Халықаралық қатынастар жүйесі мен төлем баланстарының өзгеруінің нәтижесінде қазіргі заман тұрақсыздығымен сипатталады. Кеңес одағының ыдырауынан кейін Орталық Азия елдері көптеген сыртқы күштердің назарында қалды. Аймақ ретінде өңірлік және жаһандық саяси мүдделердің тоғылысында болды. Жаһандық экономика үшін Орталық Азия бәрінен бұрын шикізат көзі ретінде қызықтырды. Мұнай, газ, көмір және металлдар қазіргі кезде ең көп экспортталатын тауар болып табылады, өз кезегінде ауылшаруашылық өнімдері соңғы жылдары қарқынды өсу үстінде. Ширек ғасырлық тәуелсіздік ғұмырында Орталық Азия елдері әртүрлі жолдармен және траекториялармен дамыды. Бірі үлкен экономикалық импульс жасап жатса, келесі бірі бәсеңдеп әрі дағдарыстарға ұшырап жатты. Дегенмен, әрқашан Орталық Азия елдері экономика мен дамуда ортақ басымдықтары болды. Өйткені осы мемлекеттерді тек көршілес орналасу ғана емес, мәдени және рухани, тіпті кей жағдайларды экономикалық-саяси мәселелер де тығыз байланыстырады. Мақала Орталық Азия мемлекеттерінің біртұтас әрі жекелеген экономикалық дамуы мен тенденцияларына арналады. Автор ЖІӨ даму қарқыны мен құрылымында нақты талдаулар жасаған. Сонымен қатар, аталмыш елдердегі инвестициялық тартымдылық пен инвестициялық климатты да талдай кетеді. Бұл осы мемлекеттер мен аймақтың бүгінгі экономикалық даму жағдайын көрсетеді.

Мақала Қазақстан Республикасы экономикасының бәсекеге қабілеттілігі жағдайын талдауға арналған. Дүниежүзілік экономикалық форумның нұсқасы бойынша жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексінің деректерін пайдалану негізінде елдің бәсекеге қабілеттілігінің жай-күйі талданды. Қазақстанның негізгі макроэкономикалық көрсеткіштері, ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасы, елдегі инфляция динамикасы, Қазақстан Республикасының сыртқы саудасының негізгі көрсеткіштері қарастырылды. Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің даму серпініне талдау жүргізілді. Жыл соңына инфляция деңгейі белгіленіп, бұл инфляция деңгейінің жыл бойы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің мақсатты дәлізінің шекарасында болғанын растайды. Энергетика және жеміс-көкөніс нарығындағы қысқа мерзімді соққы оқиғаларының әсерінен қалыптасқан инфляциялық күтулер анықталды. Қазақстандық экспорттың бағалық индексінің көрсеткіштері, импорт бағасының индексі және шағын және орта бизнестің өндіріс көрсеткіштеріне талдау жасалды. Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің жалпы санындағы жеке кәсіпкерлердің, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің заңды тұлғаларының, шаруа немесе фермерлік шаруашылықтардың, орта кәсіпкерлік субъектілерінің үлес салмағы анықталды. Қорытындыда Қазақстан экономикасы шикізат бағасына өте тәуелді болып қалатыны, ал шикізат нарығы өзгермелі және болжанбаған болып табылатыны туралы қорытынды жасалды. Бұл тәуелділікті төмендету макроэкономикалық саясаттың консервативтілігін талап ететіндігі туралы қорытынды жасалды, яғни мұнай бағасының болжамына неғұрлым аз тәуелді болуын және сыртқы әсерлерді оңтайлы қабылдауды, соның ішінде мұнай бағасына және АҚШ долларына қатысты икемді болу қажеттілігі атап айтылды.

Жаңа уақытқа арналған кәсіпкерлерге қойылатын негізгі талаптар - жаңа серпінді өнімдерді құру, сондай-ақ олардың өнімдерінің айналасындағы қызметтер мен экожүйелерді құру, бұл өнім мен кәсіпорынға тұтастай ұзақ уақыт бойы бәсекеге қабілетті болуға мүмкіндік береді. ҚР экономикасын дамыту және халықтың әл-ауқаты цифрлы технологияларды қолдану арқылы мүмкін болады. Жаңа даму траекториясы жаһандық экономикалық өсудің маңызды аспектісі болып табылады және өнімділікті арттыру, жаңа өндірістерді, нарықты, өнімдерді құруда маңызды рөл атқарады. Блокчейн технологиясын енгізу қазіргі заманғы үрдіс болды, бұл өз кезегінде жаңа қиындықтарды тудырады және жаңа білім қажет. Бөлінген цифрлық тізілімнің технологиялары (блокчейн) ақпараттық технологиялар саласындағы басты серпіліс болып табылады. Осылайша, блокчейндік деректерді жазу әдісі, валидация технологиясы ретінде қарастырылады, бұл деректерді өзара әрекеттесу туралы жазбаларды жүйелеуге, сақтауға мүмкіндік береді. Блокчейн бұл процесте анықтылықты және айқындылықты арттыруға мүмкіндік береді. Қаржы министрлігінің қызметіне технологияларды енгізу жоспарланып отыр. Қаржылық ресурстардың, мемлекеттік қолдаудың және криптооазистің қалыптасуының арқасында елде блокчейндік салада өз орнын табу үшін үлкен мүмкіндіктер бар. Көптеген сарапшылар әлемдік қаржы жүйесінің келешегі криптовалюта мен блокчейндік технологиясы артта қалады деп санайды және оның басты басқару жүйесі басты міндет болып табылады. Сондықтан, Қазақстан үкіметіне блокчейн технологиялары мен криптовалюталық әлемінде жұмыс істеу үшін құзыретті орталық қажет.

Қазақстандағы логистика нарығы қалыптасу сатысында және шетелдік нарықтармен салыстырғанда бірқатар ұлттық ерекшеліктерге ие. Логистикалық қызметтердің табиғаты сатып алу, жабдықтау, жүктерді, тауарлар мен материалдарды сақтау менеджментімен тікелей байланысты. Тауарларды тұтынушыға тасымалдау орнынан белгіленген пунктке дейін жеткізу тиімді құрылған қозғалыс жүйесі өндірістік және өткізу процестерінің оңтайлылығын анықтайды. Бизнеске және өндіріске қолданғанда логистикалық жүйе ұйымдардың қаржылық және уақытша шығындарын азайтуға бағытталған. Нарықтық стратегияны әзірлеу кезінде осы процестерді басқаруда жеткізу, өндіру, маркетинг және сату логистикасында логистикалық басқару қажет. Басқарушылық есеппен дайындалған ақпарат - шығындарды оңтайландыруда, басқару шешімдерін қабылдау кезінде логистикалық менеджмент үшін қажет. Мақалада шет елдердегі логистиканың даму аспектілері көрсетілген. Жапония, АҚШ, Франция, Германия, Ресей тәжірибелері қарастырылып, Қазақстанның логистикасын дамыту бойынша ұсыныстар жасалды. Авторлармен шетелдік ғалымдар мен мамандардың «логистика» терминінің анықтамаларына талдау жүргізілді және маркетингке қарағанда кең санат болып табылады деген қорытынды жасалды, негізгі маркетингтік функциялардың көбісі логистикаға ауысты. Бұдан бұрын маркетинг бөліміне бұрыннан келген көптеген фирмалардағы логистикалық құрылымдарды құрудың дәлелі болып табылады.

Көлік саласын басқару - оның ұйымдық құрылымының негізгі құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады, бұл негізінен авторлық зерттеудің өзектілігін анықтайтын тасымалдаудағы қоғам қажеттіліктерін қамтамасыз етудегі барлық байланыс жұмыстарының үйлесімділігі мен тиімділігін айқындайды. Көліктік жүйенің дамуы мен жетілдірілуінің қазіргі заманғы үрдісі - логистиканың, логистикалық басқарудың таралуы болып отыр, яғни, тауарлардың жылдам әрі сапалы түрде жеткізілуіне арналған қызметтердің барлық жиынтығы авторлық зерттеудің көрінісі болып табылады. Осы мақаланың авторлары көлік жүйесін дамыту үрдістерін қарастырды. Өндірістің саласы ретінде көлік жүйесі кез-келген елде бар материалдық ресурстарды тасымалдау, пайдалану және дамыту үшін айрықша маңызға ие екені анықталған. Көлік жүйесінің даму заңдылықтары мен ерекшеліктеріне аса назар аударылған. Бұл мақалада тауар қозғалысының материалдық ағындарын басқарудың дәстүрлі бағыттары зерттелген. Экономиканың тұтастай дамуын куәландыратын көлік желісін дамыту дәрежесіне негізделген. Мақалада көлік жүйесінің тиімді жұмыс істеуі мен оның дамуы үшін ең маңызды шарттары, оның өзін-өзі қамтамасыз ете алуы мен теңгерімділігі екені көрсетілген. Тауар айналымының логистикалық ұйымының заманауи моделі қарастырылған. Зерттеу нәтижесі бойынша тиісті қорытындылар жасалынды.

Мақалада менеджмент жүйесіндегі коммуникация басқару шешімдерін қабылдау үрдісінің негізі ретінде қарастырылады. Бүгінде қазіргі заманғы ұйымды дамытудың бағыттарының бірі коммуникацияларды дамыту үшін ақпараттық қолдау жүйесін енгізу болып табылады. Ақпараттық технологиялар интерфейсінде коммуникацияларды басқару дамытылуда. Сонымен қатар байланыс көптеген жолдармен ақпараттық технологияларды енгізу мақсаттары мен міндеттерін айқындайды, ал ақпараттық технологиялар шеңберінде іске асыру әдіснамасы міндеттерді шешу тәсілдері мен әдістерін ұсынады. Сапа менеджменті жүйесінің сапа саласында үдерістерін жетілдіру үшін ақпараттық жүйелерде коммуникациялық әдістерді енгізу және қолдану мәселелері өзекті болып саналады. Зерттеудің мақсаты ақпараттық технологияларды қолдану негізінде заманауи ұйымдарды басқару жүйесіндегі коммуникацияларды дамыту үшін теориялық ережелерді әзірлеу және тәжірибелік ұсыныстарды әзірлеу болды. Зерттеудің нысаны «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасының басқару жүйесі болып табылады. Талдау авторлары жүргізген процедурада байланыс пен ақпараттық технологияларды дамытудағы негізгі проблемалар анықталды және осы зерттеудің нәтижелері бойынша басқару шешімдерін қабылдауды қамтамасыз ету үшін ақпараттық жүйелерді жетілдіру бойынша ұсыныстар жасалды.

