылығы мемлекеттік басқару органдары мен бизнес қауымдастығына инвестициялық ахуалды жақсарту, инновациялық технологияларды енгізу, су ресурстарын пайдалануды оңтайландыру және ауыл шаруашылығы өндірісін әртараптандыру бойынша нақты ұсыныстарды тұжырымдауда көрінеді. Зерттеудің құндылығы оның Қазақстанның аграрлық секторының аймақтық ерекшеліктерін түсінуге қосқан үлесімен анықталады, бұл Түркістан облысының ауыл шаруашылығы өнімдерінің ішкі және сыртқы нарықтарындағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған тиімді мемлекеттік саясат пен даму стратегияларын қалыптастыру үшін жаңа перспективалар ұсынады

Қазақстан Республикасы дәнді дақылдар өндірісінің өңірлік көшбасшыларының бірі болып табылады, ал астық пен оны қайта өңдеу өнімдерінің экспорты тек Қазақстанның ғана емес, сонымен қатар шектес елдердің де азық-түлік қауіпсіздігін қолдауға ықпал етеді. Меншікті шикізат базасы астық өңдеу саласының өндірістік қуатын жеткілікті дәрежеде қамтамасыз етеді. Алайда, шектеулі Ішкі сұраныс қазіргі жағдайда қайта өңдеу қуаттылығының ұзақ мерзімді жүктемесіне әкеледі. Осыған сүйене отырып, астық өңдеу саласы жұмысының тиімділігін арттыру жөніндегі шешімдерді іздеу ағымдағы зерттеуге бағытталған өзекті міндет болып табылады. Жұмыста астық өңдеу саласы жұмысының ішкі және сыртқы жағдайларына егжей-тегжейлі статистикалық шолу жүргізіледі. Астық пен оны қайта өңдеу өнімдерінің ішкі тұтынуы мен экспортының өсу факторлары бағаланады, жақын болашақта даму болжамы жасалады. Зерттеудің практикалық құндылығы қазіргі уақытта негізінен іргелес мемлекеттердің нарықтарына бағдарланған Республика экспортының ерекшеліктерін, осы нарықтардың қажеттіліктерін және оларды Қазақ астық өңдеу саласының өнімдерімен игеру перспективаларын егжей-тегжейлі талдаудан тұрады. Ұлттық және халықаралық Статистика көрсеткіштерін кешенді талдау негізінде Орта Азия мемлекеттері тарапынан ұнға сұраныс негізінде ұлттық астық өңдеу саласын қалыптастырудың ұзақ мерзімді тарихи үрдісі аяқталуға жақын деген қорытынды жасалады. Нарыққа Қазақстан Республикасынан дәстүрлі ұн экспортының келешегін едәуір шектейтін жаңа ойыншылар шығады. Ең алдымен Қытай нарығына бағытталған астықты терең өңдеу өнімдерін өндіру мен экспорттауды дамыту бағытында саланы құрылымдық-технологиялық жаңғырту қажет. Бұл елдегі астық өңдеу саласын сақтап қалуға және оны жаһандық ауқымда түбегейлі жаңа технологиялық және бәсекеге қабілетті деңгейге шығаруға мүмкіндік береді.