Мақалада Павлодар облысы материалдарын пайдалана отырып, аймақтың ғылыми-технологиялық және экономикалық дамуын болжамдау мақсатында аймақты дамытудың стратегиялық жоспарлауында форсайттық зерттеулерді пайдалану мүмкіндігі қарастырылған. Экономикасы XX ғасырдың 40-шы жж. қалыптаса бастаған Қазақстан Республикасының аймақтарына Павладар облысы жатады және орта және ірі кәсіпорындары технологиялық жаңартуды талап етеді, оларды жаңарту арқылы шикізат ресурстарын дендеп қайта өндіруге бағытталған өндірулер саны және жоғары қосылған құны бар өнім көлемі өсе түседі. Мақалада аймақта қалыптасқан экономика құрылымының бағалауы жасалып, осы арқылы шикізат бағыты бар үстем жайғасымы, ақырғы өнімді шығару саласы (ауылшаруашылық өнімін өндіру, химиялық өндіріс) үлесінің аз шамасы бар екені дәлелденеді. Мақалада ұзақ мерзімде аймақтың қызмет ету тиімділігін арттырып, бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату үшін бірлесіп технологиялық болашақты болжамдау үдерісін ұйымдастыру қажет болуы негізделген. Дүниежүзілік тәжірибе көрсеткендей, аймақты дамытудың болжамдау және жоспарлау құралы ретінде форсайттық зерттеулер технологияларын қолдану тиімді. Аймақтық форсайт - бұл аймақты әлеуметтік-экономикалық және инновациялық дамыту бағыттары бойынша сараптамашыларын сауалнамаға қатыстырып, ғылыми-технологиялық және әлеуметтік дамытудың ұзақ мерзімді болжамдау әдістемесі. Авторлар аймақтық форсайт зерттеулердің нәтижелері келтіреді. Мұнда инновациялық дамытудың аймақтық басымдылықтарына басым назар аударылған. Ғылыми-технологиялық және әлеуметтік дамытудың анықталған басымдылықтары Павлодар облысын дамыту сценарийін әзірлеуде қолданған.

Мақалада басқару тетіктері және олардың инновациялық үрдістерге әсерін зерттеу мәселелеріне қатысты шетелдік және отандық әдебиеттеріне талдау жүргізілді. Авторлар кәсіпкерліктегі инновациялық үдерістерді басқару тетігінің негізгі мәселелерін анықтады, аймақтың кәсіпкерлігіндегі инновациялық үдерісті басқару бойынша ұсынымдар беріледі. Қазіргі кезеңде кəсіпорындардың инновациялық дамуына көп көңіл бөлінуі керек. Аймақтың кәсіпкерліктегі инновациялық үрдістерді басқаруды зерттеу аса өзекті болып отыр. Инновациялық үрдістердің жұмыс істеуі басқару тетіктерін қалыптастыруды талап етеді. Бұл тетіктер кәсіпорындарды дамудың жаңа деңгейіне шығуға мүмкіндік береді: бәсекеге қабілетті өнімдер мен қызметтерді шығару, сыртқы нарыққа шығу. Инновациялық үрдістердің жұмыс істеуі басқару тетіктерін қалыптастыруды талап етеді. Бұл тетіктер кәсіпорындарды дамудың жаңа деңгейіне шығуға мүмкіндік береді: бәсекеге қабілетті өнімдер мен қызметтерді шығару, сыртқы нарыққа шығу. Инновациялық үрдістерді басқару тетігі - бұл қажетті нәтижелерді алу үшін экономикалық ортаға әсер етудің нысандары мен әдістерін үйлестіру. Берілген жұмыста отандық және шетелдік әдебиеттерге сүйене отырып, инновациялық үрдістерді басқару тетіктерінің негізгі элементтеріне жүйелеу жүргізілді. Автордың ұсынған кәсіпкерліктегі инновациялық үрдістерді басқару тетіктері аймақтың басым мақсаттары мен міндеттерін шешуге, оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға және өңіраралық және халықаралық нарықтарға кіруге ықпал етеді.

Азық-түлік қауіпсіздігі мәселесі - Қазақстанда да, шет елдерде де жиі зерттелетін мәселелердің қатарында. Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету сапасы мен деңгейі ауыл шаруашылығы мен агроөнеркәсіптік кешеннің құрамдас салаларының даму дәрежесіне тікелей тәуелді. Қазақстанда азық-түлік нарығының кейбір бөлімдері бойынша отандық өндірістің үлесі жоғары болуына қарамастан, бірқатар салалар бойынша импортқа тәуелділіктің шекті деңгейіне жетіп отыр. Азық-түлік қауіпсіздігінің сақталуы ауыл шаруашылығы өнімдері мен азық-түлікті өндіру көлемін арттыра отырып, тұрғындардың негізгі тұтыну тағамдарына деген қажеттілігін отандық өнімдермен жеткілікті деңгейде қамтамасыз етуді көздейді. Яғни, әлемдік және ішкі нарықтарда, елдегі бәсекелік ахуалға қарамастан, өнімдердің түрін барынша көбейту қажет. Мақалада Қызылорда өңірінің мысалы ретінде азық-түлікпен қамтамасыз ету деңгейіне талдау жүргізілген, өңірдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі мәселелері мен басым бағыттары анықталған. Азық-түлік қауіпсіздігі - ұлттық қауіпсіздіктің ажырамас бөлігі. Тұрғындарды тамақ өнімдерімен қамтамасыз ету күрделі әлеуметтік-экономикалық міндет, оның шешімі мемлекеттің дамуы үшін және әрбір өңірдің дамуы үшін де аса маңызды болып табылады.

Мақалада ауыл шаруашылығы еңбек нарығының теориялық және практикалық жақтары қарастырылып, еңбек нарығын экономиканың ауыл шаруашылығы саласында қалыптастырудың өзіндік ерекшеліктерімен көрсетілді. Бұл нарықтағы еңбек теңгерімі сұраныс пен ұсынысқа байланысты, ал жұмыс күшіне сұраныс жалақы мөлшерінде көрсетілетін болады. Ауыл шаруашылығындағы еңбек нарығында жұмыс күшіне сұраныс бірқатар факторлар жиынтығымен: елдегі қалыптасқан жұмыс орнының жиынтығымен, оның ұдайы өндіріс құрылымымен, экономикадағы құрылымдық өзгерістермен, мемлекеттік немесе басқа да ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының жағдайларының нашарлауымен, экономикалық факторлармен байланыстылығы қарастырылды. Атырау облысындағы экономиканың аграрлық секторында ауыл жастарының жұмыспен қамтылуы төмен жағдайда екендігі, ауыл шаруашылығы салаларында өндірістің құлдырауы және ауылдағы өнеркәсіптік кәсіпорындардың жұмыс көлемінің қысқаруына байланысты жастар еңбегін қолдануда қиын мәселелер туындағандығы айтылады. Дегенмен, республика өңіріндегі аймақтардың табиғи экономикалық ерекшеліктеріне байланысты ауыл шаруашылығында еңбек нарығын қалыптастыру және оны реттеу, жұмыс орындарын дамыту және олардың тиімділік мәселелері, ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтуға ықпал ететін шағын кәсіпкерлікті дамытудың экономикалық негіздері мен ерекшеліктері әлі де зерттеуді қажет етеді. Мақалада жоғары оқу орындарының көптеген түлектері өз кәсібі бойынша емес жұмысқа орналаспайтындығы айтылған. Жұмыс орындарында кәсіби оқыту және біліктілікті көтеру барлық жерде бірдей емес, ал барларының өзі жоғары деңгейде ұйымдастырылмаған. Көптеген кәсіпорындарда, өкінішке орай, жұмыскердi басқарудың мақсатты жүйесі мүлдем жоқтығы айтылады.

Мақала Қазақстан Республикасының ауылшаруашылығы өндірісіндегі күрделі әрі өзекті мәселелердің бірі - инновацияны енгізу жағдайы және инновациялық даму ерекшеліктері қарастырылған. Агроөнеркәсіп кешені салаларындағы инновациялық жете зерттеулер мен капитал салымдарын салуды төмен табыстылық, жеке айналым қорларының үнемі жетіспеушілігі, сонымен қатар, кепілдікке қоятын мүліктерінің өтімділік деңгейінің болмауы тежеп отырғандығы анықталды. Статистикалық деректерге сүйеніп, Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік субъектілерінің инновациялық белсенділік деңгейіне талдау жасалған. Экономикалық әдебиеттерге зерттеу жүргізу нәтижесінде, «инновациялық белсенділік» ұғымына авторлық анықтама берілген, «инновациялық белсенділік» түсінігі тар және кең мағынада қарастырылған. Инновациялық белсенділікке әсер ететін сандық және сапалық факторлар, сонымен қатар қолайлы және қолайсыз факторлар анықталған. Сандық факторларды талдау кезінде мақсатты параметрлерге факторлардың әсерін бағалау үшін статистикалық әдістерді қолдану қажеттілігі атап өтілді. Ауылшаруашылық өндірісінің инновациялық белсенділігін қалыптастыратын негізгі факторлардың артықшылықтары мен кемшіліктеріне талдау жүргізілген. Қазақстан Республикасының көптеген ауылшаруашылық кәсіпорындарында әлеуметтік-экономикалық саясатында инновациялық құраушылары бойынша негізгі тенденциялар анықталған. Агроөнеркәсіптік кешені өндіргіштігін және бәсекеге қабілеттілігін арттыру факторы ретіндегі ауыл шаруашылығы ғылымының одан әрі дамуын тежейтін жүйелі сипаттағы негізгі проблемалардың қатарында қаржыландырудың жеткіліксіздігі, жоғары білікті жас мамандардың, ғылыми қызметкерлердің, көмекші және техникалық персоналдың тапшылығы, инфрақұрылымның моральдық және физикалық тозуы, ғылыми зерттеулерді енгізу және бизнес субъектілерімен өзара әрекеттесу құралдарының дамымауы, отандық аграрлық ғылымның әлемдік ғылыми жүйеге ықпалдасуының жеткіліксіз деңгейі атап көрсетілген.