Қасиетті туризм туристік индустрияның маңызды бағыты болып табылады, ол өңірлердің әлеуметтік- мәдени және экономикалық дамуына әсер етеді. Діни және тарихи мұрасы бай Түркістан өңірі қажылар мен туристерді әлемнің түкпір-түкпірінен тартады. Зерттеудің мақсаты – өңірдегі қасиетті туризмнің негізгі мотивациялық және мінез-құлық аспектілерін анықтау, сондай-ақ туристердің қанағаттану деңгейі мен туристік қызметтерді таңдауына әсер ететін факторларды айқындау. Зерттеуде құрылымдық теңдеулерді модельдеу (SEM) және ішінара ең кіші квадраттар әдісі (PLS) пайдаланылды, олар SmartPLS 4 бағдарламалық жасақтамасы арқылы жүзеге асырылды. Талдау қасиетті орындарға барған туристерден жиналған деректер негізінде жүргізілді. Негізгі назар туристердің қаржылық мүмкіндіктері, туристік қызмет көрсету деңгейі және олардың қажылыққа деген ынтасына әсеріне аударылды. Талдау нәтижелері көрсеткендей, туристік қызмет көрсету деңгейі мен туристердің қаржылық мүмкіндіктері олардың қажылыққа баруға деген ынтасына айтарлықтай әсер етеді. Қаржылық мүмкіндіктері жоғары туристер жайлы орналастыру орындары мен көлік қызметтерін артық көреді, бұл олардың қанағаттанушылығын арттырып, қайта сапар шегу ықтималдығын жоғарылатады. Сонымен қатар, ақпараттың қолжетімділігі мен қызмет көрсету сапасы туристік тәжірибенің маңызды детерминанттары екені дәлелденді. Зерттеудің жаңалығы – қажылардың мотивациясына қаржылық мүмкіндіктер мен туристік қызмет көрсету деңгейінің әсерін кешенді талдауда. Бұл зерттеу қасиетті туризмнің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған практикалық ұсыныстар әзірлеуге үлес қосады. Алынған нәтижелер тиімді маркетингтік стратегияларды әзірлеу, туристік инфрақұрылымды жақсарту және қасиетті туризм саласындағы қызмет көрсету сапасын арттыру үшін пайдаланылуы мүмкін

Мақаланың мақсаты халықаралық туризмнің дамуына әсер етуші көрсеткіштер ретінде зерттеуде отандық, алыс және жақын шетел ғалымдарының ғылыми-зерттеу жұмыстарын, халықаралық экономикалық Форум, әлемдік туристік барометрдің материалдарын талдау негізінде «киелі туризм» және «халықаралық туризм» ұғымдарына авторлық анықтама беру, туризмді дамытып, экономикалық өсуге қол жеткізу мақсатында туризм сферасына әсер етуші таңдап алынған бірнеше көрсеткіштердің статистикалық мәліметтеріне және мазмұнына тоқталу, көрсеткіштердің үлес салмағындағы маңыздылықты анықтау. Қазақстан Республикасының статистикалық Агенттігінің соңғы 5 жылдағы ақпараттарына сәйкес берілген көрсеткіштердің тұрақтылығын анықтау, көрсеткіштердің басымдылығын анықтауда тәуелді айнымалылармен тығыз статистикалық маңызды байланысы бар көрсеткіштер таңдалып және деректердің жуықтау нәтижелері анықталды. Республикамыздағы тарихи-мәдени мұралардың сақталуы, қасиетті жерлерді көруге келуші туристер ағынының артуы арқылы киелі туризмді дамыту халықаралық туристер тенденциясын арттыру мен экономикалық өсуге қол жеткізуде мақаланың өзектілігін арттырады. Зерттеу барысында туризмге әсер етуші тұрақтылық көрсеткіштерін талдау, көрсеткіштің әсерін анықтау мақсатында әр бағыт бойынша нормаланған мәндердің орташа арифметикалық мәні мен үлес салмағының маңыздылығын есептеу, статистикалық талдау, жалпылау мен салыстыру әдістері қолданылады. Мақаланы қорытындылай отырып, таңдап алынған көрсеткіштердің жалпы тұрақтылыққа әсер ету шамасы дифференциалдылығы анықталды, алынған нәтижелерге қол жеткізу арқылы жалпы республика бойынша өсу динамикасы орын алады және зерттеу жұмысына таңдап алынған 2020–2024 жж. бойынша еліміздегі тұрақты дамудағы көрсеткіштер нәтижесіне сәйкес әрбір өлшемді қоса алғанда сызықтық өсу анықталды. Туризм сферасын тұрақты халықаралық деңгейде қамтамасыз етуде біріктіру мен жүйелеу құралы ретінде кешенді механизмдерді ұсыну арқылы негізгі, қажетті мақсаттарға қол жеткізуге болады

Ғарыш туризмі коммерциялық перспективалар мен ғылыми мүмкіндіктерді ашатын, жалпы адамзат баласы үшін ғарышты игерудегі, технологиялық даму көкжиегіндегі жаңа белеске айналып келеді. Алайда оның дамуы экологиялық және әлеуметтік тәуекелдерді барынша азайта отырып, тұрақты даму тұжырымдамасына сай келуі керек. Байқоңыр – aлғашқы ғарыш туристін ғарышқа шығарған күннен бастап, әлемдегі негізгі ғарыш туризмі айлақтарының бірі. Орбиталық және суборбиталық ұшуларды, оның ішінде перспективалы туристік рейстерді іске қосуда Байқоңырдың инфрақұрылым тұрғысынан да, орналасу орны тұрғысынан да маңызды рөл алады. Бұл мақалада Байқоңырға бағдарланған ғарыш туризмді дамытудың тұрақты даму мақсаттарымен және Қазақстанның ұлттық «Жасыл экономика» стратегиясымен сәйкестігі бағаланады. Мақалада қазіргі экологиялық жағдайлар, аймақтық инфрақұрылым, инвестициялар құрылымы және Қызылорда облысындағы тұрақты даму саласындағы күш-жігердің жалғасуы, оларды БҰҰ-ның 2030 жылға дейінгі күн тәртібінің және «Қазақстан-2050» сияқты ұлттық стратегиялық құжаттардың кеңірек шеңберіне енгізу мәселелері талқыланады.

Ұлттық жобалар 2021 жылдан бастап Қазақстан Республикасының мемлекеттік стратегиялық жоспарлау құралына айналды. Олар бұрын қолданыста болған мемлекеттік бағдарламалардан мақсаттары, қаржыландыруы және жауапты тұлғалары барша азаматтарға түсінікті болатын жеткілікті қысқаша ұлттық жобалар форматына көшумен байланысты. Ұлттық жобалар мемлекеттік бағдарламалардың орнын басуы керек еді. Кейіннен орын алған бірінші тізімдегі жобаларды қайта қарау, жаңа жобаларды бөлу және жою жобаларды жоспарлауда да, іс-шараларды жүзеге асыруда да, алға қойылған мақсаттарға қол жеткізуде де қателердің бар екенін көрсетті. Зерттеудің мақсаты – бірінші тізімдегі күші жойылған ұлттық жобаларда да, қазіргі уақытта қолданыстағы Қазақстан Республикасының ұлттық жобаларында да қойылған мақсаттарға қол жеткізуге байланысты тәуекелдер мен проблемаларды анықтау. Бастапқыда әзірленген және қабылданған жүйенің кемшіліктерін, ұлттық жобаларда қойылған мақсаттарға нақты қол жеткізуді ескере отырып, қазіргі ұлттық жобаларда бар сол мақсаттарға қол жеткізу мүмкіндігін ескере отырып анықтау маңызды болмақ. Мақаланың ғылыми маңыздылығы мемлекеттік стратегиялық жоспарлаудағы мақсат қою теориясын жүйелеуде жатыр. Мақаланың практикалық маңыздылығы қателерді анықтауда және мемлекеттік стратегиялық жоспарлау жүйесінде мақсаттар мен оған байланысты көрсеткіштерді қалыптастыру бойынша ұсыныстар әзірлеуде жатыр.