Ел экономикасының технологиялық құрылымының өзгеруі әлеуметтік факторлардың күшті құрамдас бөліктерін қамтитын капиталды қажетсінетін ұзақ процесс болып табылады, сондықтан тиісті шешімдер ұзақ мерзімді болжау мен олардың ықтимал салдарларын талдау нәтижелеріне сүйенуге тиіс. Отандық металлургиялық компаниялар жаңа жоғары технологиялық өндірістерді өте әлсіз игеріп қана қоймай, сонымен қатар бәсекелестік позицияларды бере отырып, қазіргі бәсекелестік тауашаларын біртіндеп жоғалтады. Өнеркәсіптік металлургия кешенін жүзеге асырылатын қайта құрылымдау және жаңғырту инновациялық-бағдарланған, бәсекеге қабілетті экономикалық жүйелерге трансформациялаудың қосымша мүмкіндіктерін ұсынады. Жаңа бәсекеге қабілетті технологиялар ғылыми-техникалық прогресс саласындағы зерттеулерді құруға және кеңейтуге ықпал етуге тиіс. Осы мақала елдің металлургиялық кешенінің ғылыми-технологиялық даму үрдістеріне, ҒЗТКЖ дамуына ықпал ететін мемлекеттік инновациялық саясатты көрсетуге арналған. Сондай-ақ, ғылым металлургия кешенін ғылыми-инновациялық дамыту үшін идеялар көзі ретінде жүйенің оқшауланған элементі болып табылмауы, әрбір ірі сегменттің түйінді буынын құрауы тиіс екенін атап өту қажет. Ғылым мемлекеттік секторға, жоғары білім беру жүйесіне (зертханалар, университеттер жанындағы технологиялық орталықтар), кәсіпкерлік секторға (ірі компаниялардың ғылыми орталықтары, ғылымды қажетсінетін шағын бизнес) интеграциялануы тиіс. Осы секторлардың әрқайсысы инновациялар үшін идеялар көзі бола алады.

Бұл мақалада минералды шикізатты ұтымды пайдалану қажеттілігі минералды шикізатты өңдеудің көлемін арттыру үшін қажет екендігі туралы айтылды. Бай кен орындарының таусылуына байланысты қоғам пайдалы компоненттердің нашар құрамдас бөлігі бар тау-кен қазбаларына ауысуға мәжбүр болады және тау-кен және геологиялық жағдайдың ең нашарлығына әкеліп соғады, бұл өнімдерге бағаның жоғары болуына және өндірістің рентабельділігінің төмендеуіне әкеледі. Сондықтан Қазақстанның минералды-шикізат ресурстарын кешенді пайдалану өндірісті жасылдандырудың басым бағыттарының бірі болу керек. Қазіргі кезде қолданыстағы экологиялық ластаушы өндірістерде ағынды суларды тазарту қондырғыларының әртүрлі түрлерін салу масштабын одан әрі кеңейту мәселесін қарастыруда. Алайда оларды кәріздік және бақылау қондырғыларымен және құрылғылармен жабдықтаумен айналысатын кәсіпорындарға қосымша ретінде экономикалық тиімді тәсіл ретінде қарастыруға болмайды. Су балансын сақтау үшін шағын өзендерді қорғау маңызды. Әдетте, олардың елді мекендерінде ауылдық, мал шаруашылығы фермалары бар. Өзендердің осы санаты ұзындығы 51-тен 200 км-ге дейін созылатын ағын суларды қамтиды, олар еліміздің су ресурстарының 60 текше метрден асады. Өзендер өзендерінің режимінің елеулі бұзылуына байланысты олардың толыққанды пайдалану су қоймалары арқылы өзен ағынын реттеу кезінде мүмкін болады, бұл судың төменгі және құрғақ мезгілдерінде қолжетімді су ресурстарын ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Мақала CRM-технологиялары негізінде «Моменто» фитнес-клубының маркетингтік қызметін жетілдіруге арналған. Осы мақсатта автор практикалық маңыздылығы бар бірқатар іс-шараларды ұсынады: фитнес-клубтың клиенттерін сегменттеу, жіберілімді автоматтандыру, дауыспен қоңырау шалу және SMS-хабарламалар, адалдық бағдарламасын енгізу. Клиенттік базаны сегменттеу бойынша ұсыныстар фитнес-клубтың ағымдағы клиенттеріне назар аудару керек: ұйықтау, әлеуетті, суық. Әрбір сегмент үшін әртүрлі іс-шаралар ұсынылады. Мақалада тұтынушыларға жіберілімді автоматтандыру және дауыспен қоңырау шалу бойынша ұсынымдар беріліп, сатушылар мен клиенттердің барлық іс-әрекеттерін белгілеу арқылы сату көлемін арттырады. Автор финтес-клуб клиенттеріне арналған тесттік жіберулердің, акциялардың басталуы туралы SMS-хабарламалардың және дедлайн туралы еске салулардың мысалдарын егжей-тегжейлі негіздеп, келтірген. Фитнес-қызметтерді әлеуетті тұтынушылармен жұмыс істеу жөніндегі менеджердің қызметінде менеджердің лидтерді өңдеу процесінің әр түрлі кезеңдеріндегі нақты іс-әрекеттері қарастырылады. Фитнес-клуб қызметін тиімді жылжыту және оның тұтынушыларын ынталандыру үшін түрлі адалдық бағдарламалары ұсынылды: жинақтаушы, бонустық, мәртебелік және жеңілдік. Клубтың тұрақты клиенттеріне арналған адалдық бағдарламасының шарттары қызығушылық тудырады, олар жеңілдіктер, сыйлықтар, абонементті ұзарту. Тегін жаттығу, қосымша қызметтер, e-mail-жіберілім, SMS-жіберілім және т.б. сияқты іс-шараларды қамтитын фитнес-клубтың әлеуетті, сондай-ақ ұйықтайтын клиенттері үшін адалдық жүйелері қызықты маркетингтік жүріс болып табылады.

Мақалада мемлекеттің инновациялық даму мақсатына жету үшін адами әлеуетті құру әрі дамытудың маңыздылығы туралы мәселелер қарастырылған. Адами әлеует нысанында жүзеге асырылатын, адамзат қабілеттілігіне экономикалық ғылымда ұзақ жылдар бойы қызығушылық артуда. Барлық экономика салаларында болып жатқан инновациялық үрдістер инновациялық қоғамның қалыптасуына әкеледі, ал оның бәсекеге қабілеттілігі тек материалдық активтермен емес, инновациялық интеллектуалды дамуында болып отыр. Адами әлеует тұжырымдамасы бұл білім беру, ғылым, техника, денсаулық сақтау жүйесін одан әрі дамыту, еңбек ресурстарын бөлу бағдарламаларын әзірлеу үшін берік негіз болады. Қазіргі уақытта адами әлеует қоғам, экономика және тұтастай мемлекеттің дамуының басты факторына айналды. Оны зерттеу кезінде «адами капитал» тұжырымдамасының пайда болуы мен қалыптасуының бастауын біліп қана қоймай, сондай-ақ ұлттық экономикаға пайда әкелу үшін осы бағалы ресурстарды дұрыс пайдалану да маңызды болмақ. Мемлекеттік деңгейде адами әлеуетті дамыту мен пайдаланудың неғұрлым басым бағыттарын бөліп көрсету маңызды, сонымен бірге экономикалық стратегиясын қалыптастыруға алып келетін бұл орталықта білімі, дағдылары, инновациялық идеялар жинақталған қоры бар адам тұруы қажет. Бұл әсіресе қазақстандық экономика үшін өзекті болады, ал оның дамуы көбінесе табиғи ресурстарды тарту және пайдалану есебінен болмақ. Осы кезекте айта кететін жайт, адами капитал әрдайым толық көлемде іске асырыла бермейді.

Қазіргі экономикалық ғылымда тек білім мен ақпаратқа негізделген өндіріс факторы дәстүрлі түрде «зияткерлік капитал» деп аталады. Ол дамыған елдердің экономикасында болып жатқан процестерге байланысты постиндустриалды және ақпараттық қоғам теориясының пайда болуымен міндетті: өнімнің зияткерлік құрамдас бөлігінің үлесін арттыру және экономикалық процестерді ақпараттандыру. Қоғамның экономикалық жүйесін дамытудың одан әрі процестері өндірістік үдерісте қызметкердің рөлінің артуына ғана емес, сонымен қатар қосымша құнды өндіру процесінде оның жетекші орнын айқындады. Бұл процестің негізінде «осы жұмыс күшінің» өз интеллектінің күшімен арнайы өнімдер - интеллектуалды ойлау және өндіру қабілеті жатыр, сондай-ақ өз білімі мен дағдыларын арттыра отырып, осылайша қосылған құнды өндіруге қатыса отырып өндірістің жаңа құралдарын сауатты басқарады. Мұндай түрдегі даму, сондай-ақ онымен байланысты үдерістерді талдауды тереңдету ғалымдарды жұмыс күшінің тікелей зияткерлік функцияларын бөлуге әкелді. Бұл, сондай-ақ кейбір басқа факторлар, олардың ішінде - өндірістік үдерісті интеллектуалдандыру және ақпараттандыру және «зияткерлік капитал» деген жаңа терминнің пайда болуына себепші болды.

Бұл мақалада еңбек әлеуетінің кәсіпорындағы, мекемелердегі және әртүрлі ұйымдардағы экономикалық өсу динамикасына әсер ету дәрежесінің жан-жақты аспектілері қарастырылған. Нақтылы деректерді пайдалана отырып, адами капитал мен еңбек құралдарының арасындағы өзара қарым-қатынас мәселелері талданған. Бұдан басқа, «еңбек», «еңбек ресурстары», «еңбек әлеуеті», «адами капитал», «еңбек тиімділігі» ұғымдарының мағыналық мәндері және басқа да санаттар оларды пайдалану тиімділігіне елеулі әсер ететіндігі сыни талдауға ұшырайды. Мақалада негізінен экономикалық өсу өндіріс құралдары мен еңбек заттарын пайдаланудың арқасында емес, ең алдымен, еліміздің экономика салаларындағы еңбек әлеуетін оның барлық көріністерінде ұтымды және тиімді пайдаланудың арқасында мүмкін болатынына баса назар аударылады. Бұл ретте еңбек әлеуеті шаруашылық жүргізуші субъектінің қызметіне және оның даму стратегиясына қатысты қаралады. Мақала авторлары еңбек әлеуетінің шешуші рөлін мойындаудың әдіснамалық негіздері, адам капиталы сияқты нақты тұлғаның біліктілігі мен білімдерінің деңгейі болып табылады деген пікірге ойысады. Еңбек әлеуетінің экономикалық өсуге әсерін тиімді пайдаланудың мәселері туралы тезисті негіздеу үшін авторлар Сингапур, Голландия, Гонконг, Израиль, Франция сияқты экономикалық дамыған мемлекеттердің нақты мысалдарына сілтеме жасайды. Бұл елдерде қызметкерлердің деңгейі өндіріс құралдарынан және техникалық прогресстен жоғары қойылады. Осылардың нәтижесінде өндірістік тәжірибеде қолдануға болатын ұсыныстар берілген.