Ғылыми жарияланымдық белсенділік – ғалымдардың зерттеу өнімділігі мен оның ғылыми ортаға ықпалын сипаттайтын маңызды көрсеткіш. Ол ғылымның даму деңгейін айқындайтын негізгі факторлардың бірі болып табылады. Бұл зерттеудің мақсаты – Қазақстандық зерттеушілердің жарияланымдық белсенділігінің қазіргі ахуалын кешенді түрде талдау, негізгі мәселелерді анықтау және ғылыми еңбектердің тиімділігі мен сапасын арттыруға бағытталған ұсыныстар әзірлеу. Зерттеудің ғылыми маңыздылығы Қазақстанның ғылыми өнімділігіне объективті баға беру үшін библиометриялық деректер мен халықаралық көрсеткіштерді (ЮНЕСКО және Дүниежүзілік банк деректері) үйлестіре отырып, кешенді талдау жүргізу арқылы анықталады. Ал практикалық маңыздылығы – зерттеушілер санының артуы мен отандық ғылыми басылымдардың шектеулігі, сапасы төмен журналдардың таралуы сияқты өзекті мәселелерді қарастырумен ерекшеленеді. Зерттеу нәтижелері ғылыми жарияланымдық белсенділіктің екіжақты сипатын көрсетеді: бір жағынан, ол зерттеулердің көрінуін және олардың ғылыми ортадағы беделін арттырады, екінші жағынан, ғылымды басқару және қаржыландыру саясатын қалыптастыруда шешуші рөл атқарады. Алайда, қазақстандық ғылыми еңбектердің төмен цитатталуы және кейбір ұйымдарда ескі көзқарастардың сақталуы ғылыми прогрестің қарқынын тежейтін факторларға айналуда. Бұл зерттеу ғылыми зерттеулердің сапасын жақсарту, халықаралық ынтымақтастықты нығайту және институционалдық талаптарды жетілдіру бойынша негізделген ұсыныстар әзірлеуге бағытталған. Ал жұмыстың практикалық нәтижелері – ғылыми журналдарды дамыту мен ғалымдарды қолдау шаралары жөніндегі нақты ұсыныстар – Қазақстан ғылымының жаһандық ықпалын арттыру үшін басқару органдары мен академиялық мекемелерге қолданысқа енгізіледі

Энергетика секторы барлық мемлекеттің тұрақты экономикалық дамуын қамтамасыз ететін негізгі тірек болып саналады. Ол тек экономиканың барлық секторларын қажетті инфрақұрылыммен қамтамасыз етіп қана қоймақ, инвестициялық және инновациялық дамудың қозғаушы күші ретінде ерекше маңызға ие. Сондай-ақ, энергетика ЖІӨ-нің елеулі бөлігін құрап, жаңа жұмыс орындарының ашылуына және жоғары экономикалық тиімділікке ие кәсіпорындардың қалыптасуына ықпал етеді. Халықаралық энергетика агентігінің деректеріне сәйкес, 2027 жылға дейін электр энергиясына жаһандық сұраныс әр жыл шамамен 4%-ға артады, ал оның 85%-ын дамушы мемлекеттердің үлесіне тиесілі болады деп күтілуде. Қазіргі геосаяси ахуал, технологиялық жаңғыру және жасыл экономика көшу кезеңі зерттеудің өзектілігін айқындайды. Мақаланың негізгі мақсаты – энергетикалық ресурстарды тиімді басқарудың экономикалық өсімге ықпал ететін басты фактор екенін көрсету және Қазақстанның электр энергиясы секторының қазіргі жағдайына талдау жасау. Зерттеу шеңберінде 2020– 2024 жж. энергетика саласының негізгі көрсеткіштері қарастырылып, оның құрылымына шолу жасалды. Сонымен қатар, электр энергетикасы кәсіпорындарының экономикалық нәтижелері статистикалық тұрғыдан талданып, әр кезеңдер бойынша салыстырмалы бағалау жүргізілді. Әлемдік деңгейде елдердің электр энергиясын өндіру және тұтыну көрсеткіштері бойынша орындары да зерделенді. Мақаланың нәтижелері мен талдаулары отандық ғылыми ортаға нақты ақпаратты ұсына отырып, болашақ энергетика саласының зерттеулеріне эмпирикалық негіз болуы жұмыстың құндылығын көрсетеді. Зерттеу нәтижесінде Қазақстанның энергетика және электр энергиясы саласындағы бірқатар өзекті мәселелер айқындалып, оларды еңсеру бойынша нақты ұсыныстар әзірленді. Жүргізілген зерттеу жұмысы нәтижелерінің практикалық маңызы қай өңірде энергия теңгерімсіздігі басымырақ екенін анықтап, өңірлік энергетикалық инфрақұрылымның даму стратегиясын жасауға негіз бола алады

Бұл мақаланың мақсаты Қазақстанда көміртегі бейтараптығына қол жеткізу жағдайында энергетикалық секторды декарбонизациялау тетіктерін талдау болып табылады. Жұмыста ұлттық парниктік газдар шығарындыларының 2/3 бөлігінен астамын құрайтын елдің энергетикалық жүйесін трансформациялау бойынша зерттеу нәтижелері келтірілген. Энергетикалық секторды декарбонизациялаудың реттеуші механизмдеріне талдау жасалды және 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу үшін оларды жетілдіру бойынша ұсыныстар жасалды. Энергетикалық балансты трансформациялау және жаңартылатын энергия көздерінің (ЖЭК) даму қарқынын жеделдету үшін инвестициялау көздері қаралды. Тарифтік саясатты, көміртекті реттеу жүйесін, ЖЭК қолдау тетіктерін талдау және халықаралық тәжірибемен салыстырмалы талдау ұсынылған. 2023 жылғы жағдай бойынша стратегиялық бағдарламада орын алған экономикалық құралдарды ескере отырып, Қазақстан өңірлері бойынша көміртегі бейтараптығына қол жеткізуге бағалау жүргізілді. Мақала СОР-29-ға қатысу үшін Париж келісімін іске асыру шеңберінде дайындалған (Баку қ., қараша 2024). Жұмыстың ғылыми маңыздылығы реттеуші механизмдерді халықаралық тәжірибені ескере отырып, кешенді талдауда және бейімделген ұсыныстарды әзірлеуде тұрады. Практикалық құндылық энергобалансты трансформациялау үшін 318,1 млрд АҚШ долл. көлеміндегі инвестицияларды негіздеуде, Қазақстанның ЖЭК үлесі бойынша дамыған елдерден артта қалуын анықтауда (7,0% қарсы 42% ЕО-да) және көміртегі бағасы (2–5 долл./т қарсы 80-90 долл./т ЕО-да), сондай-ақ тарифтік реформаны жеделдету, тегін квоталарды жыл сайын 4–5%-ға қысқарту, ЖЭК қолдауды дамыту және әділ өтуді қамтамасыз ету бойынша ұсыныстарда тұрады. Нәтижелер ұлттық климаттық міндеттемелерді іске асыруға және тұрақты дамуға ықпал етеді

Бұл мақала шектеулі капитал жағдайында Қазақстан экономикасын әртараптандыру үшін секторларды стратегиялық таңдау құралы ретінде «ақылды Инвестициялар» тұжырымдамасына шолу талдауы болып табылады. Жұмыстың негізгі мақсаты шикізатқа тәуелділікті төмендетуге және жоғары технологиялық және инновациялық салалардың дамуын ынталандыруға бағытталған мемлекеттік инвестициялардың басым бағыттарын айқындау үшін теориялық тәсілдер мен практикалық тәжірибені жүйелеу болып табылады Зерттеуде әдебиеттерді жүйелі шолу, Қазақстан мен шет елдердің (Малайзия, Оңтүстік Корея, Норвегия, Ұлыбритания) мемлекеттік бағдарламаларын салыстырмалы талдау әдістері, сондай-ақ жаһандық құн тізбегіне интеграциялауға ықпал ететін институционалдық тетіктерді сыни талдау қолданылады. Жұмыстың ғылыми маңыздылығы шектеулі ресурстармен экономиканы табысты әртараптандыруға кедергі келтіретін және ықпал ететін факторларды анықтау және «ақылды инвестициялар» ұлттық стратегиясын әзірлеу үшін теориялық базаны қалыптастыру болып табылады. Зерттеудің практикалық маңыздылығы инвестициялық бағыттарға басымдық беру, институционалдық ортаны жақсарту және инновациялық кластерлерді қолдау бойынша Қазақстанның мемлекеттік органдары үшін ұсынымдар әзірлеуде көрінеді. Алынған нәтижелер тиімді мемлекеттік саясатты қалыптастыру, қаржы ресурстарын бөлуді оңтайландыру, өңірлердің инвестициялық тартымдылығын арттыру және орнықты экономикалық өсу үшін жағдайлар жасау үшін пайдаланылуы мүмкін.