Мақала шетелдік сақтандыру капиталын қол жеткізуіне қатысты ұлттық құқықтық және реттеуші режимдерді салыстырмалы талдауға арналған. Бұл проблеманың өзектілігі Ресей мен Қазақстанның осы елдердің ДСҰ-ға кіруі туралы келісімдерде қамтылған Дүниежүзілік сауда ұйымы алдындағы міндеттемелерін орындау қажеттілігінен туындады. Азия-Тынық мұхиты аймағының бірқатар елдерінің, сондай-ақ Қазақстан Республикасы мен Ресейдің заңдары мен реттеуші нормаларынан ережелер келтіріледі. Ішкі сақтандыру нарықтарының қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етуге, шетелдік сақтандырушылардың банкротқа ұшырауына, ұлттық экономикадан қайта сақтандыру сыйақыларының алып тастауына және сақтандыру қызметтерін тұтынушыларды қорғауға байланысты осы саладағы реттеуші конструкциялардың өзектілігінің негіздемесі ұсынылған. Капитал, нарықтағы жұмыс өтілі, сақтандыру түрлері, жекелеген талаптар - сақтандыру делдалдарына, кэптивті сақтандырушыларға және т.б. бөлігінде бірқатар позициялар бойынша сараланған шетелдік сақтандырушыларға түрлі елдердің реттеуші талаптары сапалық және сандық мәнде келтірілген. Сондай-ақ халықаралық сақтандыру бизнесінің көшбасшыларымен салыстырғанда Ресейде де, Қазақстанда да жеткілікті халықаралық бәсекеге қабілеттілігі жоқ ұлттық сақтандырушыларға қатысты протекционизмге баса назар аудару маңызды.

Мақалада Қазақстан Республикасының аймақтық саясатының кейбір аспектілері қарастырылады. Аймақтар, елдің қосалқы ұлттық бірлігі ретінде үдемелі дамуға, қайта индустрияландыруға қол жеткізуде шешуші рөл атқарады. Қазақстан өңірлік даму мәселесіне ерекше көңіл бөледі. Өткен жылдар ішінде елімізде өңірлік саясаттың екі тұжырымдамасы іске асырылып, белгілі бір прогреске қол жеткізілді. Мақалада мемлекеттің экономикалық дамуына урбанизация процесінің ықпалының көптүрлілігі атап көрсетілген. Урбанизацияның жоғары пайызы мемлекеттің экономикалық дамуына ғана оң әсер ететінін және өңірдің үдемелі дамуының тікелей пропорционалды шамасы болып табылатынын айқын айтуға болмайды. Әлемнің әр түрлі елдерінің даму ерекшеліктері, олардың ұлттық ерекшеліктері, оның ішінде халықтың келуіне байланысты қала аумақтарының ресурстарына төтенше қысым жасау мүмкіндігі тәуекелдерді арттырады, соның нәтижесінде адами даму индексінің көрсеткішіне, яғни елдің инвестициялық тартымдылығына әсер етеді. Авторлар өңірлердің жалпы саны мен қала халқының, экономикалық белсенді халықтың және жұмыссыздық деңгейінің, сондай-ақ елдің қосалқы ұлттық бірліктерінің жалпы өңірлік өнімінің және елдің жалпы ішкі өніміндегі өңірдің үлес салмағының көрсеткіштеріне талдау жүргізді. Мақаланың негізгі қорытындысы: өңірлік саясатты табысты іске асыру үшін урбанизациялауды арттыру ғана емес, сонымен қатар өңірлердің экономикасын әртараптандыру мәселесін пысықтау қажет.

Қазақстанда инновациялық қаржы технологияларын пайдалану «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде басым бағыт ретінде қарастырылады. ҚаржыТех жобаларына қаржыларды тарту және жайғастыру, аударым және конверсиялық операциялар, төлем жүйелері саласындағы тартымдылық деңгейі күннен күнге өсуде. Бизнес-қауымдастық сандық ақшаға, баламалы төлем жүйелері мен сервистерді белсенді түрде қаржы салады, ICO-ны қаржыландыруға тарту ретінде қарастырады, негізінен жаңа сауда терминалдары мен платформаларын құру бойынша стартаптар көбейіп келеді. ҚаржыТех қаржы нарығының барлық салаларына терең енуде. Әлемнің барлық қаржы институттары шығындарды азайту, тиімділікті арттыру, тәуекелдерді азайту және қауіпсіздікті жақсарту үшін жаңа сандық технологиялардың артықшылықтарын пайдалану мүмкіндігін іздейді. P2B сервистері, краудфандинг платформалары, виртуалды ақша жүйелері, баламалы төлем жүйелері мен сервистер сияқты жаңа қаржы технологиялары жеке тұлғалар үшін де, бизнес үшін де өздері тартымды деп санайтын жобаларға өз қаражатын салу, олар үшін барынша тартымды болып табылатын табыстылық деңгейін таңдау, өздері мүмкіндік бере алатын тәуекел деңгейін таңдау мүмкіндіктерінің кең спектрін ұсынады. Бұл ретте тұтынушы жобаны дамыту үшін қолайлы қорландыру ставкасын уағдаласуы, кепілдік қамтамасыз етуді ұсынбауы, ең аз есептілікпен және құжаттамамен айналысуы мүмкін. Жаһандық нарықтың негізгі инновациялық қаржы технологияларына жүргізілген талдау негізінде алдағы 5-7 жылда талап етілетін ҚаржыТех дамытудың неғұрлым перспективалы бағыттары бөлінді. Бұл ретте ҚаржыТех трендтерінің артықшылықтары мен кемшіліктері объективті түрде көрсетілген.

Нарықтық экономикадағы шаруашылық қатынастардың көпшілігі кредитпен, кредиттік қатынастармен тығыз байланысты. Себебі шаруашылық субъектілерінің меншікті қаражаттары тапшы, бұл өз кезегінде коммерциялық банк кредиттеріне деген тәуелділікке әкеледі. Мақалада алдымен қазіргі кредит жүйесіне, оның пайызына қатысты мәселелер қозғалады, әсіресе бүгінгі коммерциялық банктердің негізгі мақсаты мен түпкілікті экономикалық мүддесі және кредиттерінің алыпсатарлық мән-мазмұны, кредитті пайдаланғаны үшін алатын пайыз ерекшеліктері, кредиттің өсімқорлық сипатымен қатар қанау құралы екендігі ашылады. Кредиттің пайыз мөлшерлемесінің жоғарылығы әрі оны тиімсіз пайдалану салдары әлемдік қаржылық дағдарысқа дейін алып келетіндігі сипатталады. Келесі кезекте бүгінгі коммерциялық банк қызметі мен кредиттік қатынастары исламдық қаржыландыру құралдарының ерекшеліктерімен салыстырылады. Негізгі назар ислам банктері мен қаржыландыру құралдарының ерекшеліктеріне, жалпы ислам экономикасын басқа экономикалық жүйелерден айқын ажырататын айырмашылық белгілеріне, яғни пайызсыз экономикалық жүйе екендігіне көңіл аударылады. Сонымен қатар, бұл экономикалық жүйенің қазіргі уақытта «әділетті» деген атауға ие болып отырғандығы қарастырылады. Өйткені ислам экономикасындағы саяси, экономикалық және әлеуметтік ойлардың түп тамыры Құран хадистерімен байланыстырылады. Ислам экономикасының болмысы шариғат қағидаларына сәйкес болғандықтан әлеуметтік, әділеттілік сияқты адамгершілік құндылықтарды басты назарда ұстайды. Керісінше ислам жүйесінде пайызға қарыз алу, құмар ойындарға, алаяқтыққа, мәжбүрлеу мен зорлауға, ең қажет тауарларға жоғары баға қоюға, бағаны одан әрі көтеру мақсатында қажет қорларды әдейі ұстауға, жалған сұраныстар жолымен бағаны көтеруге, сыбайлас жемқорлыққа жол берілмейді. Мақалаға ислам экономикасының осы құндылықтары арқау болған.

Кəсіпкерлік қызметтің табысты жұмыс істеуі айтарлықтай дәрежеде бизнестің бәсекеге қабілеттілігінің деңгейіне байланысты. Бәсекелестік жағдайында өзінің орнын ұстап қалу кез келген компанияның қолынан келе бермейді. Егер бизнестің тиімді жұмыс істеуіне кедергі келтіретін теріс жағдайлар туындаса, оны интегралдау түрінде қайта құру туралы мәселе туындауы мүмкін. Бизнесте интеграциялық үдерістердің жоғары динамикасы туралы айта келе, олардың тиімділігінің жеткіліксіздігін атап өту керек. Бұл, ең алдымен, интеграциялық үдерістер көптеген экономикалық көрсеткіштерді пайдаланып, терең аналитикалық зерттеулерді талап ететін ішкі механизмдердің күрделілігімен сипатталады. Интеграциялық талдаудың заманауи тәжірибесі индикаторлар жүйесінің жалпы «базалық» үлгісіне ие, алайда интеграциялық процестердің кез-келген нұсқалары үшін жеткілікті деп есептеуге болмайды. Әрбір нұсқаның өз ерекшеліктері бар және арнайы әдістемелік тәсілді қажет етеді. Бизнесті интеграциялаудың орындылығы туралы шешім қабылданған кезде алдымен экономикалық есептерге негізделуі керек. Интеграциялық үрдістердің экономикалық көрсеткіштері жүйесін құру және пайдалану мүмкіндіктерін кеңейту экономиканы сандандыру жағдайында мүмкін болып табылады. Бизнестің сандық өзгеруі кәсіпкерлік қызметтегі интеграциялық үдерістердің тиімділік моделін қоса алғанда, жаңа бизнес-модельдерді қалыптастыруға мүмкіндік береді. Көрсеткіштердің кешенді жүйесін қалыптастыруды жетілдіру интеграциялық үрдістердің экономикалық тиімділігіне нақты баға беруге, демек, бизнесті интеграциялау нұсқасын таңдау кезінде неғұрлым дәл және дұрыс басқару шешімдерін қабылдауға мүмкіндік береді.