Бұл мақалада цифрлық трансформацияның тарихи эволюциясына, негізгі технологиялық факторларына назар аудара отырып, Қазақстанның банк секторының цифрлық трансформациясы зерттеледі. Қазіргі заманғы қаржы институттарын анықтайтын тенденцияларға, технологияларға және қиындықтарға баса назар аудара отырып, бұл зерттеу банк индустриясындағы цифрлық трансформацияның революциялық әсерін әдістемелік түрде қарастырады. Жаһандық цифрландыру жағдайында Қазақстан дәстүрлі операциялардан икемді технологиялық платформаларға ауыса отырып, банк технологияларының жылдам бейімделуін көрсетті. Зерттеуде аналитикалық, жүйелік және интегративті тәсілдерді қоса алғанда, сапалы зерттеу әдістері қолданылады. Блокчейн, цифрлық әмияндар, жасанды интеллект және машиналық оқыту сияқты жаңа технологиялардың тұтынушылық тәжірибені, операциялық тиімділікті және қаржылық қызметтерге қолжетімділікті жақсарту үшін қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Зерттеу 2019 және 2024 жж. цифрлық төлем әдістері мен карта операцияларының схемаларын талдау арқылы қолма-қол ақшасыз транзакциялар санының айтарлықтай өсуін және онлайн және мобильді банкинг қызметтерінің кең интеграциясын көрсетеді. Нәтижелер Қазақстанның банк саласы халықаралық цифрлық үрдістерге ілесуден басқа, өзінің инновациялық ортасын белсенді дамытып жатқанын көрсетеді. Зерттеудің Қазақстандағы цифрлық банкингтің дамуын түсіндіру оның ғылыми өзектілігін айқындайды. Іс жүзінде нәтижелер қаржы институттарына, финтех компанияларына және саясаткерлерге банк саласындағы цифрлық қолжетімділікті, тиімділікті және бәсекеге қабілеттілікті қалай жақсартуға болатындығы туралы стратегиялық түсінік ұсынады. Бұл жұмыстың мемлекетіміздегі тұрақты цифрлық қаржыландыруды ілгерілету жөніндегі саясатқа қатысты ұсыныстары оның практикалық құндылығын көрсетеді

Ауыл шаруашылығы кооперативтері (АШК) ауыл тұрғындарының табысын арттырып, жұмыс орындарын құрумен қатар, фермерлердің шығындарын азайтуда маңызды рөл атқарады. Мақаланың мақсаты – еліміздің өңірлік ерекшеліктері мен ауыл тұрғындарының үлесін ескере отырып, АШК-ны дамытуға ең қолайлы облыстарды ғылыми тұрғыдан анықтау және олардың ауыл тұрғындарының тұрмыс сапасы көрсеткіштеріне әсерін бағалау. Аталған мақсатқа қол жеткізу үшін келесідей зерттеулер жүргізілді: Қазақстан өңірлері бойынша ауыл тұрғындарының үлесіне салыстырмалы талдау жасалды; максималды және минималды әдістер аясында АШК-нің дамуына динамикалық талдау жасалды және АШК-ін дамытуға потенциалды облыстар анықталды. Зерттеу объектісі ретінде: Жамбыл, Қызылорда, Маңғыстау, Атырау, Ақмола, Солтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан облыстары іріктелді. АШК-нің экономикалық көрсеткіштері аясында аталған облыстардың ауыл халқының табыс деңгейі мен өмір сүру сапасына әсер етеуі мүмкін негізі параметрлер ғылыми негізделіп көрсетілді. Бұл облыстардағы ауыл халқының санының азаюына әсер етуші факторды анықтау үшін көп факторлы корреляциялық-регрессиялық талдау әдісі қолданылды. Деректер 2017–2023 жж. аралығын қамтиды. Облыстардың халық саны және оның халықтың өмір сүру сапасының индикаторлары (5 көрсеткіш) мен ауыл шаруашылығы кооперативтері бойынша экономикалық көрсеткіштер (5 көрсеткіш) өзара байланысы есептелді. Нәтижесінде, ауыл шаруашылығы кооперативтерінің саны артқан өңірлер мен ауыл тұрғындарының өмір сүру сапасы арасындағы байланыстың әлсіз екені анықталды. Ал ауыл шаруашылығы өнімдерін ірі көлемде өндіретін облыстарда бұл байланыс айтарлықтай жоғары деңгейде екені анықталды. Осыған байланысты, мемлекеттік органдар фермерлерге АШК-нің артықшылықтарын жан-жақты түсіндіруге, АШК-нің өнімдерін өткізу, консультациялық және техникалық жабдықтау секілді түрлерін дамытуға, жер ресурстарымен қамтамасыз етуге, кооперативтерді ұйымдастыру барысында өңірлік ерекшеліктер мен ауыл халқының үлесін ескеруге тиіс. Сондай-ақ, АШК-нің ауыл тұрғындарының әлеуметтік- экономикалық жағдайына әсерін мұқият назарда ұстау қажет

Жоба командасын құрудың жетістігі адами капиталдың құзыреттіліктерінің маңыздылығын көрсетеді. Адамдық тәуекел жобаны жүзеге асырудың барлық кезеңдерінде бар. Бұл мәселені шешу үшін жобалық командаларды құруда персоналды бағалау және дамыту өте маңызды. Бұл процестің әдістемесі тұлғалық, кәсіби, басқарушылық және тұлғааралық құзыреттіліктерді бағалаудың үш бағытын қамтиды. Бұл зерттеу құзыреттілік картасын құруға, кемшіліктерді талдауға және қызметкерлердің өнімділігін болжау арқылы жоба командалары үшін жеке даму траекторияларын қалыптастыруға бағытталған. Персоналды автоматтандырылған және объективті бағалау қызметкерлердің кез келген нашар жұмысына тез жауап беруге мүмкіндік береді. Осы тұрғыдан алғанда, бұл зерттеу адам капиталының құзыреттілігін бағалау үшін машиналық оқыту мен жасанды интеллект (AI) қосымшасының қажеттілігін көрсетеді. Ол адам ресурстарын тиімді бөлуді және жоба тобы мүшелерінің тапсырмаларын қамтамасыз етеді. Бұдан басқа, бұл зерттеу жоба командалары үшін негізгі қиындықтарды көрсету арқылы жаһандық дағдылар туралы BCG (2020) есебінің нәтижелерін талдайды. Осы талдаудың арқасында бұл құжат жоба тобының мүшелеріне Болашақ дағдылар сәулетшісін ұсынады. Сонымен қатар, құзыреттілік картасын құру, кемшіліктерді талдау және жеке даму траекториясын қалыптастыру Қазақстандағы жобаларды басқару ортасы үшін дұрыс бағалау құралдарын таңдауға қолдау көрсетеді

Әлемдік экономика – үнемі дамып отыратын жүйе. Ұйымдар бәсекелестік ортада шығармашылық бастамаларды енгізуі және тұтынушыларды тарту үшін әдеттегі бизнес үлгілерінен бас тартуы керек. COVID-19 пандемиясы жаһандық экономикалық жүйеге жаңа қиындықтар тудырып, оны өмір сүрудің қатаң шеңберіне айналдырды. Мұндай жағдайда көптеген ұйымдар өздерін осал сезінеді және бәсекеге қабілетті болып қала алмайды. Басқалары өз тұтынушыларын сақтап қалу үшін инновациялық ресурстарды пайдалана