Мақалада авторлар коммерциялық банктердің қаржылық стратегиясының теориялық және концептуалды негіздерін қалыптастыру, дамыту және басқаруын қарастырады, өйткені бәсекелестік ортада және тұрақсыз валюталық және қаржылық нарықта жұмыс жасайтын банктерге қаржылық стратегияны тұрақты жетілдіруді талап етеді. Мақалада банктің тұжырымдамалық негізін, оның қызметін, басым мақсаттары мен міндеттерін және оларға қол жеткізу жолдарын айқындайтын стратегиясы қарастырылған. Банк стратегиясы үшін болашақтағы нарықтарға, өнімдерге, ұйымдастыру құрылымына қатысты негізгі шешімдерді қабылдау, банк басшыларының (менеджерлердің) қызметінің барлық деңгейінде кірісі және тәуекелдер профилі үшін бағдар болып табылады, яғни ол бүкіл банктік менеджмент жүйесінің негізі болып табылады. Сонымен қатар, мақалада банктің заманауи басқаруы - бұл стратегиялық және жедел басқару үйлесімі, мақсаттарды анықтау және ұйымдастыру туралы шешімдерді қабылдау стратегиялық басқару процесі болып табылады, бұл үшін оларды орындау үшін қалай қол жеткізу керек, ал жедел басқару мақсаттарды орындау үшін қандай әрекет жасау керек екенін анықтайды. Қорытындылай келе, банк табысты жұмыс жасау үшін маңызды саясатты қалыптастыру керек, акционерлер мен салымшылардың қаржыларын пайдаланудың бағыттарын анықтауға, депозиттік, несиелік, қор портфелінің құрамы мен көлемін реттеуге, тәуекелдерді болжауға және болдырмауға, сондай-ақ өзге де операцияларды, мән-жайларды орынды жүргізуге анықтауға бағытталған саясат.

Қазақстандағы цифрлық экономиканы дамыту бағдарламасы ұлттық мүдделерді сақтау және ұлттық басымдықтарды іске асыру мақсатында цифрлық (электрондық) экономиканы қалыптастыру бойынша Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатының негізгі бағыттарын айқындайды. Сонымен бірге, цифрлық кеңістіктегі физикалық шекаралардың болмауы ғаламдық экономикалық кеңістіктегі көптеген қатысушыларды осындай мәліметтердің маңызды массивіне жол ашады. Жаңа ұрпақ экономикасын дамытуға, соның ішінде технологияларды әзірлеуге және енгізуге, «үлкен деректерді» сараптауға және басқарудың жаңа әдістерін енгізуге бағытталған ұлттық бағдарламаларды әзірлеу мемлекеттердің әлеуметтік-экономикалық әл-ауқаты тұрғысынан ғана емес, сондай-ақ жаһандандыру және әлемдік нарықтың басқа да қатысушыларының цифрлық даму бағдарламаларын іске асыру аясында егемендікті сақтау шарты ретінде де стратегиялық маңызды міндеті болып отыр. Бұған дейін Қазақстанда «Болашақ» халықаралық білім беру бағдарламасы басталды және «электрондық үкімет» қалыптасты. Қазақстан экономикасын цифрлық трансформациялаудың негізі «Ақпараттық Қазақстан-2020» мемлекеттік бағдарламасы болды. Бұл ақпараттық қоғамға өтуге, мемлекеттік басқаруды жетілдіруге, «ашық және мобильді үкіметтің» институттарын құруға, ақпараттық инфрақұрылымның корпоративтік құрылымдарға ғана емес, елдің азаматтарына да қол жетімділігін арттыруға ықпал етті. Мұндай жағдайларда тұрақты экономикалық даму үдерістерін басқару үшін ақпараттық қолдау жүйесінде бухгалтерлік есеп рөлін жаңғырту, цифрландыру мен контент талаптардың технологиялық мүмкіндіктері әсер еткен оның материалдық, әдіснамалық және тұжырымдамалық негіздерін өзгерту маңызды.

Несие беру кез келген коммерциялық банк қызметінің негізгі бағыты болып табылады, өйткені банк табысының негізгі бөлігін қамтамасыз етеді. Коммерциялық банктер несие саясатын дербес ұйымдастырады және жүргізеді. Қазақстандық банктерде бөлшек несие беру нарығы белсенді дами бастады. Банктің жеке қарыз алушыларға несие беруі халықтың уақытша бос ақша қаражатын шоғырландыру қажеттігінен ғана емес, сондай-ақ үлкен әлеуметтік мәні бар. Бөлшек несие беру халықтың ұзақ пайдаланатын тауарларына, әртүрлі қызметтерге, әртүрлі өмірлік жағдайларға және т.б. қажеттіліктерін қанағаттандыруға көмектеседі. Жеке тұлғаларға несие беру үлесінің артуы банктердің бөлшек және ипотекалық несие берудің түрлі бағдарламаларын белсенді қолдана бастағандығымен түсіндіріледі. Екінші жағынан, жеке тұлғалардың несиелендіруге көзқарасы өзгергені байқалады. Халық несиені тек қажетті тауарларды ғана емес, сондай-ақ ойын-сауық, білім және т.б. тауарларды қаржыландыра алады. Бөлшек несиелендіруді дамытуды тежеуші фактор жақында болған девальвация аясында несие беру шарттарын қатаңдату болып табылады. Коммерциялық банктер несие беру процесіне мұқият қарауға тырысады. Халықтың төлем қабілеттілігінің, жылжымайтын мүліктің жоғары бағасының төмендеуі, ұлттық валютаның сатып алу қабілетінің төмендеуі жағдайында коммерциялық банктер тағы бір күрделі проблемаға тап болады. Бұл - проблемалық несиелер. Әрине, мұндай жағдайда мерзімі өткен несиелердің көлемі өсуде. Бұл заңды және жеке тұлғаларға қатысты. Мұндай кезеңде коммерциялық банктер борыштарды қайта құрылымдауға, оларды қайта қаржыландыруға және т.б. баруға дайын.

Бұдан бұрын Мұстафа Шоқайдың елінде жарияланбаған 12 томдық басылымның жариялануы біздің ойымызша, Қазақстандағы экономикалық ойдың тарихын едәуір байытады. Алаш қозғалысының негізін қалаушылардың бірі және КСРО-дан тыс кеңестік билігіне қарсы қазақ оппозициясының көшбасшысы болып табылатын қоғамдық-саяси қызметі мен аналитикалық зерттеулері сол уақытта Кеңес Одағында және Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық процестерге үлкен көңіл бөлді, әсіресе Орталық Азия республикалары. Мұстафа Шоқайдың зерттеулері әрқашан большевиктер партиясының билікке келгеніне, 20-30-шы жж. социалистік рельстерге байланысты бұрынғы патша империясының экономикасын трансферттеу үшін әлеуметтік-экономикалық реформалармен байланысты әлеуметтік-экономикалық мәселелер болды. Осы кезеңде деректерді қайта құру кезеңінде Кеңес Одағы миллиондаған адамның өлімінен және ел халқының көпшілігінің әл-ауқатының айтарлықтай нашарлауынан көрінетін елеулі теріс салдары болды. Ерекше өткір болып көрсетілген мәселелер шаруа қожалықтарын және де, әсіресе, Қазақстан мен Түркістан аймағындағы ұжымдастыру кезеңінде пайда болған. Бұл теріс әлеуметтік-экономикалық үдерістер қазақ халқының және бүкіл түркі әлемінің әділдігі мен тәуелсіздігі үшін тынымсыз қарсыластың мұқият назарын өзіне қалдырды. Ұсынылған мақалада зерттеушінің көптеген ғылыми және журналистік жұмыстары қарастырылды. Автор өз шығармаларында Кеңес Одағының түрлі кезеңдерінде, Орта Азия республикаларында және Қазақстандағы сыни талдау негізінде ұжымдастыру үдерісін бағалайды.

Мақалада Қазақстан Республикасындағы туризм индустриясының дамуының негізгі ерекшеліктері сипатталған. 2014-2018 жж. ішкі және сыртқы туризм динамикасын, сондай-ақ туристік ағынды статистикалық талдау жүргізілді. Қазақстан Республикасындағы курорттық аумақтардың түрлері зерттелді. Қызмет көрсету саласы ретінде туризм ерекшеліктері, туризмді дамытуға әлеуметтік-экономикалық аспектілерінің әсері зерттеледі. Қонақжайлылық және туризм саласы үшін туристік және рекреациялық кластерлерді құру аса маңызды мәселе болып табылады. ҚР 2020 ж. дейінгі Туристік облысты дамыту тұжырымдамасына сәйкес еліміздің бес өңірі анықталды, онда Астана және Ақмола облыстарының, Алматы, Шығыс Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан және Маңғыстау облысының халықаралық үлгісінде туристік кластерлерді дамыту жоспарлануда. Қазақстан Республикасының туризм саласындағы мемлекеттік саясатының негізгі мақсаты - еліміздегі жоғары тиімді және бәсекеге қабілетті туристік кластер құру, бұл қазақстандық және шетелдік туристердің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін үлкен мүмкіндіктер береді. Туризм индустриясының мультипликативті әсері күшті және экономиканың басқа секторларына қарағанда жағымды жанама әсері бар. Сондықтан алыс және жақын шет елдердің көпшілігі туризмді экономикалық дамуды жеделдету және жеделдету, елдің валюталық жағдайын жақсарту және туристік инфрақұрылымды нығайту құралы ретінде таңдады.

Мақалада Қазақстан Республикасы туристік әлеуетінің даму келешегі қарастырылған. Бүгінде іскерлік туризм орнықты түрде дамып отырғаны аталып өткен. Туристік әлеует мәнін сандық тұрғыда бағалау үшін авторлар статистикалық мәліметтерді өңдеу және талдау әдісін қолдана отырып, әрі қарай зерттеліп отырған көрсеткіштің ауытқымалық деңгейін көрсететін вариация коэффициентін анықтаған. ҚР туризмін әрі қарай дамыту бойынша ұсыныстар ретінде авторлар туристік қызметті мемлекеттік реттеу және қолдау жүйесін дамыту қажеттілігін атап өткен. Аталған шараларды кешенді түрде жүзеге асыру республикаға шетелдік туристердің көптеп келуіне ықпал етеді және туризмнің материалдық-техникалық базасының нығаюына, туристік бағыттардың географиялық ауқымының кеңеюіне әкеліп соқтырады және экономиканың басқа да салаларының дамуын ынталандырады, аймақтық экономиканың құрылымдық тұрғыда қайта құрылуына елеулі үлес қосады. Қазақстандағы макроэкономикалық және саяси тұрақтылық, әлемдік масштабтағы шараларды өткізу іскерлік әріптестіктің даму қарқынын әрі қарай арттыруға ықпал етеді. Алдыңғы қатарлы әлемдік тәжірибелерге сүйене отырып, өзіндік стратегияны дұрыс құрастыру туризм саласын ел экономикасының табысты бір бөлшегіне айналдыруға мүмкіндік береді.