бастады. «Қызмет көрсету экономикасы» тұжырымдамасы дағдарыс жағдайында жаңа мүмкіндіктерді құрудың қуатты әлеуетін көрсетті. Зерттеудің мақсаты – қазақстандық ойын-сауық индустриясын бағалау және сервистендіру процестері аясында әлемдік ойын-сауық индустриясының трендтері контекстінде даму бағыттарын болжау. Зерттеу пәні ойын-сауық индустриясына қызмет көрсету процестері болып табылады. Позитивистік тәсілді қолдану Google Form платформасын пайдалана отырып, онлайн сауалнама түріндегі қайталама ақпаратты және сандық зерттеулерді талдау нәтижелеріне әкелді. 60 респонденттен сұхбат алу кезінде ыңғайлы болу үшін және зерттеушінің қалауы бойынша кездейсоқ емес іріктеу пайдаланылды. Сауалнамаға Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының және әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің студенттері қатысты. Зерттеудің шектеулері шоу-бизнес саласын, соның ішінде музыка, кино және теледидарды зерттеумен байланысты. Ойын-сауық индустриясының кең ауқымын қарау көбірек зерттеуді қажет етеді. Зерттеу нәтижелері бойынша жасалған тұжырымдар қазақстандық ойын-сауық индустриясына тән жағдайды көрсетеді

Мақалада шағын және орта бизнес (ШОБ) секторының корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік (КӘЖ) пен тұрақты бизнес-стратегияларының өзара байланысы қарастырылады. Зерттеудің өзектілігі КӘЖ-дің компаниялардың бәсекеге қабілеттілігіне, инвестициялық тартымдылығына және әлеуметтік легитимдігіне тікелей ықпал ететін фактор ретіндегі рөлінің артуымен айқындалады. Зерттеудің мақсаты – КӘЖ-ді стратегиялық даму процестеріне интеграциялаудың бизнес-модельдердің тұрақтылығына әсерін анықтау және оны тұрақты даму стратегияларының іргетасы ретінде негіздеу. Зерттеу теориялық-шолу сипатында жүргізілді және ғылыми жарияланымдар, халықаралық ұйымдардың есептері мен эмпирикалық деректерге сүйенді. Жұмыс барысында жүйелік, салыстырмалы-талдамалық және контекстік тәсілдер қолданылып, сонымен қатар мазмұндық талдау мен концептуалды модельдеу элементтері пайдаланылды. Талдау нәтижелері көрсеткендей, КӘЖ-дің эволюциясы филантропиялық тәжірибелерден бастап ESG қағидаттарына негізделген стратегияларға дейінгі ұзақ жолды қамтиды. КӘЖ компаниялардың беделін нығайтып қана қоймай, ESG-қатерлерін төмендетіп, тұтынушылар мен инвесторлардың сенімін арттырады. ШОБ үшін негізгі кедергілер ретінде шектеулі ресурстар, институционалдық қолдаудың әлсіздігі және қысқа мерзімді жоспарлау көкжиегі анықталды. Дегенмен, Еуропа мен Қазақстан тәжірибесі КӘЖ-ді интеграциялау бизнес- модельдердің тұрақтылығын арттыратынын және жаңа бәсекелік артықшылық көздерін ашатынын дәлелдейді. Зерттеудің ғылыми құндылығы – КӘЖ-ді тұрақты даму стратегияларының іргелі элементі ретінде қарастыратын интегративті модельді ұсынуында. Жұмыстың практикалық маңыздылығы – ШОБ- та стратегиялық жоспарлауды жетілдіру және ұзақ мерзімді «win-win» шешімдерін қалыптастыру мүмкіндіктерімен анықталады