Қазақстан Республикасы аумағының едәуір бөлігін табиғи ресурстар құрайды, оларды белсенді туристік саяхаттарды дамыту арқылы ғана экономикалық мақсаттарда пайдалануға болады. Бірақ Қазақстанның туристік фирмалары мұндай саяхаттарды өз жұмысында туризмнің білікті нұсқаушыларының жетіспеушілігінен пайдаланады. Қазақстанның кеңестік даму кезеңінде мектептер желісі, республикалық деңгейден қалалық және аудандық туризм клубтарына дейінгі туризм нұсқаушыларын даярлау курстары әзірленіп, тиімді жұмыс істеді. Бұл жүйені қаржыландыруды кәсіподақтар жүзеге асырды. Қазіргі уақытта мұндай орталықтандырылған қаржыландыру жоқ, сондықтан туризм нұсқаушыларын даярлаудың балама жүйесін іздеу өте өзекті мәселе болып табылады. Көп жылдық кеңес тәжірибесін ескере отырып, туризм нұсқаушыларын дайындау тәжірибесі 1992 жылдан бастап «Тұран» университетінде жинақталды. 2012 жылдан бастап «Тұран» университетінде «Туризм» мамандығы бойынша оқу жоспары аясында университет студенттері арасынан туризм нұсқаушыларын дайындаудың баламалы жүйесін әзірлеу мақсаты қойылған болатын. «Тұран» университетінің туризм ҒЗИ-да жүргізілген зерттеулер, туризм нұсқаушыларын сәтті дайындау үшін «Туризм» мамандығы бойынша оқитын жоғары оқу орындарының студенттері ең қолайлы контингент екенін көрсетті. «Тұран» университетінде өткізілген эксперименттің аралық қорытындысын шығара отырып, болашақ нұсқаушыларды оқыту процесі теориялық және практикалық сабақтар технологиясын жаттықпа жорықтарын өткізу арқылы пысықтауға мүмкіндік бергенін атап өткен жөн.

Қазіргі уақытта Қазақстанда тарихпен, географиямен, этнографиямен тығыз байланыста топонимика дамып келеді. Ол тарихи лексикологияда, диалектологияда, этимологияда, лингвистикалық географияда қолданылады. Бұл кейбір топонимдер архаизмдер мен диалектизмдерді тұрақты сақтауына байланысты. Топонимика - географиялық атаулар туралы ғылым. Топонимика терминологиясына қатысты географиялық атаудың шығу тегі этимология болып табылады. Өкінішке орай, Іле Алатауының шыңдары, асулары мен мұздықтары атауларының қазақстандық этиологиясы әлі күнге дейін атаулардың шығу тегі ғана емес, олардың пайда болу себептері де толық анықталғанға дейін алыс. Бүгінгі таңда Қазақстанда осы тақырыптағы іргелі ғылыми еңбек жоқ, ал Іле Алатауында топонимдердің жеке атауларының пайда болуын ашатын бірқатар ғалымдардың бірталай монографиялары бар. Біздің ойымызша, тау топонимдерін зерттеу және Іле Алатауының топонимикалық ландшафты туралы түсінік беру үшін белгілердің (критерийлердің) белгілі бір топтарын ескере отырып, олардың жіктелуін әзірлеу қажет. Тау топонимдерін жіктеуге ұқсас көзқарас топонимика саласындағы белгілі маман, география ғылымдарының докторы Е.М. Поспелов туризм топонимикасы үшін қолданған бірқатар белгілерге қайшы келмейді. Зерттеу үшін Іле Алатаудың топонимдерінің индикатор-терминдерін пайдалану маңызды. Ұсынылып отырған мақала Іле Алатаудың тау топонимикасының мәселелерін ғана емес, оларды шешуге арналған.

Бұл мақалада аймақтық интеграция тұжырымдамасының теориялық аспектілері функционализм, неофункционализм, либералды интерговернментализм мектептерінің негізінде талқыланады. Функционализм аймақтық интеграцияны жүзеге асыруда халықаралық агенттіктердің айрықша рөлін атап көрсетеді, мемлекет оларға өзінің бірқатар өкілеттіктерін тапсырады. Неофункционалистер өздерінен бұрын пайда болған мектептердің идеяларын дамыта отырып, мемлекет интеграцияға әсер ететін жалғыз актор емес деген тұжырымдаманы ұсынады. Бұл процеске қоғамдық элита да өз үлесін қоса алады. Либералдық интерговернментализм мектебі аймақтық интеграцияның негізі ретінде ұлттық мүдде мен экономикалық тиімділікті қарастырады. Либералдық интерговернментализм ұсынған экономикалық тиімділіктің басымдылығына сүйене отырып, бұл мақалада ҚХР-дың ауқымды бастамасы Жібек жолы экономикалық белдеуінің қатысушы елдер арасындағы экономикалық ынтымақтастық және интеграция саласындағы мүмкіндіктерін түсінуге талпыныс жасалды. ЖЖЭБ негізін инфрақұрылымдық инвестициялар арқасында экономикалық даму, Қытай және аймақтағы мемелекеттердің өзара тәуелділігін нығайту, «тату көршілестік дипломатия» аясында Азияға баса назар аудару сияқты қағидаттар қалайды. Ірі экономикалық серіктестер - Еуропа мен Қытай арасындағы сауданың тұрақты өсуі ЖЖЭБ дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасайды. Бұл бастаманың сауда ағындарын қалыптастыруға және реттеуге әсері қатысушы елдер үшін экономикалық пайда әкеле алады, ал бұған қатысудан бас тартқан мемлекеттер сауда дискриминациясына ұшырауы мүмкін. ЖЖЭБ аймақты инетграциялайтын әрі үлкен экономикалық әлеуетке ие бастама ретінде қарастыру ұсынылады. Болашақта Қытайдың әлемдік нарықтағы мегатрейдер ретіндегі позициясы тек нығая түседі.

Мақаланың мақсаты кластерді дамыту жағдайында технологиялық жаңғырту мүмкіндіктерін қарастыру болып табылады. Мақалада жаңғырту үдерісіне байланысты экономиканың инновациялық және технологиялық дамуының жаңа үрдістері қарастырылады. Қазіргі әлемде даму парадигмасы негізінен жаһандық технологиялық өзгерістерге ұшырайды. Мақалада техникалық артта қалуды болдырмау, экономикалық өсімнің жылдам қарқынын қамтамасыз ету, экономикалық жүйелерді жаңғырту мәселелері қарастырылады. Қазақстанда технологиялық жаңғырту саясатын тұжырымдау кезінде ҒЗТКЖ орталықтарының, ресурстық салалардың және жоғары технологиялардың ғылыми-зерттеу орталықтарының, елдегі шикізаттық емес ТҰК-ның келуін, «шикізатты технологияға алмастыру» схемаларын, ҒЗТКЖ аутсорсингті пайдалану мүмкіндіктерін ескеру ұсынылады. Мақалада модернизация және оның технологиялық процестермен байланысы берілген. Онда инновациялық стратегияны іске асыру негізінде құрылымдық және технологиялық жаңғыртуды, сондай-ақ мақсатты әртараптандыруды жүзеге асыру қажеттілігінің негіздемесі беріледі. Осыған байланысты неғұрлым жоғары экономикалық тәртіпке көшу үшін барлық салаларды қамтитын технологиялық жаңғырту үлгілері ұсынылады. Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайында технологиялық жаңғырту маңызды рөлге ие. Мұндай жағдайларда ғылыми-техникалық прогрестің катализаторы және қоғамдық дамудың драйвері, технологиялық жаңғырту және елдің қазіргі заманғы жағдайларда орнықты даму жолына көшуі бүкіл экономика құрылымының өзгеру жылдамдығына байланысты. Автор технологияның негізгі кластарын сипаттайды, ресурстардың жай-күйін және технологиялық жаңғырту ортасын анықтайтын негізгі индикаторларды анықтайды. Мақалада технологиялық жаңғырту үлгілері және оны қолдану тәсілдері ұсынылған.

Экономикалық жүйелерді тұрақты трансформациялау арқылы дамыту қызмет көрсету саласының басымдығына алып келді, ал өндірісті және қызмет көрсету салаларды цифрландыру процестері тек қана осы процесті, өз түзетулерін енгізе отырып жылдамдатады. Қазақстан - мемлекетіміздің трансформациялық өзгерістерге ұмтылысы жалпы әлемдік үрдістеріне негізделуі жәйден жәй емес. Бұл зерттеу цифрландыру процессі туындайтын қызмет көрсету салаларының проблемалары мен перспективаларын талқылайды. Қызмет көрсететін салалар «болашақ экономикасы» санатына байланысты. Қазақстан Республикасының 2010-2017 жж. аралығындағы кезеңде статистикалық деректерін талдау арқылы қызмет көрсету секторының динамикасы және білім беру, денсаулық сақтау, кәсіби және ғылыми қызмет көрсету, ақпараттық және коммуникациялық қызмет, көлік, логистика және оларға қоймалық қызметтердің үлесі зерттелді. Байланыс инфрақұрылымына, интернет- пен электрондық сауданы дамыту көрсеткіштеріне талдау жүргізілді. Графикалық интерпретация әдісін қолдану арқылы қосалқы көліктік қызмет көлемінің өзгеру динамикасы және қоймалар саны зерттелді. Өткізілген зерттеу білім, ғылым, кәсіптік қызмет, денсаулық сақтау, көлік, логистика, қоймалық, инфокоммуникациялық, электронды коммерция қызметтері салаларын ынталандыру қажет деп санайды. Сондай-ақ, ақпараттық технологиялар саласында инновацияны және ҒЗТКЖ ынталандыру шығындарының төмен көрсеткіші анықталды және халықты компьютерлермен қамтамасыз ету мәселелері анықталды. Осылайша, келешектегі экономиканың қалыптасуы - бұл бизнес-үдерістер мен адами капиталды белсендіру және ынталандыру, сондай-ақ құзыретті мемлекеттік араласу арқылы бірлесіп жүзеге асырылуы тиіс әлеуметтік тапсырма.

Қазақстанда инновациялық экономиканы қалыптастыру, оның «цифрландыру» рельстеріне өтуі инновациялық процестерді жандандыруды талап етеді. Әлемдік тәжірибе бұл жерде шағын және орта бизнес секторы маңызды рөл атқаратынын дәлелдейді. Бұл жұмыста шағын және орта бизнестің жалпы Қазақстан бойынша және өңірлік бөліністе инновациялық белсенділігінің қазіргі жай-күйіне талдау жүргізіледі. Орта кәсіпорындардың осы көрсеткішінің төмендеуі аясында шағын кәсіпорындардың инновациялар саласындағы белсенділік деңгейінің өсу үрдісі анықталуда. Қазақстан кәсіпорындарының инновациялық белсенділігін салыстырмалы талдау нәтижесінде шет елдермен салыстырғанда оның төмен деңгейі туралы қорытынды жасалады. Жұмыс соңында Қазақстандағы шағын және орта бизнестің инновациялық белсенділігінің өсуін тежейтін проблемалар мен факторлар анықталады. Олардың ішінде қаржы шектеулері, кәсіпорындардың инновациялық әлеуетінің төмендігі, Қазақстанда шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы Жеке заңның болмауы негізгі болып табылады. Осыған орай, авторлар шағын және орта бизнес субъектілерінің инновациялық қызметін басқару тетіктерін жетілдіру бойынша кейбір ұсынымдарды ұсынады. Мұндай қадамдар, атап айтқанда: инновациялық-белсенді кәсіпорындар мен университеттердің ғылыми ұйымдармен өтінімдерінің қарама-қарсы қозғалысы негізінде ғылым мен бизнестің тұрақты әріптестігінің схемасын құру, кәсіпкерлердің инновациялық жобалар туралы хабардар болу деңгейін арттыру және инновациялық гранттар, күйдірілген инновациялық жобалар мен бағдарламалар туралы ақпараттың ашықтығын күшейту болып табылады.

Мақалада адами капиталдың тұжырымдамасы, оның әлеуметтік-экономикалық қатынастарды дамытудағы орны туралы пікір қалыптастыру талданады, сондай-ақ, осы санаттағы қазіргі заманғы түсінік негізінде жатқан негізгі постулаттар қарастырылады. Адами капитал тұжырымдамасына шетелдік және отандық экономистердің ғылыми көзқарастарының эволюциясы қарастырылады. «Адами капиталдың» экономикалық санатындағы зерттеушілердің қызығушылығын арттыру, бір жағынан, ғылымды дамытудың жалпы дамуына байланысты болады, оның шеңберінде ғылыми қоғамдастықтың назарын адамзат проблемалары бойынша зерттеу, ал екінші жағынан, жеке тұлғаның шығармашылық және кәсіби қасиеттерін дамуы бәсекеге қабілеттілікті және тұрақты экономикалық өсуінің айқындау факторы болып табылатын фактісін мойындауы. Адами капиталдың тұжырымдамасы адамның дамуы, білім беру қызметтерінің рөлі және әлеуметтік жаңғыртудағы адам ресурстарын оқыту жүйесі сияқты маңызды мәселелерді тереңірек зерттеуге мүмкіндік береді. Қарастырылып отырған тұжырымдама перспективалы кіріс ағындарының деңгейіне байланысты жұмыс орнының қалыптасуы мен орналасуына байланысты инвестициялардың орындылығын анықтауға мүмкіндік береді, өйткені адам экономикалық өсудің тиімді көзі ретінде қарастырылады.

Мақалада ауыл шаруашылығындағы мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетігі зерттелген, онда субъекттер (мемлекеттік және бизнес) әріптестіктің түрлі нысандары, әдістері (болжау, стратегиялық жоспарлау, бағдарламалау, квота бөлу, инвестициялау, несиелеу, сақтандыру, тарифтік және кедендік реттеу) мен құралдарын (бағалар, салықтар, банктік пайыздық мөлшерлемелер, валюта бағамы) пайдалана отырып, ауыл шаруашылық саласын дамытады және ұлттық шаруашылықтың тұтастай дамуына мультипликативтік әсерін тигізеді, сонымен қатар бәсекеге қабілетті өнімнің өсуіне және оның ұлттық және әлемдік нарыққа шығарылуына ықпал етеді. Бұл жұмыстың мақсаты ауыл шаруашылықта МЖӘ тетігін пайдалану үшін оның әдістемесі мен ұйымдастырушылық тәсілдерін әзірлеу болып табылады. Мақала алдына қойылған міндеттер: МЖӘ дамуын тежейтін негізгі себептерін зерттеу, Қазақстан ауыл шаруашылығындағы мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің қолданыстағы және дамушы нысандары мен үлгілерін анықтау, аграрлық саладағы МЖӘ нысанының тиімділігін бағалау әдістерін ұсыну. Мақаланың мақсаты мен міндеттерін іске асыру үшін ауыл шаруашылық саласында МЖӘ дамуын тежейтін мәселелер анықталған, осы саладағы мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің қолданыстағы және дамушы жаңа нысандары мен үлгілері зерттелген, мемлекеттік-жекешелік әріптестік қатысушылардың мүдделерін экономикалық негіздемелеу және үйлестіру әдістемесі ұсынылып, жүзеге асырылып жатқан МЖӘ жобасының тиімділігін есептеу әдістері берілген.

Мақалада агроөнеркәсіптік кешенді қоса алғанда, экономика алдында тұрған экономикалық даму міндеттерін, инновациялық даму әлеуетін шешу қарастырылады. Сапалы тұрақты дамудың жаңа кезеңіне өту, экономиканың үдемелі даму мәселелерін шешу, ішкі нарықты сапалы отандық өніммен толықтыру, елдің азық-түлік қауіпсіздігіне кепілдік беру, қазақстандық өнімнің сыртқы және ішкі нарықта бәсекелестік артықшылығын нығайту мәселелерін шешуге ықпал ететін болады. Аймақ бойынша аграрлық секторды мемлекеттік қолдау мәселелері, «Агробизнес-2020» бағдарламасын жүзеге асыру қарастырылған. Сонымен қатар елдің экономикасының табысты дамуына көбінесе ауыл шаруашылық өндірісінің өсу қарқыны мен тиімділігімен анықталған. Ауыл шаруашылығын тиімді дамыту табиғи-ресурстық әлеует пен қоғамның игілігін сақтауға ғана емес, сонымен қатар қазіргі заманда әлемдегі Қазақстанның жағдайына да әсер етеді. Елдің аграрлық азық-түлік бағдарламасын іске асыру агроөнеркәсіп кешенінің барлық салаларын дамытуға кешенді көзқараспен келуді талап ететіндігі айтылған. Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде ШҚО агроөнеркәсіп кешені инновациялық дамуын басқарудың аймақтық аспектілерін жүзеге асыру жүйеге келтірілді, олардың негізінде қорытындылар жасалып, аймақтың агроөнеркәсіп кешенін инновациялық дамуын басқаруды жетілдіруге ұсыныстар берілді.

Берілген мақалада Алматы қ. мен Алматы облысы ет және ет өнімдері нарығының маркетингтік макроортасына талдау жүргізілген. Маркетингтің макроортасы ғаламдық сипатқа ие, сондықтан да кәсіпорын қызметіне де, және жалпы нарық жағдайына да ықпал етеді. Сондықтан да, нарықты талдауда макроортаны бағалаудан бастау қажет. Берілген факторларға әлеуметтік және экономикалық факторлар, саяси-құқықтық факторлар, ақпараттық орта, ғылыми-техникалық прогресс жетістіктері, табиғи және климаттық шарттар, сонымен қатар Қазақстан Республикасы тұрғындарының мәдени факторларын жатқызуға болады. Өзінің мәні бойынша бұл факторлар нарықтық құрылым жағынан бақылауға берілмейді, оларға тек қана бейімделуге болады. Агроөнеркәсіп кешенінің кез-келген кәсіпорыны жағымды ықпалын арттыруға және жағымсыз ықпал салдарын болдырмауға немесе төмендетуге тырыса отырып, бейімделу мәселесін өз бетінше шешеді. Бірақ, макроортанының жағымсыз күштері мен факторларының жолында кедергіні қалыптастыру үшін олардың әсер ету механизімін анықтап, олардың ықпал ету салдарын талдау қажет. Зерттеу барысында маркетингтің макроортасының факторлары талданып, берілген нарық мәселелері анықталды. Алматы қ. және Алматы облысы ет және ет өнімдерінің маркетингтік макроортасын талдау нәтижесінде, оны жақсарту бойынша ұсынымдар әзірленді.

ЮНЕСКО-ның 2014-2021 жж. аралығына арналған білім беру стратегиясына сәйкес, интернационалдандыру басым бағыттардың бірі болып табылады. Бұл бағытта интеграциялық үдерістердің жаһандық және өңірлік деңгейлерде ықпал еткен үрдістері мен қиындықтары көрініс табады. Бүгінгі таңда академиялық ынтымақтастыққа қатысушылардың өзара қарым-қатынасы қалыптасатын жағдайда көптеген мәдениеттің, жүйенің саяси-құқықтық ерекшеліктерін есепке ала отырып, ЖОО-лық интернационалдандыру стратегиялары сыртқы ортаның алуантүрлілігі мен күрделілігін көрсетеді. Мақалада қазақстандық ЖОО-да интернационалдандыру үрдістерінің даму жағдайы талданады, ал табысты іске асыру стратегиялық басқаруға жауапты университет қызметкерлеріне байланысты, бірақ көбінесе операциялық менеджментке жауапты адамдарға байланысты. Келтірілген деректерге сәйкес, халықаралық ынтымақтастық бөлімінің қызметкерлері бұл бағыттың кәсіпқой мамандарын біріктіретін ақпараттандырумен байланысты, кәсіби дайындыққа қатысты, ұйымдастырудың жоқтығымен байланысты мәселелерді бастан кешіруде. Қазіргі уақытта интернационалдандыру үдерістерін басқару бойынша нақты ұсыныстарды әзірлеу, осы процестерді жүзеге асыруға тікелей қатысы бар ЖОО қызметкерлері үшін консультациялар мен тренингтер өткізу жөнінде жұмысты бастау қажет. Мақалада ЖОО-ларға қол ұшын беру мақсатында интернационализациялау стратегиясын және оны жүзеге асыру жолдарын жүйелі аналитикалық тәсілмен бастауға көмектесетін бірқатар ұсыныстар ұсынылады.

Мақалада автор Қазақстанның жоғары оқу орнындағы инновациялық әлеуетті дамытудың ағымдағы жағдайын талдауға әрекет жасады. Қазақстан Республикасының 2020 ж. дейінгі Инновациялық даму тұжырымдамасына сәйкес білім берудің бәсекеге қабілеттілігінің басты өлшемі құзыреттіліктің ұлттық жүйесін қалыптастыру және білім беру қызметтерінің халықаралық нарығында қазақстандық жоғары білім берудің беделін арттыру болуы қажет. Бұл мақалада автор Қазақстан Республикасының бәсекеге қабілеттіліктің жаһандық индексі «Инновациялық әлеует» бөлімі бойынша алатын орнын 2013 ж. бастап 2018 ж. дейін қарастырады, отандық және шетелдік зерттеушілердің жұмыстарын зерттей отырып, инновациялық әлеует пен оның құрамдас бөліктерінің ұғымдарын анықтап, елдің инновациялық дамуындағы жоғары оқу орындарынының рөлін көрсетеді. Сонымен қатар, мақалада Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің әлемдік университеттердің рейтингтеріндегі орны талданады және аталған университеттің инновациялық инфрақұрылымының құрылымы сызба түрінде көрсетіледі. Алынған нәтижелер дамудың жақсы көрсеткіштеріне қол жеткізілгендігін және жоғары оқу орнында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізудің негізі мен инфрақұрылымы құрылғанын сипаттайды. Дегенмен, автор әлі де көптеген мәселелер мен сұрақтардың бар екендігін атап, сондай-ақ үштік спираль (Triple Helix) моделін пайдалана отырып, өз шешімін ұсынады. Үштік спираль тезисі білімге негізделген қоғамдағы инновациялар мен экономикалық даму әлеуеті университеттің елеулі рөлінде және өндірістің жаңа институционалдық және әлеуметтік нысандарын құру, білімді беру және қолдану үшін университет, өнеркәсіп және үкімет сияқты элементтерді біріктіруде.

Төртінші өнеркәсіптік революция (4IR) аясында қарапайым үдерістердің сөзсіз трансформациясы өтпелі, консервативті, энциклопедиялық және кәсіпкерлікке бағдарланған заманауи өнер мен компетенцияға бағдарланған өтпелі нысандарды қалыптастыру процесінде жүреді. Әлемдік үрдістерді қадағалау және технологиялық даму қай бағытта болатынын және білім беру саласына, атап айтқанда, жоғары оқуда қалай әсер етуі мүмкін екенін түсіну қажет. Көп зерттеулер мен инновациялар қажет ететіні анық. Мақала 4IR жоғары білімге әсерін зерттейді, бұл жақын арада даму векторын анықтауға ықпал етеді. Өнеркәсіптік революция дәуірінде жоғары оқу орны жақсы құрылымдалған стратегия болуы мүмкін әр түрлі бизнес модельдерді икемді түрде біріктіруге болады. Өнеркәсіптік революция процестерді жүзеге асыруға және ұйымға толықтай ықпалдасуға мүмкіндік береді. Ол барлық мүдделі тараптардың барлық ішкі процестерін толығымен біріктіреді. Бұл «орталықтандырылғаннан» «орталықтандырылмаған» өндіріске ауысу парадигмасын білдіреді, нәтижесінде университеттер тек білім беріп қана қоймай, іскерлік серіктестер, студенттер мен түлектер өзара әрекеттесетін ақпараттық желіге айналады. Басқаша айтқанда, төртінші өнеркәсіптік революциялық ғасыр аясында үдерістерді біріктірмей және барлық жоғары білім беру субъектілерінің өзара әрекеттесуінсіз мүмкін емес.

Қаржылық активтердің әділ құнын белгілеу академиялық әдебиетте және нақты өмірде өзекті болып табылады. Актив құны қаржы нарығына елеулі әсер етеді. Капиталды активтердің құнын белгілеу моделі (Capital Asset Pricing Model) қазіргі заманғы портфельдік активтердің құнын белгілеу теориясы бойынша негіз қалаушы моделі болып табылады. Алайда, капиталды активтердің құнын белгілеу моделі ақиқат емес тұспалдары (модельдің статикалылығы секілді) үшін үнемі сынға түседі. Осыған байланысты көптеген экономистер аталған үлгіні жақсартуға және кеңейтуге тырысады. К. Бэк баға белгілеу теориясын екі санатқа бөлуді ұсынды: активтерге баға белгілеудің статикалық және динамикалық модельдері. Осы мақалада екі динамикалық модельдердін теориялық негіздері беріледі: капиталды активтердін уақыт аралығында құнын белгілеу моделі (Intertemporal Capital Asset Pricing Model) жане тұтыну негізінде капиталды активтердін құнын белгілеу моделі (Consumption-Based CAPM). Капиталды активтердін уақыт аралығында құнын белгілеу моделі тұтыну негізінде жасалған және инвесторлардың тәуекелдерді хеджерлеуін болжайды. Бұған қоса, бұл модельде бірқатар тұспалдар бар, соның ішінде жетілдірілген нарықтың болуы: активтер шектеулерсіз бөлінеді, инвестордың шешімі нарықтық бағаға әсер етпейді, нарық тепе-теңдікті ұстап тұр, инвесторлар барлық активтерді шектеусіз бірдей мөлшерде жалға алуға немесе жалға беруге құқылы. Тұтыну негізінде капиталды активтердін құнын белгілеу моделі бірнеше айнымалы мәндерді бір айнымалыға айналдырылған капиталды активтердін уақыт аралығында құнын белгілеу моделін кеңейту болып табылады. Автор активтердін құнын белгілеу заманауи динамикалық модельдері туралы ғылыми әдебиетке қысқаша шолу жасады.

ҚР банк секторына инновациялық өнімдерді енгізу үрдістері зерттелді, өйткені банк жүйесінің дамуының қазіргі кезеңі нарықтың қаржылық өнімдермен және қызметтермен қамтамасыз етілуінің жоғары деңгейімен және несиелік мекемелер арасындағы қарқынды бәсекелестікпен сипатталады. Мұндай жағдайда жаңа технологияларды дамытуға және енгізуге қабілетті несие ұйымдары, өнім ауқымын жаңғырту, яғни инновациялық үрдісті жүзеге асыру үшін айтарлықтай артықшылықтар алады. Банк қызметінің табысты болуының негізгі факторларының бірі тұрақты инновациялық саясат болып табылады. Жаңа банктік өнімдерді жасау және инновациялық қызметтерді енгізу мүмкіндіктері зерттелді. Коммерциялық банктер үшін банктік инновацияларды дамыту және енгізу кезеңдері анықталды, оның ішінде: нарықтағы ақпараттарды жинау және өңдеу, жаңа банк өнімдері мен қызметтеріне арналған әлеуетті қажеттіліктер туралы деректерді талдау, несие ұйымының инновациялық стратегиясын, жаңа өнім тұжырымдамасын және банктік қызметтер нарығына енгізу технологиясын дамыту, инновациялық өнімді (қызметті) насихаттау, оны клиенттерге сату. Инновациялық өнімдерді (қызметтерді) енгізу нәтижелерін бағалау және таңдалған инновациялық стратегияны талдау келтірілді. Қазіргі уақытта қазақстандық банктер интернет-банкингті, мобильдік банкингті, сымсыз технологияларды, видеобанкингті, банк карталарын ойдағыдай іске асыруда.

Мақалада Қазақстан Республикасының экономикалық бәсекеге қабілеттілігіне білім беру жүйесінің әсері бағаланған. Бүгінгі таңда қаралып отырған мәселе өте өзекті болып табылады, өйткені қазіргі уақытта әлемдік экономикада жаһандануға, дамудың әркелкілігіне, бір полярлы және көпполярлы әлемнің қалыптасу үрдістері арасындағы күресті күшейтуге, елдер, өңірлер мен фирмалар арасындағы бәсекелестік күрестің шиеленісуіне байланысты сапалы өзгерістер орын алуда. Қазіргі таңда, әлемдік ғылыми-техникалық және әлеуметтік-экономикалық даму адам факторының экономика мен қоғамдағы рөлінің түбегейлі өзгеруімен сипатталады. Елдің болашағын айқындайтын экономикалық өсудің басты факторы адам капиталы болып табылады. Халықаралық тәжірибе көрсеткендей білім беру жүйесіне жұмсалатын қаражат елдің экономикасына, қоғамға және экономикалық өсуге айтарлықтай әсер етеді. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы мынадай тұжырым жасады: егер, белгілі бір мемлекеттің халықтың орташа оқу уақытын бір жылға ұзартса, онда елдің ЖІӨ-і 3-6%-ға өседі. Білімге бөлінетін қаржының 1%-ға көбеюі мемлекеттің ЖІӨ-і 0,35%-ға ұлғаюына әкеледі. Мақалада бағалау ДЭФ бойынша 2018 ж. әлем елдерінің білім деңгейі, жұмсалатын шығындарына жасалған рейтинг мәліметтеріне және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі статистика комитетінің статистикалық жинағында берілген көрсеткіштерге сүйене отырып жүргізілген. Бағалау нәтижесіне сәйкес, бәсекеге қабілетті білімі бар мамандарға ие болу үшін және елдің экономикасын нығайту мақсатында оларға көбірек шығын жұмсау қажеттілігі айқындалды.

Жазылған мақалада академиялық еркіндік беру жағдайында жоғары оқу орындарында персоналды басқарудың негізгі аспектілері қарастырылады. Жоғары білім беру мекемелері еңбек нарығындағы өзгерген жағдайлардың әсерінен білім беру қызметтерінің нарығын рационалдық және ситуациялық ретінде клиенттерге бағытталған әдісті жиі пайдаланады. Аталған тәсіл клиенттердің қажеттіліктерін барынша қанағаттандыруға мүмкіндік береді және олармен ұзақ мерзімді қарым-қатынас орнатуға бағытталған. Мұның бәрі жоғары оқу орны өмірінің барлық салаларына, оның ішінде корпоративтік мәдениет пен имиджді қалыптастыруға әсер етеді. Осыған байланысты жоғары оқу орнының басшылығы персоналдың клиентке бағдарланған мінез-құлқын қалыптастыру қажеттілігіне бет бұрып отыр. Бұл үшін іріктеу кезеңінде университетте жұмыс істейтін адамның жұмыс берушілердің, студенттердің және олардың ата-аналарының қажеттіліктерін қанағаттандыруға дайын екендігін көрсетуі, оның ішінде университеттің құндылықтары мен қағидаларына сәйкес келетін қасиеттерді анықтау. Жоғары білім саласындағы өзгерістер персоналмен жұмыс жасаудың қазіргі кезеңін жаңа кезең ретінде қарастыруға мүмкіндік береді және жоғары оқу орындарында персоналды басқарудың жаңа тәсілдері әзірленетін болады, персоналдың инновациялық қабілетін көрсете отырып, оны тиімді басқару, өзін-өзі реттеуі, ғылыми-әдістемелік және оқу-әдістемелік бағыттар бойынша командалық жұмыстың үрдістерін күшейтуге мүмкіндік береді.